Ənvər Çingizoğlu: “Qədim zamanlarda, orta əsrlərdə bu bir bəzək əşyası mahiyyəti daşıyırdısa, bu gün tamam başqa mahiyyət daşıyır”
Yeni dəblər özü ilə həmişə söz-söhbətlər gətirir, bəzən isə şübhə doğuran məqamlar ortaya çıxarır. Bu gün Azərbaycanda müasir dünya dəbi ilə ayaqlaşmaq istəyən, əcnəbilər kimi geyinən qızlar kifayət qədərdir. Olsun. Amma son zamanlar qızlarımız dəb məsələsində həddindən artıq irəli getməyə, cəmiyyətdə birmənalı qarşılanmayan tərzləri qəbul etməyə başlayıblar.
Ümumiyyətlə, daş-qaş, qızıl-zinət əşyaları, bir sözlə, qadın gözəlliyini tamamlayan aksesuarlar qadın, qız üçün vacibdir. Lakin bəzən görürsən ki, bu bəzək vasitələrindən aidiyyəti üzrə istifadə edilmir. Bir vaxtlar qızlar arasında dodağına, burnunun qıraqlarına xırda qaşlar düzdürmək, qulaqları boyu sırğalar taxmaq geniş yayılmışdısa, son dövrlər qızlarımız daha çox ayaqlarına sep, bilərzik taxmaqla diqqəti cəlb edirlər. Gənc qızları müşahidə edərkən şahidi olduğumuz budur ki, 10 qızdan 7-8-i qollarına deyil, məhz ayaqlarına bilərziklər, qızıl və gümüş zəncirlər taxırlar. Bəziləri topuğuna taxmaqla kifayətlənməyərək ayaqlarının üstünü və barmaqlarını da xüsusi zəncirlər, muncuqlarla susləyirlər.
Onu da bildirək ki, bilərzik taxmaq vaxtilə dəb idi və bilərzik taxmaq əldə etdiyi nailiyyətlərlə kifayətlənməyən insanların seçimidir. Bu zinət əşyasının sahibi aktiv, dinamik və enerjili insanlardır. Xüsusilə çoxlu qolbaq taxanlar diqqət cəlb etməyi sevirlər. Başına gələnlər onlara heç vaxt dərs olmur. Məsələn, bir eşq hekayəti bitməmiş, başqasına başlayırlar… Qolbaqlar müdafiə olunmaq bacarığı, eləcə də öz fikirlərini başqalarına sırımaq qabiliyyətindən xəbər verir. Bu, qol bilərziyinə yanaşmadır. Bəs ayaq bilərziklərinə, zəncir və muncuqlarına yanaşma necə olmalıdır?
Etnoqrafların verdiyi məlumata görə, qadınlar arasında ayağa sep, bilərzik, muncuqlar, digər aksesuarlar bağlamaq qədim adətdir. Lakin bunu cəmiyyətdə normal statusa malik olanlar deyil, saray rəqqasələri, çəngiləri, eləcə də cariyələri taxırmış. Ayağa bağlanan aksesuara xalxal deyirmişlər. Bu gün də qızlar arasında geniş yayılan bu məsələnin tamam başqa niyyətlərdən qaynaqlandığını deyən etnoqraflar hesab edirlər ki, qızların sağ və sol ayaqlarına taxdıqları bilərzik, zəncir və muncuqların hər birinin öz mənası, gizli kodu var. Etnoqrafların sözlərinə görə, müasir qızların əksəriyyəti sağ, müəyyən bir hissəsi isə sol ayaqlarına bilərzik, zəncir, muncuq və pulcuqlar taxırlar. Onu da qeyd edək ki, bəzi araşdırmalara görə, sol ayağına bilərzik, zəncir taxanlar cinsi azlıqların təmsilçiləri sayılırlar. Yəni onlar lesbiyanlardır. Bunun lesbiyanlığın xüsusi işarələrindən biri olduğunu deyən ekspertlər hesab edirlər ki, qızların bəlkə də çoxu bunun mənasını bilmir və ona görə onu sol ayaqlarına taxırlar. Bu gün dünyanın bir sıra ölkələrində ayağa müxtəlif aksesuarların taxıldığını deyən ekspertlərin sözlərinə görə, bu dəbi yayan xüsusi qüvvələr var.
Hətta şəriətdə də qadınların xalxal taxmasına münasibət elə də xoş deyil. Məsələn, müqəddəs hədislərdə buyrulur ki, ey möminlər, ayağına xalxal taxmış qadınlar gizlətdikləri zinətlərin bilinməsi üçün ayaqlarını yerə (bərk) vurmasınlar.
- “Bu kimi “dəb”lərin cəmiyyətlərə ixracı işbazların əlavə gəlir mənbəyinə çevrilir”
Etnoqraf Ənvər Çingizoğlu bizimlə söhbətində bildirdi ki, boyun, qulaq, qollar və barmaqlardan başqa, ayaqlar üçün də bəzək əşyalarının mövcud olması realdır. O qeyd etdi ki, ayaqlar üçün nəzərdə tutulmuş bəzək əşyaları - zəncirlər topuğun yuxarı hissəsinə bağlanır və ona xalxal deyilir. Onun sözlərinə görə, enik mədəniyyətlərin moda dünyasında əks olunması ilə bir çox detal trend olmağa başladı və keçən əsrin 70-ci illərinin hədiyyəsi bohem tərzinin sevilən detallarından biri xalxal olub.
O vurğuladı ki, qızlar, qadınlar çox zaman ayaqlarına taxdıqları xalxalın hansı məna daşıdığını bilmirlər. “Bu gün gənc qız və qadınlar ayaqlarına müxtəlif aksesuarlar taxırlar. Bəziləri sağ, bəziləri isə sol ayağını guya gözəl göstərmək, başlıcası isə dəblə ayaqlaşmaq naminə bunu etdiklərini deyirlər. Lakin araşdırmalar tamam başqa fikirlər söyləməyə əsas verir. Məsələn, qədim zamanlarda, orta əsrlərdə bu bir bəzək əşyası mahiyyəti daşıyırdısa, bu gün tamam başqa mahiyyət daşıyır. Dünya dəbini idarə edənlərin xeyli bir qisminin qeyri-ənənəvi oriyentasiyaya mənsub olması bizi başqa məsələ ətrafında düşünməyə məcbur edir. Bu gün dəb adı altında bir sıra yad elementlərin cəmiyyətimizə daxil olmasının şahidi oluruq. Bunlardan biri də ayağa sep, bilərzik və s. bağlanmasıdır. Hansı qıza baxırsan, ayağında bilərzik görürsən. Bu da yaxşı təsir bağışlamır. Hesab edirəm ki, qızların ayaqlarına kütləvi olaraq zəncir, bilərzik taxması normal hal deyil, bilərzik qola, sep boyuna yaraşır. Bu kimi “dəb”lərin cəmiyyətlərə ixracı işbazların əlavə gəlir mənbəyinə çevrilir, nəticədə isə gənclərimiz onlara yad olan təsirlərə düşürlər. Qızların ayağa zəncir bağlamasının xüsusi kodu var. Bildiyim qədər, sol ayağına zəncir bağlayanlar oriyentasiyası normal olmayanlardır, sağ ayağa isə əsasən dəb xatirinə zəncir, bilərzik bağlanır. Qızlar hansı ki, bunun mənasını bilir, dərhal zənciri sol ayağından sağ ayağına keçirir, hansı isə bilmir, elə sol ayağında saxlayır. Ola bilsin, sol ayağına zəncir, bilərzik taxan qızların çoxu bunun mənasını bilmir” - deyə ekspert bildirdi.
Leyla QARAXANLI
