Azərbaycan-Ermənistan sazişində Qərbi Azərbaycan məsələsi - mövzu hələ qapanmayıb...
İsmayıl Tanrıverdi: “Azərbaycanlıların yenidən öz doğma yurdlarına qayıtması istəyi, arzusu heç zaman gündəmdən çıxa bilməz, bu bizim üçün aktualdır”
Ermənistan pralamentindəki çıxışında bu ölkənin xarici işlər naziri Ararat Mirzoyan bildirib ki, sülh müqaviləsinin razılaşdırılmış mətnində Sovet İttifaqı dağılana qədər hər iki ölkənin ərazilərində yaşamış, sonra həmin əraziləri tərk etmiş insanların öz evlərinə və ya əcdadlarının yaşadığı ərazilərə qayıtması ilə bağlı heç bir müddəa yoxdur.
Bəli, doğrudan da, saziş layihəsinin mətnində Qərbi azərbaycanlıların indiki Ermənistan ərazisinə, eləcə də ermənilərin Qarabağa qayıtması ilə bağlı hər hansı bir qeyd yoxdur. Onsuz da Qərbi azərbayucanlıların geri qayıdışı məsələsi Azərbaycanın əvvəlcədən qoyduğu şərtlər çərçivəsindədir. Azərbaycan Prezidenti bəyan etmişdi ki, Qarabağdan köçüb getmiş ermənilərin qayıtması sazişə düşəcəksə Qərbi azərbaycanlıların da məsələsi düşməlidir, ya da heç biri düşməli deyil. Amma Qərbi azərbaycanlıların geri qayıdışı ilə bağlı maddənin sülh sazişi layihəsinə daxil edilməməsindən Ermənistanda bir eyforya var ki, Qərbi azərbaycanlıların Ermənistana qayıdış məsələsi gündəmdən çıxa bilər. Bu sazişdə onun olmaması hələ Qərbi Azərbaycan icmasının Ermənistana qayıdışının gündəmdən çıxması anlamına gəlmir, Ermənistandakı bu eyforya da əsassızdır.
“Ermənistanın xarici işlər nazirinin bəyanatına baxmayaraq, ümid edirik ki, Qərbi azərbaycanlılar öz yurdlarına qayıdacaqlar”
Bakı Dövlət Universitetinin Erməni Araşdırmaları və Təlim Mərkəzinin rəhbəri, ermənişünas İsmayıl Tanrıverdi "Bakı-Xəbər"ə bildirdi ki, A.Mirzoyanın sülh sazişinin razılaşdırılmış mətnində Qərbi azərbaycanlıların indiki Ermənistan ərazisinə, öz ata-baba yurdlarına qayıtması ilə bağlı müddəanın olmadığını xüsusi vurğulaması Ermənistan hakimiyyətinin və cəmiyyətinin azərbaycanlıların geri qayıtmasını istəməmələrinin göstəricisidir. "Ermənistan hökuməti açıq-aydın göstərir ki, azərbaycanlıların geri qayıdışında maraqlı deyil. Onlar elə zənn edirlər ki, azərbaycanlılar öz dədə-baba yurdlarına qayıdarlarsa və orda məskunlaşarlarsa bunlar üçün pis olar. Bu mənada onlar qorxurlar ki, Qərbi azərbaycanlılar qayıtsalar vəziyyət pis olacaq və erməniləri tədricən sıxışdırıb çıxaracaqlar. Elə bir vəziyyət yaranıb ki, əvvəlcədən proqnoz vermək də çox çətindir. Ermənistanda xüsusi qruplar yaradılıb ki, azərbaycanlılar geri qayıdarsa onlara qarşı təxribatlar törətsinlər. Bu cür təbliğat aparırlar ki, azərbaycanlılar geri qayıtmasınlar.
Ermənilər əvvəlcə şərt qoydular ki, ermənilərin nəinki Qarabağa, hətta Azərbaycanın başqa ərazilərinə də qayıtmasını tələb edəcəklər. Amma aydın məsələdir ki, Bakıdan gedən ermənilər artıq bura qayıtmaq niyyətində deyillər. Buna yüz faiz əminəm. Amma Qarabağdan getmiş ermənilər arasında geri qayıtmaq niyyətində olanlar var. Çünki Ermənistanda onları aşağılayırlar, təhqir edirlər, hətta çoxlarına “alban” adı qoyublar, deyirlər ki, siz təmiz erməni deyilsiz, albanlardan dönməsiniz. Onlara İrəvanda çox pis baxırlar, orda vəziyyətləri yaxşı deyil, yardımlar ala bilmirlər, alanlar da çox cizi məbləğdə alırlar. Ermənistana xarici dövlətlərin də yardımları azalıb”.
İ.Tanrıverdinin fikrincə, sülh sazişinin mətni razılaşdırılsa da, amma Ermənistanın sözünün üstündə duracağına inanmır və ola bilsin, onlar sülh sazişinin imzalanmasını yenə də uzatsınlar. “Saziş nə vaxt bağlanacaq, bu məlum deyil. Ermənistan hər an öz sözündən dönə bilər. Necə ki, indiyə qədər bunu dəfələrlə edib. Amma müqavilə bağlanarsa belə, Ermənistan çalışacaq ki, Qərbi azərbaycanlıların öz tarixi yurdlarına, öz ata-baba ocaqlarına qayıtmasına mane olsun.
Düzdür, bu məsələ sazişin razılaşdırılmış mətnində yoxdur. Amma azərbaycanlıların geri qayıtması aktualdır.
Ermənistanda bir sıra qüvvələr var ki, bu sazişin mətnini qaralamaqla məşğuldurlar, onlar həm də Qərbi azərbaycanlıların geri qayıdışını istəməyən insanlardır. Eyni zamanda, Ermənistanda əhalinin beyninə yeritməyə çalışırlar ki, Qərbi azərbaycanlıların indiki Ermənistan ərazinə qayıtması mümkün deyil. Onları buna hazırlayırlar. Hətta Ermənistan müxalifəti belə bir qərar da qəbul edib ki, Paşinyan hökuməti azərbaycanlıların geri qayıtmasına razılıq versə belə, geri qayıdan azərbaycanlılara qarşı güc tədbirləri tətbiq edəcəklər”-deyə müsahibimiz bildirdi.
“Azərbaycanlıların yenidən öz doğma yurdlarına qayıtması istəyi, arzusu heç zaman gündəmdən çıxa bilməz, bu bizim üçün aktualdır. Ermənistanın xarici işlər nazirinin bəyanatına baxmayaraq, ümid edirik ki, Qərbi azərbaycanlılar öz yurdlarına qayıdacaqlar. Müqavilə bağlanandan sonra bu məsələ barədə daha ətraflı danışmaq olar, amma hazırda hər hansı bir proqnoz vermək çətindir. Amma soydaşlarımızın geri qayıtmaq niyyəti qətidir”-deyə bildirən İ.Tanrıverdi qeyd etdi ki, bu məsələnin sülh sazişində əks olunmamasının Ermənistanda yaratdığı rəy bizə görə yanlışdır, çünki gec-tez azərbaycanlı icma ora dönməlidir. İ.Tanrıverdi qeyd etdi ki, Ermənistan mətbuatında gedən fikirlərə görə, Azərbaycanla sərhəd kəndlərdə yaşayan ermənilər azərbaycanlıların qayıtmasına razıdır. “Bu günlərdə Yuri Manvelyanın azərbaycanlı jurnalistə müsahibəsinə baxdım. O, açıq-açığına dedi ki, Ermənistanın sərhəd bölgəsində olan kəndlərdə yaşayan erməni əhali azərbaycanlıların qayıtmasına razıdır”.
İ.Tanrıverdi qeyd etdi ki, bununla yanaşı, Ermənistan əhalisinin çox hissəsi, o cümlədən də siyasi partiyalar və təşkilatlar, hakimiyyət özü azərbaycanlıların qayıtmasını istəmir, qayıdışa qarşı təxribatçı fikirlər səsləndirirlər.
İradə SARIYEVA
