Bazar günü günü, 15 iyun 2025
     

Zəngəzur dəhlizinin müasir əhəmiyyəti

Image

Zəngəzur dəhlizi Ermənistanın Sünik rayonu ərazisindən keçməli olan təxminən 40 km uzunluğunda avtomobil və dəmir yolu layihəsidir. Azərbaycanın qərb rayonları ilə Naxçıvan Muxtar Respublikası arasında nəqliyyat əlaqələrini təmin etmək üçün ona ehtiyac var.

Sovet dövründə Azərbaycanı Naxçıvanla magistral və Zaqafqaziya dəmir yolunun bir hissəsi birləşdirib. Lakin SSRİ-nin dağılmasından və birinci Qarabağ müharibəsi başlayandan sonra bu ərazidə rabitə kəsildi. Dəmir yolu xətti sökülüb, NMR ilə Azərbaycan arasında quru əlaqəsi kəsilib.

2020-ci ildə baş vermiş ikinci Qarabağ müharibəsindən sonra tərəflər bu sahədə nəqliyyat əlaqələrinin bərpası ilə bağlı razılığa gəlməyə çalışıblar. 2023-cü ilin əvvəlinə Zəngəzur dəhlizinin Azərbaycan hissəsində yolun tikintisi 70% tamamlanıb.2023-cü ilin yayında Azərbaycan prezidenti İlham Əliyev bəyan etdi ki, “Ermənistan istəsə də, istəməsə də Zəngəzur dəhlizi mütləq açılacaq”. Ermənistan Zəngəzur dəhlizinin tikintisinə etiraz edir. Ölkə hakimiyyəti hesab edir ki, “dəhliz” sözü gələcək yolun və onun altındakı torpağın Bakının nəzarətinə verilməsini nəzərdə tutur. Baş nazir Nikol Paşinyan dəfələrlə bəyan edib ki, onun hökuməti “heç bir dəhliz məntiqini müzakirə etməyib, müzakirə etmir və müzakirə etməyəcək”.2023-cü ilin mayında Ermənistan və Azərbaycan liderləri Nikol Paşinyan və İlham Əliyev Moskvada keçirilən Avrasiya İqtisadi İttifaqının sammitində “Zəngəzur dəhlizi” termini ilə bağlı mübahisə etmişdilər. Ermənistan baş nazirinin sözlərinə görə, bu ifadə onun ölkəsinə qarşı ərazi iddialarını ifadə etmək üçün istifadə olunur. Cənab Əliyev də öz növbəsində “Zəngəzur dəhlizi” dedikdə heç bir iddia nəzərdə tutmadığını əmin etdi.Daha sonra Rusiya prezidenti Vladimir Putin mübahisəyə müdaxilə edərək əldə edilmiş daha mühüm razılaşmalara işarə etdi.

Azərbaycan İqtisadi İslahatların Təhlili və Kommunikasiya Mərkəzinin məlumatına görə, Azərbaycanın materik hissəsi ilə Naxçıvan Muxtar Respublikası arasında nəqliyyat əlaqələrinin yaranması ixracın 710 milyon dollar artmasına kömək edəcək. Bakı da hər il Bakı-Naxçıvan aviareyslərinin subsidiyalaş-dırılmasına xərclənən 10 milyon dollara qənaət edəcək. Bundan əlavə, dəmir yolunun açılması qazın birbaşa nəqlinə imkan verəcək. Hazırda mübadilə sistemi ilə qaz nəqli İran ərazisindən həyata keçirilir. Eyni zamanda, Tehran Azərbaycan tranzitinin 15%-ni ödəniş kimi özündə saxlayır.

2024-cü il oktyabrın 6-da Azərbaycan və İran İslam Respublikası ərazisindən ölkənin əsas hissəsini Naxçıvanla birləşdirəcək dəmir yolunun tikintisinə dair niyyət protokolu imzalanmışdır.Həmin gün Zəngilan rayonunun Ağbənd kəndi ərazisində Azərbaycan və İran arasında avtomobil körpüsünün və sərhəd-gömrük infrastrukturunun təməlqoyma mərasimi keçirilib. Ölkə hökumətinin qeyd etdiyi kimi, yaradılan obyektlər tranzit yükdaşımaların artırılmasına, Naxçıvan Muxtar Respublikası ilə əlaqənin asanlaşdırılmasına xidmət edəcək.Bunun ardınca Azərbaycan prezidentinin xarici siyasət məsələləri üzrə köməkçisi Hikmət Hacıyev “Politico”ya açıqlamasında Zəngəzur dəhlizi layihəsinin Azərbaycan üçün cəlbediciliyini itirdiyini bildirib.

Naxçıvan Muxtar Respublikasının Azərbaycanın şərq rayonları ilə birləşdirilməsi üçün nəzərdə tutulan “Zəngəzur dəhlizi” layihəsi təkcə Cənubi Qafqazın inkişafına deyil, həm də türk dünyasında ticarət, logistika və siyasi əlaqələrin möhkəmlənməsinə mühüm töhfə verə bilər.

2020-ci il İkinci Qarabağ Müharibəsi regionda qüvvələr balansının tamamilə dəyişməsinə səbəb olub, Cənubi Qafqazda uzunmüddətli sülh və firavanlığa yol açıb. Azərbaycan və Ermənistan arasında müharibəyə son qoymağa imkan verən üçtərəfli bəyanatda Ermənistan silahlı qüvvələrinin Azərbaycanın işğal olunmuş ərazilərindən tamamilə çıxarılması və regionda nəqliyyat əlaqələrinin bərpası da nəzərdə tutulurdu.

Nəqliyyat əlaqələrinin bərpası, eləcə də yenilərinin yaradılması uzun və çətin prosesdir. Eyni zamanda, Zəngəzur dəhlizinin reallaşdırılması Xəzər dənizi vasitəsilə yeni marşrutun yaradılmasına imkan verəcək ki, bu da Türkiyə ilə Mərkəzi Asiya ölkələri arasında yüklərin mümkün qədər tez çatdırılmasına imkan verəcək. Zəngəzur Dəhlizi təşəbbüsü İran, Ermənistan, Azərbaycan, Rusiya və Türkiyənin də daxil olduğu bir çox ölkənin maraqlarına toxunur.

Özünü regional güc kimi təqdim edən İran Azərbaycanın, o cümlədən İslam Respublikasında yaşayan azərbaycanlılar üçün artan təsirindən və “cəlbediciliyindən” qorxur. Tehran hesab edir ki, Zəngəzur dəhlizi həm də İranın Ermənistanla əlaqələrini “kəsdirə” və İranın Qara dənizə çıxışına mane ola bilər.

Bu baxımdan İran tərəfi Zəngəzur dəhlizi ideyasını sərhədlərin yenidən cızılması və geostrateji ziyana doğru atılan addım kimi qiymətləndirir. Qara dənizə və Rusiya Federasiyasına maneələr Tehran tərəfindən “Bir kəmər, bir yol” layihəsi çərçivəsində Qafqazda təsirini azaltmaq və tranzit ölkə rolunu itirmək amili kimi qəbul edilir.

İranın bu kimi arqumentləri bir yana, Zəngəzur dəhlizi ilə bağlı narahatlığın əsas səbəbi Azərbaycan və Türkiyə tərəfindən ölkənin regionda fəallığının artmasıdır. Azərbaycan və Türkiyə İkinci Qarabağ Müharibəsi zamanı bölgədə güclərini nümayiş etdiriblər.İran yuxarıda sadalanan amillərlə yanaşı, Türkiyə və Azərbaycanın güclənməsindən də narahatdır ki, bu da regionda güc balansını Tehranın ziyanına dəyişə bilər.Onu da qeyd edək ki, 10 noyabr 2020-ci il tarixli üçtərəfli bəyanatın 9-cu bəndinə əsasən, Zəngəzur dəhlizinin təhlükəsizliyini Rusiya təmin edəcək ki, bu da Moskvanın xeyrinə daha bir kozırdır.Yuxarıda deyilənləri ümumiləşdirmək üçün qeyd etmək yerinə düşər ki, Zəngəzur dəhlizi məsələsi region ölkələrinin gündəmində qalmaqdadır. Bu nəqliyyat arteriyası türk dünyasının yüksələn ulduzuna çevrilə bilər, lakin onun potensialını açmaq üçün çoxtərəfli əməkdaşlığı inkişaf etdirmək və ona “uzunmüddətli təməl” qoymaq lazımdır.

Vahid Ömərov,

AMEA Fəlsəfə və Sosiologiya İnstitutunun aparıcı elmi işçisi, fəlsəfə üzrə fəlsəfə doktoru, dosent

Yazı, Azərbaycan Respublikasının Qeyri-Hökumət Təşkilatlarına Dövlət Dəstəyi Agentliyinin maliyyə dəstəyi ilə “Savalan” Tarixi Araşdırmalar İctimai Birliyi tərəfindən həyata keçirilən “Zəngəzur dəhlizi: müasirlik tarixi kontekstdə” adlı layihəsi çərçivəsində çap olunur.



VİDEO

Aydın Quliyev Putinin köməkçisinin cavabını sərrast verdi... - VİDEO

İsrail səfiri Holokostu təhqir edən ermənilərlə dostluq qurur... - VİDEO

Putin saxtalaşdırdı, Ermənistana "qəhrəman" dedi... - VİDEO

Tramp bu mövzuda Azərbaycana tələb qoymayıb və qoya da bilməz - erməni təbliğat şousu ifşa edilir...

Azərbaycanda bu ailələrin hər birinə ayda 2200 manat az pul deyil...

TÜRKPA tanıdı, Qərbi azərbaycanlıların haqqını başqa dünya qurumları nə vaxt tanıyacaq?..

SON XƏBƏRLƏR

15.06.2025 / 00:15
Trampın ad günü paradı ilə eyni anda 50 ştatda güclü etirazlar da keçiriləcək...

14.06.2025 / 23:21
İsrailin İrana hücumu nəticəsində 30 azərbaycanlı əsgər və bir Qızıl Aypara üzvü həlak oldu

14.06.2025 / 23:15
Beyləqanda bazar yanması və Xaçmazdakı qasırğa riyazi yolla Qurana bağlanır – İLAHİ XƏBƏRDARLIQ

14.06.2025 / 23:12
İran şahının oğlu və Netanyahu iranlıları rejimə qarşı üsyana çağırdılar

14.06.2025 / 22:54
İran İsrailin daha 10 qırıcısını vurdu…

14.06.2025 / 22:33
İsrail İranın ən böyük təbii qaz yatağını bombaladı…

14.06.2025 / 21:09
Pakistan İsraillə bağlı müsəlman ölkələrinə çağırış etdi - Birləşməsək, biz də İranın taleyini yaşayacağıq

14.06.2025 / 20:42
Azərbaycan və Türkiyə prezidentləri İran-İsrail gərginliyini müzakirə etdi...

14.06.2025 / 20:34
İran bölgədəki ABŞ bazalarının da vurulacağını açıqladı…

14.06.2025 / 20:03
“Yaxınlarda elə bir raket atacağıq ki, dünya şoka düşəcək” - SEPAH komandanı…

14.06.2025 / 19:25
İrandan Rusiyaya "təzə qarpız" adı ilə 200 kq-dan artıq narkotik aparan maşın Astarada "ilişdi"... - FOTO

14.06.2025 / 19:01
"Azərbaycan ərazisindən hər hansı bir ölkə tərəfindən üçüncü ölkəyə qarşı istifadə edilməsi mümkün deyil" - Ceyhun Bayramov Ərağçi ilə danışdı

14.06.2025 / 18:44
İsrail İranın Hava Hücumundan Müdafiə sistemini sıxışdırdığını təsdiq etdi

14.06.2025 / 18:43
Mangistau vilayətindəki neft yatağı 150 milyon tengeyə çinlilərə verildi

14.06.2025 / 18:42
MAQATE İsrailin zərbələrindən sonra Natanzda radiasiya ilə çirklənmə olduğunu təsdiqlədi

14.06.2025 / 18:35
Prezident İlham Əliyev Britaniya Kralını təbrik edib

14.06.2025 / 18:11
Ceyhun Bayramov Hakan Fidanla İran-İsrail toqquşması ilə bağlı son vəziyyəti müzakirə etdi

14.06.2025 / 17:39
Pakistan İsrailin "sülh üçün ciddi təhlükə" olduğunu bildirdi

14.06.2025 / 17:23
Rusiya vətəndaşlarının İrandan təxliyəsinə görə Azərbaycana təşəkkür etdi

14.06.2025 / 16:35
"Ermənistan ilk mühüm addımı Zəngəzur dəhlizi istiqamətində atmalıdır" - Hikmət Hacıyev

14.06.2025 / 16:18
Prezidentin köməkçisi: "Avropa İttifaqının nə istədiyi aydın deyil"

14.06.2025 / 16:04
Hikmət Hacıyev: "Orta Dəhliz mövcuddur, işlək vəziyyətdədir və kimsə gəlib onu yenidən qurmalı deyil"

14.06.2025 / 15:49
Polis narkoşəbəkənin izinə düşdü, 3 nəfər saxlandı - əməliyyat davam edir...

14.06.2025 / 15:20
"İnnab ağacı" premyerasını Sankt-Peterburq səhnəsində etdi

14.06.2025 / 15:06
"Yaşıl dəhliz Azərbaycanın şərq-qərb enerji bağlantısının yeni mərhələsidir" - Hikmət Hacıyev

14.06.2025 / 14:16
Dünya Bankı Azərbaycana yeni vergi növü təklif edir...

14.06.2025 / 13:55
İran vurulan kimi neft bahalaşdı - Azərbaycan neftinə mümkün təsirlər...

14.06.2025 / 13:10
Otuz dörd il sonra Şuşada “Son zəng” çalındı

14.06.2025 / 12:39
İsrail İrana hücumlarda 4 əsas hədəfini açıqladı – “Xamneyi hədəfimizdə deyil”

14.06.2025 / 12:21
İsrail Tehranda yaşayış binasını vurdu - 20-si uşaq 60 nəfər öldü…

14.06.2025 / 12:00
İsrail İranın Baş Qərargah rəisinin iki müavinini öldürüb -AÇIQLAMA

14.06.2025 / 11:37
Vüqar Rəhimzadə: Şuşa Bəyannaməsi Azərbaycan-Türkiyə qardaşlığının bütün dünyaya sübutudur

14.06.2025 / 11:30
ABŞ İrana hücumdan əvvəl İsrailə yüzlərlə lazerlə idarə olunan raket göndərdi

14.06.2025 / 11:29
Taker Karlson Trampı İsrailin İrana hücumunda ittiham etdi

14.06.2025 / 11:28
İsrailin hücumları qarşısında İranın hava hücumundan müdafiə sistemi tamamilə yararsız oldu

14.06.2025 / 10:59
İsrail İranın daha iki nüvə obyektini bombaladı… - VİDEO

14.06.2025 / 10:43
İran İsrailin Müdafiə Nazirliyini vurdu… - VİDEO

14.06.2025 / 10:22
“Azərbaycanın Ermənistana hücum edə biləcəyi barədə məlumat yoxdur”

14.06.2025 / 10:21
İsrail ordusu Təbriz aviabazasını vurduğunu bildirdi

14.06.2025 / 10:17
"Bir günün ehtiyatsızlığı bir ömür peşmanlığına çevrilməsin!" - Yol polisi “Son zəng”lə bağlı xəbardarlıq edib

14.06.2025 / 10:06
Rusiyanın oğurladığı təyyarələrə görə 1 milyard dollardan çox pul ödənildi...

14.06.2025 / 10:00
Bu gün 113 minə yaxın məzun üçün “Son zəng” çalınacaq

14.06.2025 / 09:28
Kilosu 450 manata çayın nə özəllikləri var?...

14.06.2025 / 09:26
İranın İsrailə səhər hücumları nəticəsində 2 nəfər ölüb, 21 nəfər yaralanıb

14.06.2025 / 09:20
Azərbaycan İrandan gələn xarici ölkə vətəndaşlarının keçidinə şərait yaradır

14.06.2025 / 09:12
Yaxın Şərqdə gərginlik zirvədə: İsrail-İran Toqquşması

14.06.2025 / 09:03
Təbriz hava limanındakı partlayış İranı şoka saldı

14.06.2025 / 08:42
Avropada "qızıl böhranı" başladı - hamı Azərbaycan sarıdan narahatdır...

14.06.2025 / 03:04
İsrail yenidən hücuma başladı - Xameneinin evi və prezident sarayı da hədəf alındı...

14.06.2025 / 01:30
İranda qorxulan oldu... İsrailin zərbələrindən sonra Natanz nüvə obyektində təhlükəli sızma aşkarlandı...

14.06.2025 / 00:58
İsrail hücumlarında İranın Qüds Qüvvələrinin komandanı da öldürüldü...

14.06.2025 / 00:22
İran biri F-35 olmaqla İsrailin 2 qırıcısını vurdu - pilotu əsir götürdü...

14.06.2025 / 00:07
İran İsrailə qisas hücumuna başladı - Təl-Əvivdə şiddətli partlayışlar...

13.06.2025 / 22:29
İsrail yaxın 14 gün ərzində İrana qarşı silsilə zərbələr hazırlayır

13.06.2025 / 22:08
Masallı rayonunda Türk Birliyi mövzusu müzakirəyə çıxarıldı

13.06.2025 / 21:32
İsrailin zərbələrinin ardınca Tramp İranı danışıq masasına çağırdı - ABŞ işin içindəymiş....

13.06.2025 / 21:17
Paşinyan Ankaraya sülh üçün gedir, ya öz hakimiyyətini bərkitmək üçün?...

13.06.2025 / 21:10
Levon Mnatsakanyan: "Silahları Ermənistan silahlı qüvvələrindən onların tərkib hissəsi kimi alırdıq" – MƏHKƏMƏ + FOTO

13.06.2025 / 21:03
Serbiya prezidenti Vuçiç də Putindən döndü...

13.06.2025 / 20:48
Təbriz də vuruldu... Təbrizdə nüvə obyektləri varmı?

13.06.2025 / 20:34
İran-İsrail savaşı Qafqaza təsirsiz ötüşməyəcək... İzlər görünür...

13.06.2025 / 20:20
"Azərbaycanın etnik azərbaycanlıları İrana agent kimi yerləşdirməsi iddiaları absurddur" - Hikmət Hacıyev

13.06.2025 / 20:16
Paşinyanın Türkiyəyə səfəri Ermənistanı şoka salıb... Gərginlik yeni dalğada...

13.06.2025 / 20:03
Qızıl dünya bazarını çalxalayır – 41 dollar bahalaşma?..

13.06.2025 / 19:50
Məşhur muğamçının birdən-birə "rep"ə keçidi hamını çaşdırıb...

13.06.2025 / 19:41
Bakıdan Naxçıvana avtobus reysləri dayandırıldı...

13.06.2025 / 19:34
Ermənistanda yeni korrupsiya didişməsi başladı - hakimiyyət də, müxalifət də...

13.06.2025 / 19:21
İsrail 200-dən çox qırıcı ilə İrana zərbələr endirdi - Tehranın ən güclü 4 adamı öldürüldü...

13.06.2025 / 19:16
Tramp bu mövzuda Azərbaycana tələb qoymayıb və qoya da bilməz - erməni təbliğat şousu ifşa edilir...

13.06.2025 / 19:15
ABŞ İsrailə dünyanın ən ölümcül silahlarını verib - Tramp

13.06.2025 / 19:02
Azərbaycanda bu ailələrin hər birinə ayda 2200 manat az pul deyil...

13.06.2025 / 18:49
“Ulu Öndər Heydər Əliyev yolu: Qurtuluşdan Qayıdışa” - Əhliman ƏMİRASLANOV yazır...

13.06.2025 / 18:40
Fransadan Çinə quru marşrut – İrəvanda yeni xəyallar...

13.06.2025 / 18:39
Mossad İranın içərilərinə silah sızdirıb

13.06.2025 / 18:33
Vilayət Eyvazov Gürcüstanın daxili işlər naziri ilə görüşdü - FOTO

13.06.2025 / 18:27
Hər uşağa görə 140 manat əlavə alan ailələrin durumu xeyli dəyişəcək...

13.06.2025 / 18:14
Sabiq prezident Ter-Petrosyan Paşinyanı 2-ci Nikolayla müqayisə etdi, ancaq böyük səhvə yol verdi...

13.06.2025 / 18:02
İsrail-İran müharibəsi "dünya müharibəsi"nə çevrilə bilər?..

13.06.2025 / 17:55
Azərbaycan bəzi ölkələrin İrandakı vətəndaşlarının təxliyəsinə dəstək göstərir...

13.06.2025 / 17:55
İran prezidenti: İran İsraili etdiklərinə peşman edəcək

13.06.2025 / 17:54
İranın Cəmkəran məscidi üzərində qırmızı qisas bayrağı qaldırıldı

Erməni əsillilərin Bakı məhkəməsi dövlət və ictimai maraqlara tam uyğun faktları təsdiqləyir...

XƏBƏR ARXİVİ