Xalid Kərimli: “Nağdsız ödənişlər, rəqəmsal pullar vətəndaşların da həyatını rahatlaşdırır”
Rəqəmsallaşma yalnız iqtisadi mühitlə bağlı deyil, o eyni zamanda həyatımıza da sirayət edib. Son vaxtlar tez-tez rəqəmsal manat barədə eşidirik. Əlbəttə, çoxlarırımız bundan necə istifadə edəcəyimizi düşünürük. Çünki bu, geniş ictimaiyyətin istifadəsi üçün də məqbul hesab edilir.
Mərkəzi Bankdan da mətbuata bildirilib ki, rəqəmsal manatın geniş ictimaiyyət üçün əlçatan olması nəzərdə tutulur. Vurğulanıb ki, bununla yanaşı, beynəlxalq təcrübəyə uyğun olaraq, tətbiq prosesi mərhələli şəkildə həyata keçiriləcək. “İlkin mərhələdə rəqəmsal manatın məqsədləri və konsepsiyası müəyyən olunacaq. Pilot layihənin həyata keçirilməsi üçün seçilmiş maliyyə institutları və iri şirkətlərlə əməkdaşlıq qurulacaq. Məhdud dövriyyə və əməliyyat limiti tətbiq edilə bilər. Texniki infrastrukturun stabil işləməsi və təhlükəsizlik tədbirlərinin effektivliyi sınaqdan keçiriləcək”, - deyə Mərkəzi Bankdan bildiriblər.
Qeyd edilib ki, sonrakı mərhələdə rəqəmsal manat geniş ictimaiyyətin istifadəsinə açıq olacaq: “Fiziki və hüquqi şəxslər gündəlik əməliyyatlarında rəqəmsal manatdan istifadə edə biləcəklər. Maliyyə inklüzivliyinin artırılması və nağdsız iqtisadiyyatın təşviq edilməsi məqsədilə rəqəmsal manatın ödəniş sistemlərinə tam inteqrasiyası həyata keçiriləcək. Regional və beynəlxalq ticarət əməliyyatlarında istifadəsi ilə bağlı perspektivlər dəyərləndiriləcək. Bütün bu proseslər maliyyə bazarının iştirakçıları ilə sıx əməkdaşlıq çərçivəsində və beynəlxalq tənzimləmə standartlarına uyğun həyata keçiriləcək”.
Rəqəmsal manatdan istifadənin camaata nə faydası olacaq? Bu pulun hansısa risqləri varmı?
“Burda risqlər ondan ibarətdir ki, tutalım, kimlərsə hansısa ölkələrdə oturub bizim cibimizə girə bilərlər”
İqtisadçı ekspert Xalid Kərimli “Bakı-Xəbər”ə şərhində bildirdi ki, rəqəmsallaşmadan istifadə genişlənir və rəqəmsal manat da onun bir parçası kimi aktualdır. “Pullarımız tədricən nağdsız formaya keçir, ödəmələrimizi kart vasitəsilə edirik, pul vəsaitlərimizi kartlarda saxlayırıq, kartdan-karta əməliyyatların həcmi artıb. Rəqəmsallaşma getdikcə artıq bizim gündəlik həyatımıza daha sürətlə inteqrasiya edir. Rəqəmsal manat deyəndə söhbət ondan getmir ki, kimsə gətirib cibimizə əlavə manat qoyacaq. M10, Umico kimi rəqəmsal platformalar var, Leobank, Birbank tətbiqləri, rəqəmsal banklar çıxır. Müxtəlif banklar kartlar buraxırlar, ödəniş platformaları gerçəkləşdirirlər, elektron cüzdanlar buraxırlar ki, insanlar pullarını daha çox maliyyə, bank sistemində saxlasınlar. Bunun üstünlükləri çoxdur, hökumət özü üstünlüklər yaradıb. Məsələn, nağdsız ödəniş edəndə “ƏDVgerial”dan 17, 5 faiz alırıq, amma nağd ödəniş edəndə 5 faiz alırıq. Görürsüz, hökumət bizi necə nağdsız ödənişə maraqlandırır. Mərkəzi Bank terminalların sayını artırır, ödəniş platformalarını rahatlaşdırır, yeni şəxslərə lisenziyalar verir ki, onlar da xidmətlər təklif etsinlər, rəqabət bolluğu olsun. Kartların müxtəlif formaları dərc olunur, vətəndaşlar üçün əlçatanlığı artırılır. Banklar özləri müxtəlif keşbek layihələri ilə vətəndaşları pullarını kartlarda saxlamağa həvəsləndirməyə çalışırlar. Mərkəzi Bank infrastrukturu yaradır, banker öz kartında pul saxlamağa həvəsləndirir, dövlət isə çalışır ki, vətəndaşlar nağdsız hesablaşmalardan istifadə etsin. Burada da əsas məqsəd odur ki, birincisi, nağdsız iqtisadiyyat şəffaf iqtisadiyyatdır. Bu da iqtisadiyyatın şəffaflaşmasını, iqtisadiyyatın idarə edilməsini təkmilləşdirir. İkincisi, vergidən yayınmanı minimallaşdırır. Yəni risqi aşağı salır. Bu məsələlərə görə dövlət bunu diqqətdə saxlayır. Həm də nağdsız ödənişlər, rəqəmsal pullar vətəndaşların da həyatını rahatlaşdırır. Məsələn, biz pulu üstümüzdə gəzdirmək məcburiyyətində deyilik, ödənişmiz anında olur, rahat və sürətli şəkildə pul cəlb edə bilirik, kredit götürürük, ödəniş edirik. Bu, elektron ticarəti də artırır, insanlar müxtəlif platformalardan, xaricdən öz kartları ilə ödəniş edib rahat mal gətirirlər, özləri özlərinin malını gətirirlər. Yəni bu, insanların həyatının rahatlığını da təmin edir”.
Vətəndaşların da bunda maraqlı olduğunu deyən X.Kərimlinin sözlərinə görə, bu hamının xeyrinə olan məsələdir. Rəqəmsal manatla bağlı risqlərə gəlincə, ekspert bildirdi ki, pul rəqəmsallaşdıqca dələduzluq da qloballaşır: “Burda risqlər ondan ibarətdir ki, tutalım, kimlərsə hansısa ölkələrdə oturub bizim cibimizə girə bilərlər. Əvvəlki cibgirlər fiziki şəkildə cibimizi soyurdular, evimizə girib oğurluq edirdilər, bizə ziyan vururdular. İndi isə, tutalım, Amerikada oturan bir kiberdələduz bizim cibimizə girə bilər. Bu o halda baş verə bilər ki, bizim maliyyə savadlılığımız aşağı olsun, ehtiyatsız davranaq və nəticədə kiberdələduzların cənginə keçək. Bu baxımdan vətəndaşlar, xüsusən də yaşlı insanlar ehtiyatlı olmalıdırlar. Yaxşı olar ki, onlayn ödəmələr və sairlər üçün özlərinə kiçik həcmli balansları olan debet kartları da alsınlar. Özləri pullarını yığdıqları kartları ilə o saytlara girməsinlər. Yəni özlərini qorusunlar. Dediyim kimi, fırıldaqçıların spektri genişləndiyinə görə, dələduzlar hər dəfə müxtəlif yollardan istifadə edib bizim kart məlumatlarımızı ələ keçirməyə çalışırlar. Ehtiyatlı olmaq lazımdır”.
İradə SARIYEVA
