Fuad İbrahimov: “Əsas səbəb odur ki, vətəndaşların ödəniş qabiliyyətində problemlər yaranır”
Azərbaycanda problemli kreditlər yenidən artmaqda davam edir. Mərkəzi Bankın statistik bülleteninə görə, sentyabrın 1-nə Azərbaycanda ödəniş vaxtı keçmiş kreditlər 530.9 milyon manata çatıb. Problemli kreditlər 2025-ci ilə 449.1 milyon manatla başlamışdı. Səkkiz ayda 81.8 milyon manat artım olub.
Mərkəzi Bankın hesabatında o da bildirilir ki, sentyabrın 1-nə 22 bankın cəmi aktivləri 55 milyard 672.4 milyon manat, cəmi öhdəlikləri 48 milyard 595.3 milyon manat, balans kapitalı 7 milyard 77.1 milyon manat olub. Hesabat ayında bankların kredit portfeli 0.7% və ya 206.7 milyon manat artaraq 28 milyard 704.9 milyon manata çatıb. Bəzi məlumatlara görə, problemli kreditlərin artması sırf bahalaşmadan və əhalinin sosial vəziyyətinin çətinləşməsindən irəli gəlir.
Maraqlıdır, bəs ekspertlər bunun səbəbini hansı amillərlə əlaqələndirir? Problemli kreditlər niyə artır?
“Üstəlik, bizdə kredit faizləri çox yüksəkdir, banklar istehlakçıları, necə deyərlər, “soyur”
Sözügedən məsələni “Bakı-Xəbər”ə şərh edən iqtisadçı-ekspert Fuad İbrahimovun fikrincə, təəssüflər olsun ki, ilin əvvəlindən problemli kreditlərin həcmində artım müşahidə edilir: “Ancaq bu dövrdə verilən kreditlər 5-6 faiz artıb. Söhbət ilin əvvəlindən bugünə qədər verilən kreditlərdən gedir. Bunun səbəbini analiz etsək görərik ki, səbəblər müxtəlifdir. Əsas səbəb odur ki, vətəndaşların ödəniş qabiliyyətində problemlər yaranır. Kreditləşmə ailələrdə böyük yüklülük yaradır. Bunların içində istehlak kreditləri kifayət qədər böyük çəkiyə malikdir. Elə insan var ki, xəstəliyi ilə əlaqədar kredit götürür və belələrini başa düşmək olar. Eləsi var ki, təhsillə əlaqədar kredit götürüb. Belə baxanda, bundan gözəl nə kredit ola bilər ki? Təhsilə verilən pul ən gözəl, insanın həyatında ən yararlı bir istiqamətdir. Eləsi də var ki, gedib bahalı avtomobil, telefon alır, sonra onu ödəyə bilmir. Çünki gəlirləri bu krediti ödəmək səviyyəsində deyil. Nəticədə belə vəziyyət yaranır. Bir sözlə, problemli kreditlərin tərkib hissəsi genişdir. Ümumilikdə isə, bütün bunlar ödəniş qabiliyyətinin olmamasından qaynaqlanır. Hazırda Mərkəzi Bank tərəfindən kredit verilməsi qaydalarında müəyyən dəyişiklik olub. Vətəndaş gəlirinin 5 mislindən artıq kredit ala bilməyəcək. Məsələn, 1000 manat maaş alırsa, ona 5 min manatdan artıq kredit xətti açılmayacaq. Əgər açıq krediti varsa, o mütləq nəzərə alınacaq və onun üzərində yeni kreditlər veriləcək. Əslində bu, vətəndaşın kredit ödəmə qabiliyyətini tənzimləyən bir mexanizmdir. Hesab edirəm ki, bu, müəyyən bir təsir edəcək. Ancaq ən azından, vətəndaş gərək kredit götürəndə yaxşı-yaxşı düşünsün. Öz imkanları çərçivəsində müəyyən məbləğdə kredit götürməlidir. Gəliri az olan böyük həcmdə kredit götürməməlidir. Çox vaxt belələri üzündən problemli kreditlər artır. İnsan özü-özünü qorumalıdır. Üstəlik, bizdə kredit faizləri çox yüksəkdir. Banklar istehlakçıları, necə deyərlər, “soyur”. Halbuki, əksər əhalinin maaşları aşağıdır”.
Vidadi ORDAHALLI
