Azad rayonlarda uğurla sınaqdan çıxan idarəçilik modelinin Naxçıvan perspektivləri…
Bakıda, ADA Universitetində “Orta Dəhliz boyunca: geosiyasət, təhlükəsizlik və iqtisadiyyat” mövzusunda beynəlxalq konfrans keçirilib. Prezident İlham Əliyev konfransda iştirak edib və tədbir iştirakçılarının suallarını cavablandırıb. Prezident bildirib ki, Prezidentin xüsusi nümayəndəsi institutu üç ərazidə artıq qurulub və səmərəliliyi sübut olunub:
“Demək istərdim ki, biz azad edilmiş ərazilərdə ən son texnologiyalardan istifadə edirik. İki il əvvəl, müharibə bitəndən dərhal sonra mən “Qarabağı yenidən quracağıq və yenidənqurmanın yaxşı nümunəsini nümayiş etdirəcəyik” deyəndə eynilə bunu nəzərdə tutmuşdum. İndi bu həyata keçir. Biz şəhərlərimizi və kəndlərimizi smart texnologiya platformasına əsaslanaraq tikirik və yenidən qururuq. Ağalıda ilk kənd artıq məskunlaşdırılıb. Oraya gedən hər kəs Qarabağın yenidən qurulması modelinin necə olacağını görə bilər. Çünki bu, təkcə 30 il ərzində erməni işğalından əziyyət çəkmiş, layiqli həyat yaşamağa, tam qorunmağa layiq keçmiş məcburi köçkünlər qarşısında bizim mənəvi borcumuzun bir növ nümayişi olmamalıdır, həmçinin biz Qarabağın və Zəngəzurun yenidən qurulmasını bütün ölkə üçün nümunə hesab edirik. Onda biz, bəlkə də artıq indi davamlı olaraq texnoloji təcrübəyə, eləcə də inzibati idarəçiliyə keçəcəyik. Çünki azad edilmiş ərazilərdə bizim ölkənin digər yerlərindən fərqli inzibati strukturlarımız var. Prezidentin xüsusi nümayəndəsi institutu üç ərazidə artıq qurulub və səmərəliliyi sübut olunub. Beləliklə, biz texnoloji inkişaf modelini sınaqdan keçirməklə yanaşı, həm də idarəçilik modelini sınaqdan keçiririk. Ona görə də biz rəqəmsal inkişafa çox diqqətlə və əzmlə yanaşacağıq, xalqımıza uyğun olan ən yaxşı seçimi edəcəyik”.
Göründüyü kimi, ölkə başçısı Prezidentin xüsusi nümayəndəsi institutunun səmərəliyinin sübut edildiyini bildirir.
Belə nəticəyə gəlmək olar ki, Prezidentin məmnun qaldığı yeni idarəetmə metodu tezliklə digər ərazi vahidlərində də tətbiq edilə bilər. Xüsusi nümayəndəlik modelinin Naxçıvana da tətbiq edilməsi mümkündürmü?
Sosial Strateji Tədqiqatlar və Analitik Araşdırmalar Birliyinin rəhbıri İlqar Hüseynli “Bakı-Xəbər”ə açıqlamasında bildirdi ki, bu maraqlı bir məsələdir: “İllər boyu bizim vətəndaş cəmiyyəti institutları tərəfindən kifayət qədər səsləndirilmiş dövlətin idarəetmə mexanizmi, konstitusion imkanlar, Konstitusiya quruluşunda dəyişiklik unitarlaşma prosesinə keçidin tərkib hissəsi kimi görünür və bizim tərəfimizdən zaman-zaman səsləndirilib. Əslində indi xüsusi nümayəndəliklər adı aıtında bunun modelini qururuq. Gələcəkdə hər hansı bir bölgələri vahid bir valilik, quberniya adı altında birləşdirərək vahid idarəetmə sisteminə keçid imkanlarını qurmaq çox yaxşı bir təcrübə olardı. Məsələn, biz düşünə bilərik ki, hər bir rayonun icra hakimiyyətinin, icra strukturlarının saxlanması üçün dövlətin nə qədər vəsaiti xərclənir. Söhbət həmin institutların inzibati və saxlanma xərclərindən gedir. Dövlət hər bir rayonun icra hakimiyyətinin strukturlarında çalışanlara nə qədər əməkhaqqı ayırır? Onların müxtəlif xərcləri var. Məsələn, ezamiyyə xərcləri kimi xeyli səmərəsiz xərcləmələrin institusional idarəetmə formasında getdiyini görə bilərik. Ona görə də, bu qədər rayonları, icra başçılarını, yersiz strukturları saxlamağa ehtitac yoxdu. Türkiyədə hər bir ilçənin, rayonun və kəndin, qəsəbənin bələdiyyələri formalaşıb. Həmin ərazilərdə yerli rayon icra hakimiyyətlərinin hamısını lağv edib, səlahiyyətləri çox rahat bələdiyyələrə ötürmək mümkündür. Həmin vəsaitin bir hissəsini biz bələdiyyələrə versək, bir hissəsilə də bələdiyyələr yığım prosesi zamanı öz büdcəsini formalaşdırsa, biz imkanlarımızı kifayət qədər artırmış olarıq. Bununla da dövlətin demokratik idarəetmə strukturları ənənəsi formalaşmış ola bilər. Buna görə də mən hesab edirəm ki, biz həm də beynəlxalq aləmdə Qarabağın statusunun ləğv olunması kimi, Naxçıvan Muxtar Respublikasında da həmin idarəetmə modelini tətbiq edə bilərik. Adını qoyarıq ki, Prezidentin xüsusi nümayəndəliyini yaradırıq. Sonradan dəyişdirilərək ölkənin Konstitusiya qanununa salına bilər və bununla da Azərbaycanda unitar modelə keçidi təmin etmiş olarıq. Bu da xeyli dövlət büdcəsinin ixtisarlarına, xərclərinin səmərəliyinə gətirib çıxaracaq”.
Məhəmmədəli QƏRİBLİ
