Banklar yenə dövlət etimadını doğrultmadı... Hətta pandemiya şəraitində də...
Bu gün ölkə iqtisadiyyatının inkişafını təmin etmək, özəl sektorun ayaqda qalmasına nail olmaq üçün dövlət tərəfindən ən müxtəlif addımlar atılır. Bu xüsusda pandemiya şəraitindən irəli gələn zəruri addımlar da atılır. Məsələn, son günlərdə yaradılan Elektron Kredit Platforması, ekspertlərin fikrincə, iqtisadiyyata investisiya axınını sürətləndirəcək. Bu isə pandemiya şəraitində olduqca mühümdür.
Hazırda bu platformanın yaradılması mürəkkəb iqtisadi şəraitdə biznesin maliyyə resurslarına əlçatanlığının təmin edilməsi baxımından mühüm addım kimi dəyərləndirilir. Elə iqtisadçı ekspert Elşad Məmmədov da yeni elektron resursun iqtisadiyyata investisiyaların yönəldilməsinin çevikliyinə xidmət etdiyini vurğulayır:“Hazırda ölkə iqtisadiyyatının dayanıqlı inkişafı nöqteyi-nəzərindən əsas problemlərdən biri biznesin kreditə və bütövlükdə maliyyə resurslarına əlçatanlığı ilə bağlıdır. Bu, qoyulan investisiyaların həcmində də özünü göstərir. İnvestisiyalar iqtisadi inkişafın mühərriki rolunda çıxış edir. Ona görə də Elektron Kredit Platformasının yaradılması kreditləşmə prosesinin, iqtisadiyyata investisiyaların daxil olmasının çevikliyini, sürətliliyini təmin edir”.
Ekspert qeyd edib ki, Elektron Kredit Platforması sahibkarın şəffaf, çevik, məmur müdaxiləsindən kənar, sağlam rəqabət mühitində kredit alması məqsədi daşıyır və sahibkar tərəfindən izlənə bilən rəqəmsal həllə söykənir:“Dövlət dəstəyinin elektron platforma üzərindən həyata keçirilməsi mexanizmi MDB-də ilk dəfə Azərbaycanda tətbiq olunur. Bu platforma sahibkarlıq subyektlərinin maliyyə resurslarına çıxış imkanlarının daha da asanlaşdırılmasına, kredit sifarişlərinə qısa zaman ərzində baxılmasına, müraciətlərin operativ şəkildə qəbuluna, kredit təşkilatları və Sahibkarlığın İnkişafı Fondu tərəfindən zəruri təhlillərin aparılmasına, qərarların sahibkarlara çatdırılmasına imkan yaradır. Kreditləşmə daha çox bank sektoru ilə bağlıdır. İqtisadiyyat Nazirliyinin funksionallığına daxil olan istiqamətlərdə Sahibkarlığın İnkişafı Fondu vasitəsilə kreditləşmənin reallaşdırılmasında biznes mühiti üçün kifayət qədər böyük imkanlar yaradılıb. Azərbaycan Prezidentinin tapşırığı ilə həyata keçirilən antiböhran tədbirlərinə nəzər salsaq görərik ki, biznesin ciddi şəkildə subsidiyalaşdırılması prosesi məhz Sahibkarlığın İnkişafı Fondu vasitəsilə reallaşdırılır. Bu istiqamətdə İqtisadiyyat Nazirliyinin sahibkarların maliyyə resurslarına çıxışı, investisiya axınlarının intensivləşdirilməsi baxımından biznesə dəstəyi təqdirəlayiqdir”.
Qeyd edilənlərdən aydın görünür ki, dövlət biznesə, özəl sektora mühüm dəstək verir. Amma bu xüsusda yenə dövlətin böyük dəstək göstərdiyi banklar hələ də lazımı addımlar atmır. Məsələn, onlar pandemiya şəraitində hələ də kredit güzəştlərinə getmir. Halbuki, Qərbdə, elə qonşu Rusiya və Türkiyədə banklar çoxsaylı belə güzəştlərə gedir. Əksinə, bankların siyasəti onların dövlət üçün hələ də problem yaratmaqda olduğunu göstərir. Məsələn, araşdırmalar göstərir ki, hazırda ölkədə fəaliyyət göstərən 26 bankdan 21-i verdiyi kreditlərin 58 faizə qədərini təminatsız ötürüb. Bu isə milyardlarla manat deməkdir. Bu hal bankların hələ də məsuliyyətsiz kredit siyasəti yürütdüyünü təsdiq edir. Bu durum problemli kreditlər məsələsinin də həllinə ciddi maneə yaradır. Bundan öncə isə problemli kreditlər məsələsini banklar məhz dövlətin yardımı ilə çözmüşdü. İndi pandemiya şəraitində dövlətin üzərinə düşən yükün azaldılması məqsədilə bankların müştərilərər, xüsusən də sahibkarlara kredir güzəştləri etməsi vacibdir. Yəni, yaranmış vəziyyətdə bank sektorunun özünün bir sıra güzəştlərə getməsi tələb olunur. Söhbət kreditlərin verilməsi prosedurunda, ya da geri ödənişdə müxtəlif güzəştlərin tətbiqindən gedir. Amma real vəziyyət göstərir ki, hətta pandemiya şəraitində də banklar buna getmir. Prezident Administrasiyasının İqtisadi məsələlər və innovativ inkişaf siyasəti şöbəsinin müdiri Şahmar Mövsümov qeyd edir ki, dövlətdən dəstək və yardım istəyənlərin sayı artır. Bu baxımdan banklardan kredit götürmüş fiziki və hüquqi şəxslər də istisna deyil. İndi bu sahədə məhz bankların dövlətə yardım üçün güzəştlərə getməsi çox vacibdir. Amma banklar hələ də buna getmək istəmir. Əksinə, kredit ödənişini gecikdirən vətəndaşlara banklardan indi daha çox zəng gəlir və bu zaman pandemiyanın yaratdığı çətinliklər nəzərə alınmır. Halbuki, hələ aprel ayının sonlarında pandemiya ilə əlaqədar olaraq Nazirlər Kabineti kredit ödənişləri ilə bağlı qərar verdi. Qərarda bildirildi ki, banklar işsiz qalmış müştərilərinə güzəştə getsin, kreditlə bağlı möhlət versin. Lakin banklar buna getmir.
Digər tərəfdən hesab edilir ki, indiki halda banklar faiz endiriminə getməklə kreditlərin də verilmə müddətini uzatmalıdır. Amma ölkə bankları bu prosesdən də uzaq qaçır. Bankların faiz siyasətində demək olar hansısa ciddi dəyişiklik yoxdur. Proseslərin təhlili belə dəyişikliklərin olacağının da ciddi suaı altında olduğunu göstərir. Bu isə bankların ölkə iqtisadiyyatında hələ də çətin dövrdə belə üzərinə düşən missiyanı yerinə yetirməkdə maraqlı olmadığını göstərir.
Ramil QULİYEV
