Belə getsə manat xarici ticarətdə dollar və avronu əvəzləyəcək...
2024-cü ilin əvvəlinə Moskva və Bakı arasında qarşılıqlı hesablaşmalarda milli valyutalardan istifadə 54 faiz təşkil edib. Bu barədə Rusiyanın Azərbaycandakı səfiri Mixail Yevdokimov "İzvestiya" qəzetinə müsahibəsində bildirib: "Bu ilin əvvəlində Rusiya və Azərbaycanın milli valyutalarından (rubl və manat) istifadə 54 faizi ötüb, yəni biz Bakı ilə münasibətlərimizdə dollar və avrodan uzaqlaşırıq".
Onun sözlərinə görə, Qərbin sanksiyaları Rusiya ilə Azərbaycan arasında münasibətlərin möhkəmlənməsinə səbəb olub: "Mövcud vəziyyətə və Qərbin sanksiyalarına gəlincə, bu, - qərblilərin hesablamalarının əksinə, - ölkələrimiz arasında daha sıx əlaqələri təşviq etdiyinə bir nümunədir".
Yevdokimov iqtisadi layihələr arasında Rusiyanın "KamAZ" şirkətinin Azərbaycanda gördüyü işləri, Bakı Metropoliteni üçün avtomobillərin, eləcə də digər ictimai nəqliyyat növlərinin tədarükü layihələrini xüsusi qeyd edib. Səfir vurğulayıb ki, söhbət təkcə Rusiyadan lazımi avadanlıqların alınmasından deyil, həm də Azərbaycana gətirilən avadanlığın yığılmasının, lokallaşdırılmasının və texniki xidmətinin yaradılmasından gedir. Onun sözlərinə görə, bu, ölkələr arasında dərin sənaye əməkdaşlığından xəbər verir. Ekspert hesablamalarına görə, Rusiya ilə Azərbaycan arasında ticarətin həyata keçirilməsində manat və rublun payı daha da artacaq. Bu fonda bütövlükdə Rusiya-Azərbaycan iqtisadi münasibətlərinin arxitekturası xarici neqativ amillərə o qədər də həssas deyil, qeyri-standart vəziyyətlərə tez uyğunlaşır. Onu da xatırladaq ki, "Azərbaycan Respublikası ilə Rusiya Federasiyası arasında müttəfiqlik qarşılıqlı fəaliyyəti haqqında" Bəyannaməyə əsasən, Rusiya və Azərbaycan milli qanunvericilikləri və kredit-pul siyasətləri çərçivəsində kredit-bank təşkilatlarının fəaliyyətinə, maliyyə institutlarının əməkdaşlığının inkişaf etdirilməsinə, maliyyə-sənaye qrupları, istehsal və digər təşkilati-təsərrüfat strukturları da daxil olmaqla birgə müəssisələrin yaradılmasına yardım göstərməyə hazırlıqlarını ifadə edirlər. Tərəflər qarşılıqlı hesablaşmalarda milli valyutalardan istifadəyə, bank kartlarına birgə xidmət daxil olmaqla ödəniş sistemlərinin qarşılıqlı uyğunluğuna, eləcə də iki ölkənin bankları arasında birbaşa müxbir münasibətlərin inkişaf etdirilməsinə imkan yaratmalıdırlar. Bu istiqamətdə iş gedir. Ölkələrimiz arasında ikitərəfli ticarəti həyata keçirən bankların üzərinə isə məlumatların ötürülməsi və ödənişlərin həyata keçirilməsi üçün yeni kanallar tapmaq tapşırılıb. Eyni fikirləri Türkiyə barədə də demək olar. Belə ki, Azərbaycan manatı artıq Türkiyə Mərkəzi Bankı tərəfindən "Ticarətə aid xarici valyutalar" siyahısına əlavə edilib. Türkiyə Mərkəzi Bankının məlum qərarından sonra manatın regional valyutaya çevrilmə şansı da əhəmiyyətli dərəcədə yüksəlib. Lakin məsələyə geosiyasi faktorların təsir etməsi də birmənalıdır. Rusiya, Türkiyə, İran Qərbin qitisadi təqzyiqlərinə davam gətirmək üçün ticarətdə avro və dollardan daha çox uzaqlaşmağa çalışırlar. Elə bu günlərdə İran və Rusiya qarşılıqlı ticarətdə ABŞ dolları əvəzinə milli valyutalardan istifadə etmək barədə razılığa gəliblər. ABŞ-ın sanksiyaları altında olan İran və Rusiya arasında pul və bank platformaları fəaliyyətə başladıqdan sonra iki ölkə arasında bank münasibətlərində yeni səhifə açılıb.
Məlumata görə, İran Mərkəzi Bankının prezidenti Məhəmməd Rza Fərzin və Rusiya Mərkəzi Bankının prezidenti Elvira Nabiullina arasında keçirilən görüşlər nəticəsində ABŞ dolları əvəzinə milli valyutaların istifadəsinə dair razılıq əldə olunub.O da vurğulanır ki, yerli valyuta ilə əməliyyatlar üçün SWIFT-dən başqa banklararası sistemlərdən də istifadə oluna bilər. Xatırladaq ki, ABŞ sanksiyaları altında olan İran və Rusiya 2022-ci ildə iki ölkənin qarşılıqlı ticarət əməliyyatlarında ABŞ dolları əvəzinə milli valyutalardan istifadə etməyi planlaşdırdıqlarını açıqlamışdı. Bu vəziyyətdə manat da qonşu ölkələr üçün xüsusi diqqət cəlb edir. Qeyd edək ki, manata məlum səbəblərdən Ermənistan istisna olmaqla bütün qonşu ölkələrdə maraq yüksəkdir. Quru sərhədləri bağlı olmazdan əvvəl sərhədyanı ticarətdə manat əsas əməliyyat valyutalarından biri olub. Indi də yenə Ermənistan istisna olmaqla bütün qonşu ölkələr ticarətdə manatdan da faydalanmaqda maraqlıdırlar. Bundan başqa, türkdilli ölkələr milli iqtisadiyyatlarına xarici valyuta ilə bağlı təzyiqləri azaltmaq üçün qarşılıqlı ticarətdə milli valyutaların payını artırmağı düşünür. Bu halda manatın işlənmə coğrafiyası daha da arta bilər. Ümumiyyətlə, qarşılıqlı ticarətdəki hesablamalarda milli valyutalardanistifadə çox əhəmiyyətlidir. Belə ki, bu, xərcləri aşağı salmağa, risqlərə nəzarəti artırmağa və ölkələrin milli ehtiyatlarının xarici faktora qarşı həssaslığını azaltmağa imkan verir. Həmçinin ticarətdə milli valyuta ilə hesablamalar, xüsusilə böhran dövründə xarici valyuta defisiti ilə əlaqədar mənfi təsirlərin qarşısını alır. Valyuta məzənnələrinin dəyişməsi risqinin qarşısının alınması idxal olunan malların qiymətində qeyri-müəyyənliyi, eləcə də xarici ticarətdə ziddiyyətləri azaldır.
Ramil QULİYEV
