Qarabağda və Şərqi Zəngəzurda 4 illik “İqtisadi Zəfərin” nəticələri...
Artıq 4 ildir ki, ərazilərimiz işğaldan azad edilib. 2020-ci ildə Vətən müharibəsində qazandığımız tarixi zəfərimizdən keçən 4 il ərzində Qarabağ və Şərqi Zəngəzur iqtisadi rayonlarının işğaldan azad edilmiş ərazilərində misli görünməmiş layihələrin icrası davam etdirilir.
Regionların inkişafı Qarabağın işğaldan azad edilməsi ilə yeni mərhələyə qədəm qoyub. Azərbaycan dövlətinin qarşısında Qarabağın aran və dağlıq hissəsi də daxil olmaqla, Şərqi Zəngəzur iqtisadi zonasının dirçəldilməsi kimi mühüm vəzifə dayanır. Bu müddət ərzində işğaldan azad edilən Qarabağ və Şərqi Zəngəzurda həyata keçirilən sosial-iqtisadi layihələrgetdikcə daha çox öz bəhrəsini verir.
İlin sonuna qədər xərclənən vəsaitlər 19 milyard manat olacaq
Prezident İlham Əliyev Vll çağırış Milli Məclisin ilk iclasındakı nitqində bu mövzuya geniş yer ayıraraq deyib ki, Qarabağ və Şərqi Zəngəzurun bərpası hər birimizin önəmli vəzifəsidir. Ölkə başçısı İkinci Qarabağ müharibəsindən sonra görülmüş işlərin miqyasının çox geniş olduğunu qeyd edərək, bir neçə rəqəmi açıqlayıb. Bildirib ki, müharibədən sonra bu ilin sonuna qədər xərclənməsi nəzərdə tutulan vəsait 19 milyard manatdır. Vəsaitin çox hissəsi infrastruktur layihələrinə xərclənib. Zəngilanın Ağalı kəndindən başlayan Böyük Qayıdış planına uyğun olaraq artıq Laçın, Füzuli, Zəngilan, Şuşa, Xocalı sakinlərinin bir qismi öz doğma evlərində yaşayırlar. İşğaldan azad edilmiş bütün ərazilərimizdə böyük infrastruktur obyektləri inşa edilib, əhalinin məşğulluğu təmin edilir. Dünya standartlarına cavab verən müasir məktəblər, xəstəxanalar tikilib istifadəyə verilir. Füzuli və Zəngilanda qısa müddətdə inşa edilən hava limanları bölgə iqtisadiyyatının dirçəldilməsinə töhfə verməklə yanaşı, əsrarəngiz təbiəti olan Qarabağın turizm potensialına da böyük dəstək olacaq. Artıq 3 min km avtomobil və dəmir yolları inşa edilib, 70 km uzunluğunda 45 tunel və 450 körpünün tikintisi davam etdirilir. Bütün azad olunmuş ərazilərdə elektrik təchizatı tamamilə bərpa edilib. Bir neçə su-elektrik stansiyasının açılışı olub. İşğaldan azad edilmiş ərazilərə Böyük Qayıdışa dair I Dövlət Proqramının Tədbirlər Planının icrası çərçivəsində Qarabağda və Şərqi Zəngəzurda mərhələli şəkildə bərpa olunan və ya yenidən tikilən yaşayış məntəqələrində bu günədək 8500-dən çox keçmiş məcburi köçkün daimi məskunlaşdırılıb. Prezidentin diqqəti sayəsində 2026-cı ilə qədər 140 min keçmiş məcburi köçkünün öz doğma yurdlarına qayıdışı təmin ediləcək.
Ən yüksək inkişaf etmiş texnologiyalar tətbiq edilir, müasir infrastruktur qurulur
Qarabağ və Şərqi Zəngəzurun bərpasını daha tez başa çatdırmaq, insanların yurd həsrətinə tamamilə son qoymaq üçün işlər həm sürətli, həm də çox keyfiyyətli şəkildə davam etdirilir. Azad olunmuş ərazilərdə "ağıllı kənd"lər, "ağıllı şəhər"lər salınır, ən yüksək inkişaf etmiş texnologiyalar tətbiq edilir, müasir infrastruktur qurulur. Bu məqsədlə, Azərbaycanın dövlət büdcəsindən ayrılan vəsaitin həcmi də hər il artırılır. Azad olunmuş ərazilərdə mədəni, tarixi irsimizin qorunmasına da xüsusi diqqət yetirilir, tarixi abidələr bərpa edilir. Belə ki, ermənilər tərəfindən dağıdılmış yeddi məscid yenidən qurulub, səkkiz məscidin inşası davam edir. Hazırda Zəfər və İşğal muzeyləri, Zəfər parkları salınır. Ağdamın Cümə, Qiyaslı və Şuşanın Yuxarı və Aşağı Gövhər Ağa, Saatlı məscidləri, "Qarabağ" hoteli, Bülbülün ev-muzeyi və büstü, Molla Pənah Vaqifin məqbərəsi bərpa olunub. Dahi Azərbaycan bəstəkarı Üzeyir Hacıbəylinin və Bülbülün ev-muzeyləri açılıb, heykəlləri qoyulub. Şuşada "Xarıbülbül" hoteli istifadəyə verilib, yeni hotel və muzey mərkəzi tikilib. Davamlı olaraq digər şəhər və kəndlərdə də dini tikililərin bərpası aparılır.
Sistemli yanaşma artıq öz bəhrəsini verməkdədir
Sözügedən məsələni "Bakı-Xəbər"ə şərh edən ekspert Rəsul Cahangirli hesab edir ki, ötən 4 ildə hökumət Qarabağ və Şərqi Zəngəzurun bərpasını və yenidən qurulmasını sistemli şəkildə həyata keçirir: "Sistemli yanaşma artıq öz bəhrəsini verməkdədir. Belə ki, dövlət siyasətinə əsasən Qarabağ və Şərqi Zəngəzur iqtisadi rayonlarında altı istiqamət üzrə prioritetlər müəyyənləşdirilib. Kənd təsərrüfatı, ərzaq sənayesi, dağ-mədən sənayesi, "yaşıl enerji", nəqliyyat-logistika və turizm. Bu yanaşma çərçivəsində sözügedən ərazilərin coğrafiyası, təbii iqlimi, tarixi-mədəni əhəmiyyəti və nəqliyyat potensialı nəzərə alınaraq regionlar üzrə inkişaf konsepsiyası hazırlanıb. Belə ki, Şuşa şəhəri mədəniyyət paytaxtımız rolunda çıxış edir, Ağdam şəhəri yüngül sənaye və xidmət, Zəngilan, Cəbrayıl və Füzuli rayonları nəqliyyat-logistika qovşağı olmaqla yanaşı, eyni zamanda əkinçilik və "yaşıl enerji", Laçın və Kəbəcər rayonları dağ-mədən sənayesi, turizm, "yaşıl enerji" və heyvandarlıq mərkəzlərinə çevrilir. Yaradılacaq bu mərkəzlər ölkə iqtisadiyyatında qeyri-neft sektorunun payını ciddi şəkildə yüksəldəcək. Qarabağda və Şərqi Zəngəzurda başlayan genişmiqyaslı tikinti-bərpa, quruculuq işləri ümumilikdə bütün ölkə iqtisadiyyatının inkişafına zəmin yaradacaq. Bu ərazilərdə su, günəş, külək enerjisindən istifadə edilməsi üçün lazımi şərait olduğundan alternativ və bərpaolunan enerji mənbələrindən istifadəyə xüsusi önəm verilir. Bütün bunlar həm bərpa prosesinə öz töhvəsini verəcək, həm də ölkədəki iqtisadi artıma təkan verəcək. Çünki azad edilmiş edilmiş ərazilərdə qeyri-neft sektoruna inkişafına əsaslanan sahələrin inkişafı ümumilikdə olduqca müsbət tendensiyadır. Çünki yeni, müasir istehsal və xidmət sahələri yaradılır. Bu da ölkə iqtisadiyyatının neft-qazdan asılılığının azalmasına xidmət edir".
Vidadi ORDAHALLI
Yazı Azərbaycan Respublikasının Medianın İnkişafı Agentliyinin maliyyə dəstəyi ilə çap olunur.
