Məlum olduğu kimi, ölkədə qazın topdan və pərakəndə satışı ilə bağlı yenidən tənzimlənmə nəzərdə tutulur. Bu, Milli Məclisin Təbii ehtiyatlar, energetika və ekologiya komitəsinin iyunun 10-da keçirilən iclasında müzakirəyə çıxarılan “Qaz təchizatı haqqında” yeni qanun layihəsində öz əksini tapıb.
Qanun layihəsinə əsasən, qazın topdansatışını yalnız lisenziyalaşdırılmış topdan satıcılar həyata keçirəcək. Bu satış forması topdan satıcı ilə pərakəndə satıcı və ya iri istehlakçılar arasında bağlanmış müqavilələrə əsaslanacaq. Pərakəndə satış isə birbaşa pərakəndə satıcılarla istehlakçılar arasında imzalanan müqavilələr vasitəsilə gerçəkləşdiriləcək. Qaz satıcılarının yalnız qaz təchizatı sahəsində fəaliyyət göstərmələri ilə bağlı müddəa da qanun layihəsində əksini tapıb. Layihədə qeyd olunan istisnalar xaricində qaz satıcılarının bu sektordan kənar fəaliyyətlə məşğul olmalarına yol verilməyəcək. Sözügedən məhdudiyyət 2027-ci il yanvarın 1-dən qüvvəyə minəcək. “Qaz təchizatı haqqında” yeni qanun layihəsi Azərbaycanda qazın qiymət tənzimlənməsi mexanizmində əhəmiyyətli dəyişikliklər və sektorun strukturlaşmasında yeniliklər vəd edir. Energetika Nazirliyinin şöbə müdiri Rahid Əsədov Milli Məclisin komitə iclasında çıxışı zamanı bildirib ki, qanunun qəbulu ilə qaz tariflərinin müəyyən edilməsi səlahiyyəti indiki Tarif Şurasından tənzimləyici orqana keçəcək: “Layihədə qaz satıcısının hüquq və vəzifələri dəqiq şəkildə müəyyən edilib. Bundan əlavə, qaz təchizatı zəncirində fəaliyyət göstərən subyektlərin bölünməsi həyata keçiriləcək. Bu, qazın paylanması, satışı, nəqli, topdansatışı və idxalı ilə məşğul olan qurumun daxilində ayrı-ayrı hüquqi şəxslərin yaradılmasını nəzərdə tutur. Bu addımın sektorun daha şəffaf və səmərəli idarə olunmasına töhfə verəcəyi gözlənilir”. Nazirlik rəsmisinin sözlərinə görə, yeni qanun layihəsi qaz sektorunda rəqabətliliyi artırmaq və istehlakçıların maraqlarını daha yaxşı qorumaq məqsədi daşıyır. Qeyd edək ki, qanun layihəsində Azərbaycanda qaz təchizatı sektorunda 8 növ qiymətin müəyyən edilməsi nəzərdə tutulur. Layihəyə əsasən, həmin qiymətlər aşağıdakılardır: qazın topdansatış tarifləri; qazın nəqli tarifləri; qazın saxlanması xidmətlərinin tarifləri; qazın paylanması tarifləri; istehlakçılara qazın pərakəndə satış tarifləri; qazın nəqli şəbəkəsinə qoşulma xidmətlərinin qiymətləri; qazpaylayıcı şəbəkəyə qoşulma xidmətlərinin qiymətləri; sabit tarif.
Qazın topdansatış tarifləri, qazın nəqli tarifləri, qazın saxlanması xidmətlərinin tarifləri və istehlakçılara qazın pərakəndə satış tarifləri, qazın nəqli şəbəkəsinə qoşulma xidmətlərinin qiymətləri, qazpaylayıcı şəbəkəyə qoşulma xidmətlərinin qiymətləri, sabit tarif qiymətləri bu qanunun qüvvəyə mindiyi gündən, qazın paylanması tarifləri isə 2027-ci il yanvarın 1-dən 2028-ci il iyulun 1-nə qədər müvafiq icra hakimiyyəti orqanının müəyyən etdiyi orqan tərəfindən tənzimlənəcək. Tənzimləyicinin səlahiyyətləri 2028-ci il iyulun 1-nə qədər müvafiq icra hakimiyyəti orqanının müəyyən etdiyi orqan tərəfindən həyata keçiriləcək. Tənzimləmə haqqının məbləği və ödənilmə qaydası müvafiq icra hakimiyyəti orqanının müəyyən etdiyi orqan ilə razılaşdırmaqla müvafiq icra hakimiyyəti orqanının müəyyən etdiyi orqan tərəfindən müəyyən ediləcək və həmin məbləğ 2028-ci il iyulun 1-dək müvafiq icra hakimiyyəti orqanının müəyyən etdiyi orqanın hesabına köçürüləcək.
İqtisadçı Natiq Cəfərli Milli Məclisdə müzakirə olunan qaz təchizatı, eləcə də elektrik enerjisi ilə bağlı sabit tarif təklifini şərh edərkən bildirib: “Uzun müddətdir Azərbaycanda elektrik enerjisi və təbii qazın verilməsində limitlərin ləğv olunması məsələsi müzakirəyə çıxarılırdı. Ancaq limitlərin ləğv olunması nə ilə nəticələnə bilər və bunun qiymət dəyişikliklərinə səbəb olub-olmaması sual yaradır. Azərbaycan enerji ölkəsidir və biz elektrik enerjisini istehsal etməklə yanaşı, ixrac da edirik, o cümlədən də qaz. Ona görə də limitlər ləğv olunmalıdır. Amma ümid edirəm ki, limitlərin ləğv olunması ilə paralel qiymət artımı həyata keçirilməz”. Ekspertin sözlərinə görə, limit ləğvi və sabit tarifə keçid zamanı qiymətlərin 20% civarında artma ehtimalı var: “Hesab edirəm ki, qiymət artımı olarsa, bu, biznesə də mənfi təsir göstərəcək və ümumilikdə ölkədə inflyasiyaya təkan verəcək. Ona görə də ümid edirəm ki, bahalaşma olmayacaq”. Yeni qanun layihəsi ilə bağlı sosial şəbəkələrdə tənqidlərə də rast gəlmək mümkündür. Bir sıra ölkə vətəndaşlarının fikrincə, qanunvericiliyə dəyişiklik qiymət artımına yol açacaq. Üstəlik, onların fikrincə, belədə qiymət artımları zamanı hökumət birbaşa tənqidlərdən də yayınmış olacaq. Tarif Şurasına İqtisadiyyat naziri rəhbərlik edir. Xatırladaq ki, təbii qazın ölkədaxili tarifləri bu ilin əvvəlindən yenidən tənzimlənib. Əhali üzrə illik istehlak həcmi belə müəyyən olunub: 1200 kubmetr olan hissə üçün 1 kubmetr təbii qazın tarifi 0,5 qəpik (yarım qəpik, 4,2%) artırılaraq 12 qəpikdən 12,5 qəpik həddində; 1200 kubmetrdən 2500 kubmetrədək olan hissə üçün 2 qəpik (10%) artırılaraq 20 qəpikdən 22 qəpik; 2500 kubmetrdən çox olan hissə üçün 5 qəpik (20%) artırılaraq 25 qəpikdən 30 qəpik məbləğində təsdiqlənib. Elektrik istehsalında istifadə olunan təbii qazın tarifi 2 qəpik (12,1%) artırılaraq 16,5 qəpikdən 18,5 qəpik səviyyəsində, sənaye və kənd təsərrüfatı sahələri üzrə 1 kub metr təbii qazın tarifi 2 qəpik (9%) artırılaraq 22 qəpikdən 24 qəpik həddində müəyyənləşdirilib.
Samirə SƏFƏROVA
