Qasım Hacıyev: “Məgər XIX əsrdə Ermənistan var idi?”
Rusiyanın tarix dərsliyində Türkmənçay müqaviləsi ilə bağlı edilən düzəliş Ermənistanda müzakirə mövzusuna çevrilib.
Məsələ ondadır ki, o müqavilənin 193-cü ildönümü tarixindən bir həftə əvvəl (10 fevral) Rusiyanın 9-cu sinif üçün nəzərdə tutulan “Rusiya tarixi. XIX-XX əsrin başlanğıcı” dərs vəsaitində “Rusiya Şərqi Ermənistana doğru çəkildi” qeydində "Şərqi Ermənistan” ifadəsi silinib. Əvəzində “İrəvan və Naxçıvan xanlığı” ifadəsi yazılıb. Bu da ermənilərin bərk narahatlığına səbəb olub.
Rusiya Təhsil Nazirliyi bunu belə izah edir ki, SSRİ dövründə bu ərazilər tarix kitabında “Şərqi Ermənistan” kimi göstərilirdi, lakin müqavilənin mətnində belə ifadə yer almadığı üçün dərsliyə düzəliş edilib. Ermənilər isə bu izahı qəbul etmək istəmir və düzəlişi özlərinə qarşı “sui-qəsd nəzəriyyəsi” kimi qiymətləndirirlər. İddia edirlər ki, Azərbaycanın İrəvanı tarixi torpağı adlandırması fonunda rusların etdiyi onlar üçün təhlükəli gələcək vəd edir. Üstəlik, Rusiyanın tarixi düzəlişi məhz indi, yəni 44 günlük müharibədən sonra etməsi erməniləri daha çox narahat edir. Əslində isə ruslar tarixə düzgün düzəliş ediblər. Çünki o zaman Ermənistan adında, ümumiyyətlə, ərazi olmayıb.
Maraqlıdır, bəs tarixçilər bunu necə dəyərləndirirlər?
- “Türkmənçay müqaviləsindən sonra ermənilər İrandan Cənubi Qafqaza köçürüldülər”
Məsələyə münasibət bildirən Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının (AMEA) Qafqazşünaslıq İnstitutunun ermənişünaslıq şöbəsinin müdiri, professor Qasım Hacıyevin sözlərinə görə, Rusiya dərsliklərində edilən dəyişiklik reallığı əks etdirir: “Məgər XIX əsrdə Ermənistan var idi? XIX əsrin sonu, XX əsrin əvvəllərində ermənilər saxta Ermənistan tarixi yaratmağa çalışdılar. Ancaq ermənilərin tarixlə bağlı ən böyük saxtakarlığı SSRİ dövründə oldu. Bütün erməni tarixçiləri uydurma Ermənistan mədəniyyəti, tarixi haqqında kitablar yazdılar. Bununla yanaşı, Azərbaycan tarixinə dair öz bildikləri kimi “əsərlər” yazdılar. Nəticədə Azərbaycan və digər dövlətlər haqqında saxta tarixlər meydana çıxdı. Hansı ki, o yazılanların real mənbəyi yox idi. Şükür ki, Rusiya tarixçiləri, gec də olsa, müəyyən qədər ədaləti bərpa edirlər. XX əsrin əvvəllərində Rusiyada dərc olunan xəritədə erməni adları və toponimləri ilə bağlı bir dənə də ad yoxdur. Türkmənçay müqaviləsi Qacar İran ilə Rusiya arasında bağlanıb. Təbii ki, həmin müqavilədə Ermənistan sözündən söhbət gedə bilməzdi. Çünki Türkmənçay müqaviləsindən sonra ermənilər İrandan Cənubi Qafqaza köçürüldülər. O zaman Azərbaycan ərazisində bir neçə xanlıq var idi. Onlardan biri də İrəvan xanlığı idi. Sonra Çar Rusiyası İrəvanı ermənilərə verdi. Ermənilər əvvəl orada vilayət yaratdılar, XX əsrin əvvəllərində isə Ermənistan dövləti yaradıldı. Bütün tarixi faktlar göstərir ki, ermənilərin burada heç bir tarixi ərazisi yoxdur. Ancaq onlar özlərindən uyduraraq Azərbaycan ərazisini Şərqi Ermənistan adlandırıblar. Tarixçi olaraq hesab edirəm ki, Rusiya Təhsil Nazirliyinin məlum qərarı tarixi həqiqətin bərpasıdır”.
Professor onu da qeyd etdi ki, belə faktlar nə qədər çox yayılsa, bu bir o qədər erməni yalanlarının dünyada ifşa olunmasına təkan verəcək.
Vidadi ORDAHALLI
