Azərbaycan işğaldan azad edilmiş ərazilərə qayıdışla bağlı böyük addımlar atır. Bu istiqamətdə görülən işlər nəticəsində 30 ilə yaxın yurd həsrəti çəkən insanlar öz doğma torpaqlarına, evlərinə qayıdır. Bu prosesin – Böyük Qayıdışın təməli hələ 2016-cı ildə qoyulub. Belə ki, həmin ilin aprelində baş vermiş dördgünlük döyüşlər nəticəsində Azərbaycan Ordusu qısa zamanda torpaqlarımızın bir hissəsini işğaldan azad edərək şanlı Zəfər səhifəsini yazdı.
Prezident İlham Əliyevin Cocuq Mərcanlı kəndinin bərpası və əhalinin yerləşdirilməsi ilə bağlı 2017-ci ildə imzaladığı Sərəncama uyğun olaraq Böyük Qayıdış prosesinə start verildi. Beləliklə, Cocuq Mərcanlı Böyük Qayıdışın ilk ünvanı oldu. 2020-ci ildə Vətən müharibəsi nəticəsində torpaqlarımız işğaldan azad olundu, ölkəmizin ərazi bütövlüyü bərpa edildi. Prezident İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə 44 günlük Vətən müharibəsindəki tarixi Qələbəmizdən dərhal sonra işğal dövründə Ermənistan tərəfindən vandallığa məruz qalan doğma ərazilərimizdə bərpa və yenidənqurma işlərinin həyata keçirilməsinə başlanıldı.
400-dən çox mülki şəxs və hərbçi mina partlayışları nəticəsində həlak olub və ya yaralanıb
Ancaq ərazilərimizin çoxsaylı minalarla çirkləndirilməsi qayıdış prosesinin sürətlə aparılmasına mane olur. Bu günlərdə Prezident İlham Əliyev BMT Baş Assambleyasının 80-ci sessiyasında çıxışında bildirib ki, mina təhdidi köçkünlərin təhlükəsiz qayıdışına və bərpa layihələrinin həyata keçirilməsinə əngəl törədir: “Azərbaycan 2020-ci ildə Vətən müharibəsində Qələbədən dərhal sonra azad edilmiş ərazilərdə genişmiqyaslı yenidənqurma proqramına start verdi. Ermənistan işğal dövründə yüzlərlə şəhər və kəndimizi yerlə-yeksan etdi, 65 məscidi məqsədli şəkildə dağıtdı. Hərbi cinayətkarlar tərəfindən 30 ilə yaxın müddətdə idarə olunan Ermənistanın siyasəti bu idi. Biz isə yerlə-yeksan edilmiş kənd və şəhərləri yenidən qururuq. “Böyük Qayıdış” Proqramı çərçivəsində artıq 50 mindən çox insan azad edilmiş torpaqlarda yaşayır, işləyir və təhsil alır. Postmünaqişə dövründə Azərbaycanın qarşısında duran ən ağır humanitar problemlərdən biri də Ermənistan işğalı dövründə yerləşdirilmiş minaların yaratdığı təhlükədir. 2020-ci ilin noyabrından bu günədək 400-dən çox azərbaycanlı mülki şəxs və hərbçi mina partlayışları nəticəsində həlak olub və ya ağır yaralanıb. Bu geniş mina təhdidi köçkünlərin təhlükəsiz qayıdışına və bərpa layihələrinin həyata keçirilməsinə əngəl törədir”.
Azad olunan ərazilərdə bir milyon mina basdırılıb
Sözügedən məsələyə münasibət bildirən yazıçı-publisist, Beynəlxalq “Alaş” Ədəbiyyat mükafatı laureatı Əkbər Qoşalı “Bakı-Xəbər”ə açıqlamasında bildirdi ki, mina təhdidi qayıdış prosesinə böyük maneədir: “Bir an düşünək – insanların öz doğma torpaqlarına dönmək arzusu hansı böyük hadisə ilə müqayisə edilə bilər? Hələ-hələ düşmən işğalına arasan qaldırılqdan sonra… Amma gəl gör ki, bu böyük arzunun qarşısında nə dayanır? Prezident İlham Əliyevin BMT Baş Assambleyasında söylədiyi sözlər günümüzün ən acı həqiqətini - mina təhdidini əks etdirir. Azərbaycan 2020-ci ilin noyabr ayında qazandığı şanlı Zəfərdən sonra, “Böyük Qayıdış” Proqramının icrasını böyük ruh və qərarlılıqla elan etdi. Şəhərlər, kəndlər yerlə-yeksan edilmişdi; amma xalqa verilən sözlər öz yerində, öz göyündə idi - yenidən quracağıq, bərpa edəcəyik, insanlar öz doğma yurdlarına qayıdacaqdır. Amma bir milyon insanı didərgin salan düşmən bir milyon da mina basdırmışdı. İşğalçılardan arındırdığımız əraziləri bir də minalardan arındırmalıyıq”.
Ə.Qoşalının fikrincə, Prezidentin söylədiyi kimi, 2020-ci ildən bəri 400-dən çox mülki şəxs və hərbçi mina partlayışları nəticəsində həlak olub və ya ağır yaralanıb: “Bu rəqəm ürəyi sızladır. İnsanların öz yurdlarına addım atması, körpülərin, yolların, məktəblərin yenidən qurulması fikri çox gözəl olsa da, torpağın altında gizlənən bu görünməz “düşmən” risk faktoru olaraq qalmaqdadır. Mina xəritələri, yoxdur, futilyarlar yetərli və güvənli deyil. Kim bilir, hansı sahədə hansı mina var? Onu kim partladacaq? Bəzən kəndli düşünür ki, “bu sahə öncələr istifadə olunmurdu”, amma məhz orada mina ola bilər. Bu qorxu, bu qeyri-müəyyənlik insanların qayıdışını əngəlləyən ən böyük maneədir. Bununla belə, dövlət-xalq birliyi, əzm, iradə, minaaxtaranlarımızın fədakarlığı cəm olunca, “Böyük Qayıdış” böyük sınaqlarla müşayiət olunsa da, hər şeyə inad irəliləyir. Prezident vurğulayır ki, artıq 50 mindən çox insan azad edilmiş torpaqlarda yaşayır, işləyir, təhsil alır. Bu, böyük uğurdur! Amma bu uğur daha böyük ola bilərdi bəs niyə olmadı? Sual ritorik, cavab aydındır:
-Dövlət öz vətəndaşının təhlükəsizlik, ləyaqətli qayıdışına üstünlük verir yəni insanlar öz yaşayış məntəqəsində hər an mina ilə qarşılaşma riski daşımasın;
-İnfrastruktur da mina səbəbindən gecikir: yollar, elektrik, su təminatı bərpa olunmadan insanlar necə rahat yaşasın?
-Psixoloji yük ağırdır: torpağa qayıtmaq istəyənlər üçün həm fiziki, həm mənəvi sarsıntı var, əlbəttə — onların öz alın təri ilə qazandıqları, öz əli ilə tikdikləri yox olub, hətta qəbristanlıqlar dağıdılıb…
-Maliyyə və resursların tikinti-quruculuqla yanaşı mina təmizləməsinə sərf olunması və s.
Beləliklə, bu gün “Böyük Qayıdış” sadəcə proqram olmaqdan daha üstün məziyyət daşıyır. O, xalqın yenidən dirçəlişi faktıdır. Lakin mina kabusu bitməyib. Prezident İlham Əliyevin çağırışı – mina təhdidinin zərərsizləşdirilməsi üçün qərarlı addımlar atmağı ifadə edir. Qayıdışın uğuru yalnız evlərin tikilməsi ilə yox, eyni zamanda, insanların həyatının təhlükəsizliyi, ruhun dincəlməsi, uşaqların üzügülər böyüməsi ilə ölçülməlidir. Bunun tam gerçəkləşməsi üçün isə dövlət-xalq birliyi davam və inkişaf etməlidir.
Dövlətimiz zaval görməsin!”
Vidadi ORDAHALLI Yazı Azərbaycan Respublikasının Medianın İnkişafı Agentliyinin maliyyə dəstəyilə çap olunur.
