Bu problem Azərbaycanda turizmin inkişafını əngəlləyir...
Aparılan hesablamalar göstərir ki, 2023-cü ildə Azərbaycana dünyanın 187 ölkəsindən 2 milyon 85 min və ya əvvəlki illə müqayisədə 30.2 faiz çox əcnəbi və vətəndaşlığı olmayan şəxs gəlib.
Dövlət Statistika Komitəsinin məlumatından belə bəlli olur ki, Azərbaycana gələn, aralarında turistlərin də olduğu şəxslərin çoxu Asiya ölkələrindəndir. Belə ki, 2022-ci illə müqayisədə Çindən gələnlərin sayı 6.5, Cənubi Koreyadan 3.3, Türkmənistandan 2.3, Hindistandan və Qazaxıstandan ayrı-ayrılıqda 1.9 dəfə artıb. Ən çox gələnlər isə Rusiyadan (30 faiz), Türkiyədən (18.1 faiz) və İrandan (7.9 faiz) olub.
Avropa ölkələrindən ziyarətçilərin sayında da 2022-ci illə müqayisədə artım göstərilsə də, ekspertlər hesab edir ki, bu, mütəmadi xarakter daşımır. "The Henley Passport Index" adlanan reytinqə əsasən, dünyada vizasız ən çox ölkəyə getmək imkanı verən pasport Yaponiya və Sinqapura məxsusdur. Bu ölkələrin vətəndaşları 194 ölkəyə vizasız gedə bilər. Azərbaycan isə bu reytinqdə 110 ölkə arasında 70-ci yerdədir. Rəsmi məlumata görə, 2023-cü ildə xarici turistlər Azərbaycanda 2 milyard 684 milyon manat xərcləyib. 2019-cu ildə bu rəqəm 4 milyard 300 milyon manat olub. Azalma bir çox səbəblər, o cümlədən pandemiya və quru sərhədlərinin hələ də bağlı olması ilə əlaqədardır. Hazırda təkcə Cənubi Koreya, Hindistan, Qazaxıstan kimi ölkələrdən deyil, Birləşmiş Ərəb Əmirliklərindən, Küveytdən, Qətərdən də gələnlər çoxdur. Amma əvvəllər Avropa ölkələrindən gələnlərin sayı daha çox idi. İndi isə Avropadan səfərlərin sayı müəyyən qədər azalır. Bu məsələdə həmin turistlərin yaşadığı ölkələrin da müəyyən rolu var. Bəzi Avropa dövlətləri, məsələn, Fransa Azərbaycanın əldə etdiyi qələbəni həzm edə bilmir deyə, bu, turizmə də təsir edir. Xatırladaq ki, Bakı 2023-cü ilin sentyabrında birgünlük əməliyyatla Qarabağ üzərində suverenliyini bərpa edib. Bundan başqa, otellərin qiymətləri, xidmət səviyyəsi baxımından müəyyən problemlər, Gürcüstanla, Türkiyə ilə müqayisədə fərqlər var. İqtisadçı Natiq Cəfərli məsələ ilə bağlı "Azadlıq" radiosuna bildirib ki, Azərbaycan 2019-cu ildə - pandemiyadan əvvəl həm turist sayı, həm turistlərdən gələn gəlirlər baxımından ən yaxşı nəticələr əldə etdi: "Orada elektron vizaların və təbii ki, quru sərhədlərin açıq olmasının da rolu oldu. Gürcüstana gələn avropalı turist qrupu avtobusla Azərbaycana gəlirdi". Ekspert hesab edir ki, Avropa ölkələri ilə viza yığışdırılsa, daha yaxşı olar: "Çünki istər-istəməz viza, hətta elektron olsa da, bu həm əlavə xərc, həm də bir növ sənədləşmədir. Avropalı turistlər də təəccüblənirlər ki, Ermənistanda və Gürcüstanda viza yoxdur, Azərbaycanda isə var və bu, turizmə ən çox mane olan elementlərdən biridir. Viza məsələsi həll olunarsa, hətta Çin və Hindistandan da daha çox turist qəbul etmək olar". Qiymət məsələsinə gəlincə, N.Cəfərlinin fikrincə, Gürcüstanla müqayisədə Azərbaycanda infrastruktur hələ ciddi inkişaf etməyib. İqtisadçı Gürcüstanda da qiymətlərin xeyli artdığını, artıq ucuz turist məkanı sayılmadığını, Azərbaycanla qiymətlərin, demək olar ki, eyni olduğunu vurğulayır: "Sadəcə, Azərbaycanda hökumət, nədənsə, elitar turizmə üstünlük verir, hər yerdə beşulduzlu otellər tikilir. Müasir turist tipi isə bir gecəyə 200-300 dollar vermək istəmir".
Digər ekspertlər də hesab edir ki, daha çox turist cəlb etmək üçün aşağı büdcəli otellərin sayı artırılmalıdır. Bir də ölkə ərazisində səyahət etmək üçün onlayn xidmətlərin inkişafına ethtiyac duyulur. Xaricdən ölkəyə gələn turist fərdi qaydada onlayn rejimdə istədiklərini cəm şəkildə kifayət qədər ala bilmir. Düzdür, o, müəyyən turist agentliklərinə müraciət edərək istədiklərini bir paket şəklində ala bilər. Amma xarici ölkələrdə avtobus biletini də qabaqcadan onlayn qaydada almaq olur. Azərbaycanda isə bu sahədə müəyyən problemlər var. Ekspertlər qeyd edir ki, Azərbaycanda vizaların sadələşdirilməsi barədə müvafiq addımların atılması turizmin inkişafına müsbət təsir göstərə bilər. Azərbaycana gələn turistlərlə bağlı bəzi ölkələrlə sadələşdirilmiş viza rejimi və yaxud da vizaların aradan qaldırılması həyata keçirilsə də, əslində, Bakıdan kənarda olan digər beynəlxalq hava limanları işinin daha səmərəli təmin olunması və yaxud da bəzi ölkələrlə viza prosedurlarının tamamən aradan qaldırılması, vizanın birbaşa aeroportda alınmasının tətbiq olunması ölkəyə gələn turistlərin sayına öz təsirini göstərəcək. Reallıq isə göstərir ki, Rusiya-Ukrayna müharibəsi, Azərbaycan və Ermənistan arasında gərginlik viza verilməsi prosesinə ciddi təsir edir. Avropa İttifaqı ilə Azərbaycan arasında viza sadələşdirilməsi haqqında anlaşma olmasına baxmayaraq problemlər qalmaqdadır. Onu da qeyd edək ki, səfirliklər vizaların verilib-verilməməsi ilə bağlı xüsusi səlahiyyətə malikdir. Hətta rədd cavabı verilsə belə, səbəbi açıqlamaq məcburiyyətində deyillər.
Samirə SƏFƏROVA
