Rusiya-Ukrayna müharibəsi daha qanlı xarakter alacaq, sülhə artıq heç bir ümid yoxdur…
Dünya gündəminin yenə əsas mövzusu Rusiya-Ukrayna müharibəsi, bunun nə ilə nəticələnəciyidir. Real vəziyyət göstərir ki, məsələnin sülh yolu ilə həlli perspektivi artıq dalana dirənib. Elə bu səbəbdən Rusiya və Ukrayna rəsmiləri sülh üçün danışıqlar prosesinin dayandırıldığını açıqlayıblar.
İki ölkədən olan nümayəndə heyətləri sonuncu dəfə martın sonunda Türkiyədə görüşüblər. Bundan sonra Moskva danışıqları məsafədən davam etdirdiyini və Kiyevin prosesi sabotaj etdiyini açıqlayıb. Ukrayna isə təkid edir ki, danışıqlar prezidentlər səviyyəsində olmalıdır. Danışıqların faktiki olaraq dayandırıldığını Rusiya xarici işlər nazirinin müavini Andrey Rudenko və Ukrayna prezidenti aparatının rəhbəri Mixail Podolyak elan edib. Rudenko bildirir: “Danışıqlar davam etmir. Ukrayna faktiki olaraq danışıqlar prosesindən çıxıb”. Kremlin mətbuat katibi Dmitri Peskov da bildirir ki, Rusiya-Ukrayna danışıqlarında irəliləyiş yoxdur: “Rusiya-Ukrayna danışıqları irəli getmir. Kiyevin danışıqları davam etdirmək istəyi yoxdur”. Mixail Podolyak isə məsələ ilə bağlı etiraf edir ki, Ukrayna və Rusiya arasındakı danışıqlar prosesi dayandırılıb: “Amma proses bərpa olunacaq və mənə elə gəlir ki, moderator Ukrayna prezidenti Volodimir Zelenski olacaq. İndi Ukrayna Putinin imicini xilas etmək üçün heç nə vermək niyyətində deyil. Söhbət Ukrayna nümayəndə heyətinin danışıqlar prosesindən “çıxmasından və ya çıxmamasından" yox, bu mərhələdəki məqsədəuyğunluqdan və konkretlikdən gedir. Konkretliklər olacaqsa, siyasi danışıqlar davam etdiriləcək”. Daha əvvəl Zelenski bildirmişdi ki, Putinlə danışmağa hazırdır: “Amma yalnız onunla”. Xatırladaq ki, Moskva ilə Kiyev arasında danışıqlar prosesi fevralın sonunda - Rusiyanın Ukraynaya təcavüzü başladıqdan cəmi bir neçə gün sonra başlamış, nümayəndə heyətləri ilk dəfə fevralın 28-də Belarus sərhədində görüşmüşdülər. Mart ayında bir neçə görüş baş tutmuş, martın 10-da isə Antalyada Rusiya və Ukraynanın xarici işlər nazirləri Sergey Lavrov və Dmitri Kuleba bir araya gəlmişdilər. Tərəflər sonuncu dəfə martın 29-da İstanbulda masa arxasına oturublar. Sonra Rusiya nümayəndə heyətinin rəhbəri Vladimir Medinski bildirib ki, Ukrayna nümayəndə heyəti Rusiyaya sülh sazişiylə bağlı yazılı təkliflər təqdim edib. Bu təkliflər arasında Ukraynanın təhlükəsizliyinə beynəlxalq təminat müqabilində onun üçün neytral və qeyri-nüvə ölkəsi statusu müəyyənləşdirmək ideyası da olub. Ukrayna tərəfi bu xəbəri təsdiqləyib. Həmin vaxt Rusiya Müdafiə Nazirliyi Kiyev və Çerniqov istiqamətlərində hərbi aktivliyin bir neçə dəfə azaldılması haqda qərarını açıqlayıb.
Bundan sonra tərəflər danışıqların onlayn formatda davam etdirildiyini bildirib. Az sonra Moskva Kiyevi İstanbulda əldə olunmuş razılaşmalardan kənara çıxmaqda ittiham etməyə başlayıb.
Danışıqlarda iştirak edən şəxslərə yaxın mənbələr BBC-yə deyiblər ki, Buçada törədilmiş kütləvi qətllərlə bağlı informasiyanın ictimailəşməsi və Rusiyanın “Moskva” adlı flaqman kreyserinin vurulması prosesin davam etdirilməsinə neqativ təsir göstərib. BBC-nin mənbələri həmçinin qeyd ediblər ki, indi müharibənin nəticəsi ilk növbədə döyüş meydanında həll olunacaq, danışıqların məqsədi isə belə münaqişələrin təkrar baş verməməsi üçün gələcəkdəki davranış qaydalarını müəyyən etməkdir. İndiki halda müharibə daha da şiddətlənir. Rusiya hər gün Ukraynanın müxtəlif bölgələrinə raketlər atmağa davam edir. Quruda döyüşlər əsasən ölkənin şərqində davam edir. Ukrayna Baş Qərargahının məlumatına görə, son həftələrdə Rusiya ordusu Donbasda hücum əməliyyatlarını genişləndirməyə çalışıb. Ukrayna isə Xarkov vilayətində əks hücuma keçib. Paralel olaraq Ukrayna hərbçilərinin Mariupolda iki aydan çoxdur döyüşdüyü "Azovstal" zavodu ərazisində də vəziyyət dəyişib. Hələ ötən ay Zelenski bildirib ki, "Azovstal"ın müdafiəçiləri kütləvi şəkildə həlak olsalar, danışıqlar baş tutmayacaq: “Bizim hərbçilərin, bizim uşaqların məhv edilməsi bütün danışıqlara son qoyacaq”.
Daha əvvəl - Buçada mülki əhalinin kütləvi şəkildə qətlə yetirildiyi məlum olanda da Ukrayna prezidenti danışıqların perspektivini şübhə altına almışdı. Bu fonda mayın 16-da hər iki tərəf “Azovstal”dakı hərbçilərin təxliyəsinin başlandığını açıqlayıb. Ukrayna müdafiə nazirinin müavini Anna Malyar bildirib ki, ağır yaralı olan 53 hərbçi tibbi yardım üçün Rusiya tərəfinin nəzarətində olan Novoazovska təxliyə edilib. Daha 211 döyüşçü humanitar dəhliz vasitəsilə Olenevkaya göndərilib: “Sonra onların evə qayıtmaları üçün mübadilə proseduru həyata keçiriləcək". Rusiya tərəfi onları “müharibə əsirləri” adlandırır. Dövlət Duması bu şəxslərin qaytarılmasının mümkünsüzlüyünü bəyan edir, onların Rusiya məhkəmələrinə neofaşizm ittihamı ilə mühakimə ediləcəyi bildirilir. Bu da Rusiya-Ukrayna danışıqlarını mümkünsüz hala gətirir. Elə Putin də Almaniya kansleri Olaf Şoltsla, Finlandiya prezidenti Sauli Niinistö ilə telefon danışığında danışıqlar prosesinin ciddi və konstruktiv dialoqa maraq göstərməyən Kiyev tərəfindən faktiki olaraq dayandırıldığını bildirib. Moskva bəyan edir ki, nümayəndə heyətləri İstanbul danışıqlarından sonra açıqlanmış sazişin parametrlərilə bağlı razılığa gəlməyincə, Putin və Zelenski arasında birbaşa danışıqlar mümkün deyil. Zelenski isə əks mövqe tutur. O dəfələrlə bəyan edib ki, lap əvvəldən Putinlə görüşün vacibliyini vurğulayıb, çünki informasiyanın başqaları vasitəsilə ötürülməsinin arzu edilən nəticəni verməyəcəyinə inanır: “Mən Putinlə danışmağa hazıram. Amma yalnız onunla. Onun heç bir vasitəçisi olmadan. Həm də ultimativ şərtlərlə yox, dialoq şərtlərilə”. Zelenski İtaliyanın "Rai1" telekanalına müsahibəsində bəyan edib ki, Kiyev heç vaxt Krımı Rusiya ərazisi kimi tanımayacaq. O, Ukraynanın İstanbulda formalaşdırılmış mövqeyini belə izah edib: “Müharibə gedir, bu gün əsas olan insanların həyatıdır. Ağrılıdırsa, o məsələni kənara qoyaq. Türkiyədə bizim nümayəndə heyəti bunu kənara qoymağı təklif edib, amma həmişəlik yox. Təklif ediblər ki, dövlətlərimiz Krım məsələsini 10 il ərzində nizama salsınlar. Biz bu suala cavab almamışıq”.ABŞ Milli Kəşfiyyatının direktoru Avril Haynes bəyan edib ki, Rusiya Donbasla bağlı hərbi məqsədlərinə çatsa belə, müharibəni dayandırmayacaq və ABŞ kəşfiyyatı ən azı yaxın gələcəkdə danışıqlar prosesinin uğurlu davamı üçün perspektiv görmür.
Tahir TAĞIYEV
