Çin də Zəngəzur dəhlizinə müştəri çıxdı...
Bəhruz Quliyev: “Çinin maraqlı tərəf kimi ortaya çıxması ehtiyatlı yanaşma tələb edir”
Sünikdəki yolun (Zəngəzur dəhlizi) autsorsinqində təkcə ABŞ deyil, digər ölkələr də maraqlıdır. Bunu Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyan mətbuat konfransı zamanı bildirib.
“Ermənistan üçün ABŞ və Aİ-nin marağı maraqlıdır. İndi ABŞ-nin təklifi müzakirə olunur. Biz bunda maraqlıyıq. Hələlik razılıq yoxdur, lakin ola bilər. Çin də maraqlıdır”, - o qeyd edib.
Burada diqqət çəkən məqam Çinin də yolu şirkət vasitəsi ilə idarə etmək istəyidir. İlk dəfədir bu, rəsmi səviyyədə qeyd edilir. Məsələ ondadır ki, Zəngəzur dəhlizinə Rusiyanın nəzarət etmək istəyi bəlli idi. Çünki Azərbaycan, Ermənistan və Rusiya arasında 2020-ci ilin noyabrında imzalanmış Üçtərəfli Bəyanata əsasən, regiondakı nəqliyyat dəhlizlərinə nəzarət Rusiya Federal Təhlükəsizlik Xidmətinin sərhəd qoşunları tərəfindən həyata keçirilməli idi. Bu günlərdə isə ABŞ-ın Türkiyədəki səfiri Tom Barrak bəyan edib ki, Amerika tərəfi Azərbaycanın qərb rayonlarını Ermənistanın Sünik (Zəngəzur) vilayəti üzərindən Naxçıvan Muxtar Respublikası ilə birləşdirməli olan nəqliyyat dəhlizinin idarəçiliyini öz üzərinə götürməyi təklif edib. İndi məlum olur ki, Çin də belə bir istəklə çıxış edib.
“Bu, dünyanın böyük güclərinin bir masa ətrafında bölgə üzərindəki gələcək nüfuz mübarizəsinin açar nöqtəsidir”
Sözügedən məsələ ilə bağlı fikirlərini “Bakı-Xəbər”lə bölüşən “SƏS” Media Qrupunun rəhbəri, politoloq Bəhruz Quliyev hesab edir ki, bu açıqlama bir neçə mühüm mətləbə işarə edir: “Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyanın son açıqlamaları Zəngəzur dəhlizi ilə bağlı oyun planında mühüm detalların artıq gizlədilmədiyini göstərir. Paşinyan bildirib ki, dəhlizin autsorsinqi, yəni idarəsinin xarici şirkətlərə verilməsi təkcə ABŞ deyil, həmçinin Avropa İttifaqı və ilk dəfə rəsmi səviyyədə Çin tərəfindən də gündəmdədir. Hesab edirəm ki, bu açıqlama bir neçə mühüm mətləbə işarə edir. Əvvəla, artıq dəhlizin açılması və istifadəsi faktiki mərhələyə qədəm qoyub. Bu, region üçün həm nəqliyyat-enerji dəhlizi baxımından, həm də geosiyasi çəkidə yeni səhifənin başlanğıcıdır. Amma burada diqqəti çəkən ən vacib məqam regionda yeni gücün, yəni Çin amilinin ilk dəfə rəsmi səviyyədə gündəmə gətirilməsidir. Pekin bu dəhlizi təkcə bir nəqliyyat marşrutu kimi deyil, “Bir Kəmər, Bir Yol” təşəbbüsünün vacib halqası kimi görür. Çin şirkətləri vasitəsilə bu yolun idarəsini həyata keçirmək niyyəti Pekinin bölgədə iqtisadi nüfuzunu artırmaq istəyi ilə birbaşa bağlıdır. Azərbaycan artıq sübut edib ki, regionda yalnız tranzit ölkə deyil, həm də oyunqurucu aktordur. Hər hansı bir dəhlizin idarəetməsi, istifadəsi və təhlükəsizliyi məsələsində Azərbaycanın razılığı və iştirakı olmadan heç bir format mümkün deyil. Zəngəzur dəhlizi Azərbaycanın strateji maraqları daxilindədir və Bakı bu dəhliz üzərində tam suveren nəzarəti təmin etmək əzmindədir. Xüsusilə demək lazımdır ki, Çinin maraqlı tərəf kimi ortaya çıxması həm fürsət, həm də ehtiyatlı yanaşma tələb edən məsələdir. Bir tərəfdən bu, Azərbaycanın Asiya bazarlarına çıxışı baxımından iqtisadi imkanlar yaradır. Digər tərəfdən isə bu dəhlizin Rusiya və Qərb arasında manevr meydanına çevrilməsi təhlükəsi var. Pekin faktorunun əlavə edilməsi rəqabəti daha da kəskinləşdirə bilər. Bu səbəbdən Azərbaycan balanslı siyasətini davam etdirməli, Türkiyə və Pakistanla strateji ittifaqını daha da dərinləşdirməli və bölgədə yalnız sərnişin və yük daşımaları deyil, geosiyasi sabitliyin də təminatçısı olmalıdır. Unutmayaq ki, bu gün Zəngəzur dəhlizi artıq fiziki yol olmaqdan çıxıb. Bu, dünyanın böyük güclərinin bir masa ətrafında bölgə üzərindəki gələcək nüfuz mübarizəsinin açar nöqtəsidir. Bu açar isə Azərbaycanın əlindədir. Və bu açarı kimə uzadacağımız çox önəmlidir, çünki gələcək münasibətlərdə, siyasi xəritədə bizim yerimizi müəyyən edəcək”.
Vidadi ORDAHALLI
