Övladlığa uşaq götürmə sahəsində qeyri-şəffalıq, hətta cinayət hallarından danışılır...

“Bu sahədə ən böyük problem əcnəbilərə övladlığa verilən uşaqlarla bağlıdır”

“Uzun illər Azərbaycanda övladlığa uşaq götürmə sahəsində ciddi problemlər, qeyri-şəffaflıq, hətta cinayətə yol açan faktlar baş verib”

Övladlığa götürülən uşaqların taleyi hər zaman narahatlıq doğuran məsələlərdən biri kimi cəmiyyəti düşündürür. Bilirik ki, Azərbaycanda müxtəlif uşaq və körpələr evlərindən övladlığa uşaq götürmək ənənəsi olub. Nəinki Azərbaycan vətəndaşları, eləcə də əcnəbi vətəndaşlar ölkəmizdəki uşaq evlərindən övladlığa uşaq götürüblər. Övladlığa götürülən uşaqlar isə bir çox hallarda övladına çevrildiyi ailədə “yağ-bal içində” yaşamayıb, hətta elə uşaqlar olub ki, bir yolla həmin evləri tərk edərək yenidən uşaq evinə sığınıb. Belə hallar çox baş verib və uşağı övladlığa götürən “ata-ana” ilə bağlı tədbirlər görülüb. Məsələ burasındadır ki, vaxtilə Azərbaycanda övladlığa uşaq götürmə sahəsində qanunvericilkdəki bəzi boşluqlar o uşaqların özünün sonrakı taleyinin müəmmalı olmasına şərait yaradıb. Əvvəllər ölkəmizdə övladlığa uşaq götürmə sahəsində qeyri-şəffalığın olması, hətta bunun cinayət səviyəsinə qədər gəlib çatması tendensiyası mövcud olub. Övladlığa götürülən uşaqların hamısı olmasa da, xeyli bir qismi həmin ailələrdə zorakılıqla, döyülmə ilə qarşılaşıb. Hətta elə ailələr olub ki, uşaq evindən övladlığa uşaq götürdükdən sonra özlərinin də övladları dünyaya gəlib və bu zaman ailə uşaq evindən götürdüyü uşaqdan imtina edib. Cəmiyyətdə gəzən söz-söhbətlərə görə, bəzi hallarda övladlığa götürülən uşaqlar müxtəlif şəkillərdə istismar da ediliblər. Bu baxımdan, cəmiyyətimizdə ən həssas məsələlərdən biri övladlığa uşaq götürməklə bağlıdır ki, bu da həm dövləti, həm də ictimaiyyəti dərindən düşündürür. Ekspertlərin bildirdiyinə görə, bu gün cəmiyyətdə daha çox yayılan və müzakirə edilən problemlərdən biri də övladlığa götürülən uşaqların sonrakı taleyidir. Fakt budur ki, uşaq övladlığa verildikdən sonra onun taleyi ilə nə övladlığa verən tərəf maraqlanır, nə də övladlığa götürənlər bu barədə informasiya verirlər. Ortada qalan talesiz, kimsəsiz uşaqlar olur. Ekspertlər qeyd edir ki, bir sıra hallarda uşaq evlərinin rəhbərləri pul müqabilində müəyyən adamlarla danışıqlara gedib uşaqları “övladlığa” veriblər, beıə demək mümkünsə satıblar. Uşaq evlərində uşaqların satılması barədə məlumatlar dəfələrlə medianın gündəmində yer tutub. Söz yox ki, əlaqədar dövlət qurumları uşaq evlərində uşaq alveri ilə məşğul olan rəhbərliyi cəzalndırıblar, amma bu cəzalandırma prosesi də bu yolu tutanları öz əməllərindən çəkindirə bilməyib. Bu sahədə bəzi neqativ hallar və qeyri-şəffaflıq hələ də qalmaqdadır.

Keçən ildən başlayaraq Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyi övladlığa uşaqgötürmə sahəsində yeni qaydalar və mexanizmlər hazırlamağa başlayıb. Nazirlikdən deyiblər ki, bu sahədə yeni Alt sistemdə bu model yenidən nəzərdən keçirilir. Prezident İlham Əliyevin Sərəncamı ilə yeni övladlığa götürmə modeli tətbiq olunması nəzərdə tutulur. Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi nazirinin müavini Anar Kərimovun sözlərinə sözlərinə görə, bu prosesin mərkəzində uşağın mənafeyi dayanmalıdır:“Yeni modelin üstün cəhəti budur ki, gələcək valideynlərlə müsahibələr ediləcək, onlar təlimlərə cəlb olunacaq. Hətta həmin valideyn namizədləri sosial müəssisələrə gedərək uşaqları ziyarət edəcəklər və uyğunlaşma prosesi gedəcək. Ondan sonra uşaq üç aylıq həmin ailəyə veriləcək. Sosial cəhətdən qiymətləndirmə aparılacaq, əgər o ailə uşağı götürməyə hazırdırsa, rəy əsasında məhkəməyə müraciət ediləcək”.

Nazir müavini bildirib ki, əvvəllər ailələr sağlamlıq imkanları məhdud olan uşaqları övladlığa götürməyə maraq göstərmirdi:“Təxminən 1500 belə uşaq valideynlərdən məhrum olunub. Onlar gələcəkdə övladlığa götürülə bilər. Statistikaya nəzər salsaq, son üç il ərzində övladlığa götürmə ilə bağlı faiz çox aşağıdır. Bütün bunları nəzərə alaraq sistemin çatışmazlıqlarını bir daha nəzərdən keçirdik. Bu məsələ artıq Milli Məclisdə də müzakirəyə çıxarılıb. Övladlığa götürmə ilə bağlı vətəndaşların işini asanlaşdırmağa çalışırıq. Düşünürük ki, noyabrın 1-dən artıq övladlığa uşaq götürmə ilə bağlı yeni Alt sistem tətbiq olunacaq”-deyə o qeyd edib.

“Vəfa” Sosial İctimai Birliyinin sədri Fatimə Hacıbəyli bizimlə söhbətində bildirdi ki, bu gün övladlığa uşaq götürmə məsələsi doğrudan da ciddi problemdir və bu problem daha çox o uşaqların gələcək taleyi ilə bağlıdır. “Bilirsiz ki, uzun illər Azərbaycanda övladlığa uşaq götürmə sahəsində ciddi problemlər, qeyri-şəffaflıq, hətta cinayətə yol açan faktlar baş verib. Vaxtilə bəzi uşaq evlərinin rəhbərləri özbaşına uşaqları xarici vətəndaşlara övladlığa verib və o uşaqların heç birinin indiyə qədər taleyi məlum deyil. Bu sahədə ən böyük problem əvnəbilərə övladlığa verilən uşaqlarla bağlıdır. Bu uşaqlar adları, soyadları dəyişdirilərək fərqli xarici ölkələrə aparılıblar. Bu gün ortada xarici vətəndaşlara övladlığa verilən uşaqların siyahısı belə yoxdur, bəlkə bu siyahı rəsmi dövlət qurumlarında var, amma ictimaiyyətə açıqlanmayıb. Əcnəbilərə övladlığa verilən uşaqlar qeyri-azərbaycanlı kimi böyüdülüb, tərbiyə ediliblər, bəlkə sabah onlardan Azərbaycan dövlətinin əleyhinə də istifadə ediləcək, kim bilir. Ümumiyyətlə, uzun illərdir ki, övladlığa verilən uşaqlarla bağlı mütəxəssislər tərəfindən həyəcan təbili çalınır, o uşaqların taleyindən xəbərsizik. Bu gün küçə uşaqlarından çox danışılır. Hər birimiz o uşaqlarla rastlaşırıq, onların arasında övladlığa verilən və övladlığa verildiyi ailədə şiddət görüb qaçan uşaqlar da olmamış deyil. Övladlığa verilən uşaqların taleyi hər bir vətəndaşı narahat etməlidir. Bu uşaqların öz doğmaları tərəfindən küçələrə, uşaq evlərinin qarşısına atılması azmış kimi, onların çoxunu sonradan qaranlıq tale də gözləyir. Artıq dövlət bu sahədə yeni qaydalar hazırlayır, övladlığa götürmə mexanizmini dəyişir və bir qədər şərtləri çətinləşdirir. Bu çox yaxşı haldır. Bundan sonra övladlığa uşaq verilərkən həmin ailə incələnəcək və övladlığa verilən uşağın taleyi nəzarətdə saxlanacaq. Düzdür, hələ bu mexanizm işə düşməyib. Amma mexanizm işə düşdükdən sonra bu sahədə qeyri-şəffalığa son qoyacaq. Əvvəllər eşidirdik ki, hanısa uşaq evinin rəhbəri körpələri satır və aktı rəsmləşdirmir. Yeni qaydaların bəzi uşaq evlərinin rəhbərlərinin neqativ əməllərinə də  son qoyacağını düşünürəm”-deyə F.Hacıbəyli qeyd etdi.  

İradə SARIYEVA