Akif Nəsirli: “Böhran dövründə MUM və digər iri ticarət mərkəzləri sahibkarlar üçün icarə haqlarında güzəşt tətbiq edə bilər”
Qlobal əmtəə bazarlarında qızıl kəskin bahalaşır. Təkcə cari ilin əvvəli ilə müqayisədə qızılın qiyməti 600 ABŞ dollarından çox artıb. Dünya bazarında qızılın qiyməti 3868 dollara yaxınlaşıb.
Analitiklərin fikrincə, ABŞ Federal Ehtiyat Sisteminin gələcək faiz siyasəti, yüksək inflyasiya risqləri və qlobal qeyri-müəyyənliklər fonunda qızılın qiymətində əlavə artım ehtimalı böyükdür. Unsiya üçün psixoloji hədd 4000 ABŞ dolları hesab olunur. Gümüşün qiyməti 14 ildən sonra ən yüksək həddə çataraq 47 ABŞ dollarını keçib. Platin isə 1600 dollar civarında qərarlaşaraq, son 12 ilin rekordunu yeniləyib. Proqnozlara görə, ilin sonuna qədər 1700 dollar diapazonunda sabitləşə bilər.
Təbii ki, dünyada qızılın bahalaşması Azərbaycana da təsir edir. Bu təsir zərgərlik məhsullarının satışı və istehsalında özünü göstərir.
Onu da bildirək ki, ölkədə 999,9 əyar qızılın bir qramı təxminən 205 manat, 750 əyar qızıl 153 manat, 585 əyar qızıl isə 120 manat civarında satılır.
Məlumata görə, dövriyyənin aşağı düşməsi səbəbindən Mərkəzi Univermaqda (MUM) 21 qızıl köşkü fəaliyyətini dayandırıb. Sahibkarların qərarına səbəb aylardır məhsullarının vitrində qalmasıdır. Bir sıra hallarda isə zinət əşyaları maya dəyərindən ucuz satılıb, bu da onlara sərf etmir.
Satıcılar sosial şəbəkələrdə yazaraq qeyd edir ki, həmişə şə get-gəlli olan, alıcı qaynayan univermaqda demək olar ki, satıcılardan başqa kimsə yoxdur.
“Həm sahibkarlar, həm də dövlət qurumları çevik tədbirlər görməzsə, yaxın aylarda bu sahədə kütləvi bağlanmalar və işsizlik artımı qaçılmaz ola bilər”
Liberal İqtisadçılar Birliyinin sədri Akif Nəsirli “Bakı-Xəbər”ə şərhində bildirdi ki, son bir ildə dünya bazarında qızılın qiyməti yüksələrək tarixi maksimuma çatıb: “Bunun əsas səbəbləri qlobal iqtisadi qeyri-sabitlik, geosiyasi gərginliklər və investorların təhlükəsiz liman kimi qızıla yönəlməsidir. Azərbaycan bazarında isə bu artım ikiqat təsir göstərib. Həm dolların möhkəmlənməsi, həm də idxal qiymətlərinin yüksəlməsi nəticəsində qızılın yerli dəyəri daha da bahalaşıb. Nəticədə 1 qram qızılın qiyməti bəzi zərgərlik mərkəzlərində 120 manatı keçib.
Məlum vəziyyət istər-istəməz zərgəzlik məhsullarına da təsir edir. Zərgərlik mağazaları bildirirlər ki, əvvəlki illərlə müqayisədə satışlar təxminən 60–70% azalıb. Alıcılar bahalı zərgərlik məmulatlarına marağı itirib, əsas diqqət daha ucuz gümüş və ya bijuteriyaya yönəlib.
MUM rəhbərliyi isə qeyd edir ki, sahibkarların bir qismi icarə xərclərini ödəyə bilmədiyi üçün fəaliyyətini dayandırıb. Bu hal təkcə fərdi ticarətçiləri deyil, ümumilikdə zərgərlik sənayesini də zəiflədib”.
Ekspert hesab edir ki, yaranmış vəziyyətin bir neçə paralel səbəbi var: “Məlumdur ki, Azərbaycanda zərgərlikdə istifadə olunan xammalın böyük hissəsi xaricdən gətirilir. Bu da qiymət artımını birbaşa sürətləndirir. Digər səbəb alıcılıq qabiliyyətinin aşağı olmasıdır. Son illərdə gəlirlərin artımı inflyasiya tempindən geri qaldığı üçün, əhalinin lüks məhsullara xərcləməsi azalıb. Bununla yanaşı, kiçik qızıl köşkləri üçün icarə haqları və vergi yükü satış dövriyyəsinə nisbətən çox yüksəkdir, bu da qiymətə təsir edir.
Onu da deyim ki, bir çox vətəndaş artıq qızıl almaqdansa, valyuta və ya elektron investisiya alətlərinə üstünlük verir. Fikrimcə, bazarın dirçəldilməsi üçün bir sıra tədbirlər görülməlidir. ƏDV və idxal rüsumlarının müvəqqəti azaldılması qızılın qiymətini müəyyən qədər sabitləşdirə bilər. Böhran dövründə MUM və digər iri ticarət mərkəzləri sahibkarlar üçün icarə haqlarında güzəşt tətbiq edə bilər. Həmçinin, qızıl məhsullarının hissə-hissə ödənişlə satışı və ya onlayn satış platformalarının genişləndirilməsi tələbatı qismən artıra bilər. Qızılın uzunmüddətli investisiya aləti kimi əhəmiyyətinin izahı alıcı davranışını dəyişə bilər”.
Ekspert hesab edir ki, kiçik zərgərlik biznesinə güzəştli kreditlər və təlim proqramları ilə dəstək göstərilməlidir. Qızıl bazarındakı böhran qısamüddətli qiymət dalğalanması deyil, struktur dəyişikliyin əlamətidir: “Həm sahibkarlar, həm də dövlət qurumları çevik tədbirlər görməzsə, yaxın aylarda bu sahədə kütləvi bağlanmalar və işsizlik artımı qaçılmaz ola bilər. Belə bir şəraitdə əsas məsələ yalnız qiymətin ucuzlaşması deyil, bazarın yeni iqtisadi reallıqlara uyğunlaşdırılmasıdır”.
Günel CƏLİLOVA