Azərbaycan, Rusiya, Ermənistan liderlərinin Moskva görüşü və imzalanan bəyanat ölkəmizdə müsbət qaşılansa da, İrəvanda tamam fərqli vəziyyət hökm sürür. Belə ki, Ermənistanda Nikol Paşinyanın əleyhdarları baş verənləri növbəti məğlubiyyət kimi qələmə verir. Xüsusən də Ermənistan müxalifəti Moskvada keçirilmiş üçtərəfli görüşün nəticələrini mənfi qiymətləndirir. Müxalif “İşıqlı Ermənistan” parlament fraksiyasının rəhbəri Edmon Marukyan bu xüsusda qeyd edir: “Moskvada erməni gündəliyi iflasa uğradı. Ermənistan üçün gündəmin prioritet məsələsi əsirlərin qaytarılması idi. Amma görürük ki, Moskvada imzalanan sənəddə əsirlər barədə bir kəlmə də yoxdur. Moskvada erməni gündəliyindəki heç bir məsələ müzakirə olunmadı”.
Ermənistan parlamentinin deputatı, “Çiçəklənən Ermənistan” müxalifət fraksiyasının üzvü Arman Abovyan da deyib ki, erməni tərəfi üçün əsas məsələ olan əsirlərin qaytarılması həllini tapmadı. Onun sözlərinə görə, Türkiyə və Azərbaycan Ermənistan ərazisi üzərindən bağlantılar yaratmaq arzularını reallaşdırırlar: “Məgər bu bizim üçün qələbədirmi?”. “168.am” nəşri də, demək olar ki, eyni mövqeni sərgiləyir: “Göründüyü kimi, Azərbaycan Moskva görüşündən öz maraqlarından irəli gələn növbəti addımın Ermənistan tərəfindən atılması üçün istifadə edir və bəlkə də əsirlərin qaytarılması məsələsinin yalnız bəzi tələblər yerinə yetirildikdən sonra həll ediləcəyini vəd edir. Nikol Paşinyan bu tələbləri praktik olaraq yerinə yetirir”. Nəşr yazır ki, erməni əsirləri məsələsi yenidən qeyri müəyyən şəkildə açıq qalır: “Siyasi və bəşəri əxlaq qaydalarına görə, Nikol Paşinyan heç olmasa əsirlərin qaytarılması məsələsini həll etmədən Moskvadan İrəvana qayıtmamalı idi. Ancaq qayıdır, görünür, əsirləri qaytarma vədləri ilə İlham Əliyevlə növbəti görüşə hazırlaşacaq və həmin müddətdə Azərbaycanı qane edəcək növbəti bir sənəd imzalanacaq. Moskvada imzalanan bəyanatı hökumətin təbliğat maşını “iqtisadi inqilaba doğru ən böyük addım” olaraq göstərəcək, bunun əlamətləri Nikol Paşinyanın qorxulu bəyanatlarında yer almışdı. Həmin təbliğat maşını Ermənistan cəmiyyətini Azərbaycanla münasibətlərin normallaşmasının iqtisadi faydaları barədə inandırmağa çalışacaq. Bu faydalar Ermənistan, onsuz da itirilmiş ərazilər və hələ də Azərbaycanda olan erməni əsirləri hesabına əldə edilə bilər. Erməni cəmiyyətinin Nikol Paşinyan tərəfindən istismar ediləcək bu ssenarini alqışlaya biləcəyi təhlükəsi var”.
Ermənistandakı bu mövqeyə rəğmən, Azərbaycan hesab edir ki, beynəlxalq kommunikasiyaların bərpası regionun inkişafında dinamizm yaratmaqla bərabər, həm də etibarlı təhlükəsizliyə xidmət edəcək. Elə dövlətlər arasında iqtisadi və regional əməkdaşlıq məsələlərini nəzərdə tutan yeni bəyanatın qəbul olunması da təsdiqlədi ki, regionun gələcəyi məhz perspektivə istiqamətlənmiş məsələlərin həyata keçirilməsi ilə bağlıdır. Ümumiyyətlə, üçtərəfli bəyanat regionda bütün iqtisadi və nəqliyyat əlaqələrinin bərpasını nəzərdə tutan prioritetlərin müəyyən edilməsini ehtiva edir. Ən mühüm məsələlərdən biri 2021-ci il martın 1-dək Azərbaycanın və Ermənistanın ərazisindən həyata keçiriləcək daşımaların təşkilinə dair qrafikin hazırlanmasıdır. Çünki bu, Azərbaycanın əsas hissəsi ilə Naxçıvanı birləşdirən dəhlizin yaradılmasını və muxtar respublikanın blokadadan çıxarılmasını nəzərdə tutur. Bununla həm Azərbaycanın özü, həm də bütün region ölkələri üçün mühüm önəm kəsb edən nəqliyyat-kommunikasiya imkanları reallığa çevrilmiş olur. Rusiyanın “Kommersant” nəşri də bütün bunları vacib sayır: “Moskva görüşündə Prezident İlham Əliyev üçün aparılan danışıqların məqsədi qələbəsini daha əsaslı şəkildə təmin etmək idi. Nikol Paşinyanın məqsədi nə idi, bunu yalnız özü deyə bilərdi. Səfərdən əvvəl, yəqin ki, Ermənistandakı tərəfdarlarına və müxaliflərinə erməni “aslanlar”ını Azərbaycan əsirliyindən qurtarmaq lazım və bunun üçün hətta şeytanla da görüşməyə hazır olduğunu söyləyib. Vladimir Putin vəzifədaşlarını daha əvvəl, noyabr ayında Moskvaya dəvət və onlara ən məşhur danışıqları təklif edən şəxs olduğunu açıq şəkildə bildirib: “Üçtərəfli razılaşmaların ardıcıl olaraq həyata keçirildiyini məmnuniyyətlə deyə bilərik. Əminik ki, bu həm Ermənistan, həm də Azərbaycan xalqının mənafeyi naminə uzun illərdən bəri davam edən münaqişənin ədalətli əsaslarla uzunmüddətli və genişmiqyaslı həlli üçün lazımi ilkin şərtlər yaradır”. Rusiyanın vasitəçiliyi ilə əsir və cəsədlərin mübadiləsi həyata keçirilib. Əslində, hələ də kifayət qədər hərbi əsir var. Amma Rusiya prezidenti gündəmi təsdiqləyərək hərbi əsir mübadiləsi barədə bir söz deməyib. Dörd saat davam edən qapalı danışıqlardan sonra üç iştirakçı ortaya çıxıb… mətbuatın qarşısına… yox, orada mətbuat yox idi. Yəni liderlər mikrofon qarşısına çıxıblar. Bu, maraqlı idi. Axı, “Kommersant”ın məlumatına görə, erməni tərəfi danışıqlar başlamazdan əvvəl hər hansı bir bəyanat verməkdən və sənədləri imzalamaqdan qəti şəkildə imtina etmişdi. Bu, Moskvada Nikol Paşinyanı yola gətirməyin o qədər də çətin olmadığını göstərib. İlham Əliyevin çıxışı sülhsevər idi. Onun çıxışında erməni qüruru üçün təhqiramiz və mənalı eyhamlar vardı, lakin bunların olmadığını düşünün. Onun üçün həmin bəyanatda nəqliyyat kommunikasiyası mövzusu əsas idi. Ermənistanın baş naziri danışmağa başlamazdan əvvəl dərindən və ağır bir ah çəkib: “Təəssüf ki, bu münaqişə hələ həll olunmayıb. Atəşkəsin təmin edilməsini bacardıq… – Ermənistan baş naziri tərəddüd edib. – Hələ həll edilməli çox məsələ var. Bu məsələlərdən biri də statusdur… Dağlıq Qarabağın statusu məsələsi…” İlham Əliyev üçün belə bir məsələ yoxdur. Nikol Paşinyan ifadələrini seçərək və çətinlik çəkə-çəkə ölkəsi üçün heç bir şeyin bitmədiyini, sadəcə atəş açmağı dayandırdıqlarını söyləmək istəyib, görünür, bir müddətlik. Ancaq bunlar daxili istifadə üçün, yəni Ermənistan üçün sözlər idi. Əslində, bu gün onu istədikləri bütün məqamlara dair yenidən yola gətirə bilmişdilər. Bundan sonra müharibədən danışmaq üçün vaxt olmamalı və müharibənin özü unudulmalıdır. 30 il əvvəl mövcud olan nəqliyyat arteriyalarının açılmasından və yenilərinin tikilməsindən faydalanmaq zamanıdır”.
Nahid SALAYEV
