Azərbaycan neftdən nəzərdə tutulduğundan daha çox pul qazanacaq
Dünya iqtisadiyyatında xüsusi maraq doğuran məsələlərdən biri də neft qiymətləri ilə bağlıdır. Belə görünür ki, hasilatçıların atdığı addımlar nəticəsində neft qiymətləri ilin sonuna kimi 40 dollar civarında olacaq. Bu, Azərbaycanın cari və gələn il üçün müəyyən etdiyi qiymətlərdən artıqdır.
Hazırda Azərbaycan nefti 43 dollara satılır. Amma qiymətlərin artırılması istıqamətində atılan addımlar neftin satış göstəricilərinin daha yüksək hədlə ifadə olunmasını istisna etmir. Məhz belə bir vaxtda OPEC-ə üzv və qeyri-OPEC ölkələri (OPEC+) nazirləri aprel ayında razılaşdırılmış xam neft hasilatının azaldılmasını nəzərdə tutan sazişə tam sadiq qaldılarına dair açıqlama veriblər. Bu xüsusda OPEC Nazirlərinin Birgə Monitorinq Komitəsinin (JMMC) videokonfrans formatında 23-cü iclası zamanı bəyan edilib. Burada OPEC+ ölkələri tərəfindən aprel ayında razılaşdırılmış istehsalın azaldılmasına dair sazişin bazara verdiyi müsbət töhfə vurğulanıb. Monitorinq Komitəsi 2020-ci ilin dekabrına qədər bütün üzv ölkələrin öz öhdəliklərinə tam əməl etmələrini və komitəyə təqdim etdikləri kompensasiya planlarını tam yerinə yetirmələrini təmin etmək üzrə öhdəliklərini bir daha təsdiqləyib. Son aylarda həddindən artıq neft istehsal edən ölkələrin kompensasiya etmələri lazım olan göstəriciləri yerinə yetirməyin vacibliyi qeyd edilib, bunun da bazarın balanslaşdırılması hədəfinə töhfə verəcəyi vurğulanıb.
Rusiyanın Energetika naziri Aleksandr Novak da qeyd edir ki, OPEC+ ölkələri sazişin icrasını tam şəkildə yerinə yetirməyə davam etməklə bağlı razılığa gəliblər. Onun sözlərinə görə, sentyabrda neft hasilatının azaldılması ilə bağlı OPEC+ sazişi üzrə öhdəliklər 102% icra edilib: “Saziş şərtlərinin yüksək səviyyədə yerinə yetirilməsi, xüsusilə ikinci rübdə tələbin əhəmiyyətli dərəcədə azaldığı zaman bazarın sabitləşməsinə müsbət təsir göstərib”. Xatırladaq ki, yenilənmiş OPEC+ sazişi mayın 1-də qüvvəyə minib. O, alyans ölkələri tərəfindən may-iyul aylarında neft hasilatında gündəlik 9,7 milyon barrel azalmanı nəzərdə tutur. OPEC+ üzrə gündəlik neft hasilatının 2018-ci ilin oktyabr ayı səviyyəsindən 7,7 milyon barrel ixtisarı prosesi çərçivəsində Azərbaycan sentyabrda sutkada xam neft hasilatını 133 min barrel azaldıb. Bununla da Azərbaycan sentyabrda OPEC+ üzrə öhdəliyini artıqlaması ilə yerinə yetirib.“Əməkdaşlıq Bəyannaməsi”nə əsasən, 2018-ci ilin oktyabr ayında gündəlik xam neft hasilatı 718 min barrel olan Azərbaycan cari ilin avqust-dekabr aylarında xam neft istehsalını sutkada 131 min barrel azaltmaqla 587 min barrel həcmində saxlamalıdır. Öhdəliklərin icrası məqsədilə gündəlik xam neft hasilatı 2018-ci ilin oktyabr ayındakı səviyyələrdən, “Azəri-Çıraq-Günəşli”də 567 min barreldən azaldılaraq 461 min barreldə, SOCAR üzrə isə 151 min barreldən ixtisar edilərək 126 min barrel həcmində saxlanılmalıdır. Xatırladaq ki, 12 aprel tarixli OPEC+ razılaşmasının gündəlik xam neft hasilatının ümumilikdə 7,7 milyon barrel azaldılması ilə bağlı ikinci mərhələsi 1 avqust- 31 dekabr tarixlərini əhatə edir. İndiki halda məhz bu yanaşma neft qiymətlərini yüksək həddə saxlayır. Bunu Beynəlxalq Valyuta Fondu da təsdiq edir.
Qurum qeyd edir ki, OPEC+ razılaşması ilə cari ildə orta neft qiymətlərinin ən azı 41,7 dollar təşkil etməsi gözlənilir. Amma 2021-ci ildə qurum bu göstəricinin 46,7 dollar olacağını proqnozlaşdırır. Fond neftin qiymətinin aprel ayındakı “böyük karantin” dövründə müşahidə olunan ucuzlaşmadan sonra qlobal iqtisadi fəaliyyətlərin yenidən bərpası ilə bahalaşdığını bildirib: “Yeni növ koronavirus epidemiyasının hələ də nəzarətdə saxlanılmaması səbəbindən neft bazarında qeyri-müəyyənlik hökm sürür. Neft qiymətlərindəki yuxarı və aşağı istiqamətli dəyişiklikləri dəstəkləyən bəzi risklər var. Orta Şərqdə artan geosiyası gərginlik və epidemiyanın davamlı yayılması ilə azalan neft və təbii qaz bazarı üzrə investisiyalar yuxarı istiqamətli risklər sırasındadır. Qlobal iqtisadi fəaliyyətdəki yavaşlama, Neft İxrac Edən Ölkələr Təşkilatına üzv olmayan ölkələrdəki tədarük bolluğu, Liviyada neft istehsalının gözləniləndən daha sürətlə əvvəlki səviyyəyə qayıtması, OPEC və qeyri-OPEC ölkələr tərəfindən istehsalın azaldılmasını nəzərdə tutan saziş üzrə öhdəliklərin pozulması isə aşağı istiqamətli risklərdir. COVID-19 epidemiyası qlobal neft tələbatında azalmaya və anbar tutumu ilə bağlı narahatlıqlara səbəb olduğu üçün fevral-aprel aylarında neft qiymətləri 60 faiz ucuzlaşıb. Qiymətlər cari ildə keçən ilə nisbətən 32 faiz azalacaq və 41,7 dollar olacaq. 2021-ci ildə “qara qızıl”ın bir barrelinin orta qiyməti 46,7 dollar təşkil edəcək”. Qeyd edək ki, Beynəlxalq Valyuta Fondunun bu və gələn il üçün açıqladığı hər iki qiymət göstəricisi Azərbaycan üçün sərfəlidir. Çünki Azərbaycan neftin büdcə qiymətini 35 dollar olaraq götürüb. Amma proqnozlar neft gəlirlərinin daha yüksək olacağını göstərir.
Tahir TAĞIYEV
