Qazaxıstan özünün milli ASPAN layihəsinin bir hissəsi olaraq, NATO standartlarına cavab verəcək artilleriya mərmiləri və minaları istehsal edəcək dörd yeni zavod tikib istifadəyə verməyi planlaşdırır. Rusiyanın RTVI televiziya kanalının məlumatına görə, layihənin ümumi dəyəri təxminən 1 milyard dollar olacaq.
Telekanalın məlumatına görə, ilk ASPAN-1 zavodu hazırda tikilməkdədir və 2027-ci ildə istehsala başlayacaq. Burada mərmi və minalar istehsal olunacaq. Qalan üç zavodun istifadəyə verilmə tarixləri hələ açıqlanmayıb. Adı açıqlanmayan yüksək vəzifəli Qazaxıstan hərbi rəsmisi RTVI-yə bildirib: “Uzun müddət Qazaxıstanın təkcə artilleriya mərmiləri və minaları deyil, həm də kiçik silah sursatlarının yerli istehsalı yox idi. Buna görə də ordumuzun döyüş hazırlığı Qazaxıstanda mövcud olan Sovet dövründən qalma silah anbarlarından və Rusiyadan, digər keçmiş Sovet respublikalarından gələn təchizatdan çox asılı idi”. O qeyd etdi ki, hazırkı geosiyasi vəziyyətdə ölkənin öz mərmi istehsalına sahib olması son dərəcə vacibdir. Hərbi zavodları Qazaxıstanın “Great Sky” şirkəti inşa edir. Təşkilatın baş direktorunun birinci müavini Andrey Tixonenko layihənin böyük potensiala malik olduğunu bildirib, çünki metal, pambıq, turşular və digər materiallar da daxil olmaqla, sursat istehsalı üçün lazım olan bütün xammal Qazaxıstanda var. Qeyd olunur ki, ASPAN layihəsi çərçivəsindəki fabriklər, NATO standartlarına uyğun mərmilərlə yanaşı, Rusiya istehsalı olan 82 millimetrlik, 120 millimetrlik, 122 millimetrlik və 152 millimetrlik çaplı artilleriya sursatları da istehsal edəcək. Qazaxıstan mediasının məlumatına görə, ölkənin Müdafiə Nazirliyi tikilməkdə olan zavodların daxili ehtiyacları ödəməklə yanaşı, həm də bu sahədə ixracı asanlaşdıracağını gözləyir. Eyni zamanda, RTVI mənbəyinə görə, Rusiya ilə Ukrayna arasındakı tammiqyaslı müharibə fonunda ölkədə hərbi-texniki məhsulların xaricdə satışına tamamilə qadağa qoyulduğundan, ixrac barədə danışmaq hələ tezdir. Kanalın mənbəyi qeyd edib ki, uzunmüddətli perspektivdə bu, mümkün bir seçimdir, çünki bir sıra postsovet ölkələri Qərb tipli avadanlıqları fəal şəkildə alır. Mənbə həmçinin Rusiyanın Qazaxıstanın ən böyük hərbi-texniki tərəfdaşı və silah təchizatçısı olaraq qaldığını, lakin ölkənin digər hərbi-texniki əməkdaşlıq proqramlarını da həyata keçirdiyini və onların payının tədricən artdığını bildirib. 2023-cü ildə, Ukraynadakı müharibə fonunda Qazaxıstan prezidenti Kasım-Jomart Tokayev hərbi texnika və sursat istehsalının lokallaşdırılmasını maksimum dərəcədə artırmaq məqsədi qoymuşdu. Tokayev qeyd edib ki, “zirehli maşınlar, pilotsuz uçuş aparatları, müasir kiçik silahlar - bütün bunları ölkəmizdə istehsal edə bilərik və etməliyik”.
Qeyd edək ki, Rusiya Dövlət Dumasının Müdafiə Komitəsi sədrinin birinci müavini Aleksey Juravlev Qazaxıstanın bu addımını “dost olmayan” hal adlandırıb. O, “Gazeta.ru”ya verdiyi şərhdə bildirib ki, Qazaxıstan artıq 1990-cı illərdən bəri Şimali Atlantika Alyansı ilə əməkdaşlıq proqramlarında iştirak edir: “Qazaxıstanın öz ərazisində NATO standartlarına uyğun artilleriya mərmilərinin istehsalını qurmaq qərarı Rusiyaya qarşı qeyri-dost addımdır. Qardaş kimi görünən bir respublikanın nəinki rus dilindən, həm də kiril əlifbasından necə tez bir zamanda imtina etdiyini görməməyə çalışırıq. Həmçinin Ukraynanı dəstəkləmək üçün necə “yurdlar” qurduqlarını. İndi isə onlar NATO sursat standartlarına keçirlər və açıq şəkildə gələcəkdə Rusiya silahlarından imtina etmək, onları Qərb silahları ilə əvəz etmək niyyətindədirlər”. Juravlyov xatırladıb ki, 1992-ci ildə Qazaxıstan Şimali Atlantika Əməkdaşlıq Şurasına daxil edilib və 1994-cü ildə ölkə NATO ilə “Sülh Naminə Tərəfdaşlıq” adlı çərçivə sazişi imzalayıb: “Dərhal sual yaranır: NATO niyə Qazaxıstanla bu qədər maraqlanır? Bəlkə də Rusiya ilə həmsərhəd olduğuna görə və bu ölkə başqa bir rusofob forpostuna çevrilə bilər? NATO ilə bu əməkdaşlığın Kiyev üçün nə demək olduğunu hamımız bilirik”. Bu arada maraqlı bir mqaəmı da xatırladaq ki, cari ilin iyununda Qazaxıstan hərbi nümayəndələri NATO standartlarının Azərbaycan Ordusunda tətbiqi ilə tanış olublar. Belə ki, Azərbaycan və Qazaxıstan Müdafiə nazirlikləri arasında 2025-ci il üçün ikitərəfli hərbi əməkdaşlıq planına əsasən, Bakıda iki ölkənin Müdafiə nazirliklərinin əməkdaşları arasında görüş keçirilib. Müdafiə Nazirliyinin Beynəlxalq Hərbi Əməkdaşlıq İdarəsində keçirilən görüşdə qazaxıstanlı qonaqlara Azərbaycan Ordusunda Əməliyyat İmkanları Konsepsiyası proqramı, təhsil sistemində aparılmış islahatlar, müdafiə planlaşdırılması çərçivəsində planlama, proqramlaşdırma, büdcələşdirmə sisteminin tətbiqi ilə bağlı brifinq təqdim olunub. Sonra qonaqlar Əməliyyat İmkanları Konsepsiyası taborunda NATO standartlarının Azərbaycan Ordusunda tətbiqi ilə tanış olublar. Nümayəndə heyətinə ƏİK bölmələri haqqında brifinq təqdim olunub, qonaqlar silah və texnika ilə tanış olublar.
Samirə SƏFƏROVA
