ABŞ prezidenti Donald Tramp rusiyalı həmkarı Vladimir Putinlə bir saatdan artıq davam edən telefon danışığından sonra bildirib ki, Rusiya lideri müharibəni sonlandırmaq istəyir:
“Vladimir Putin bunu sonlandırmaq istəyir. O bunu bitirib, altı ay sonra yenidən müharibəyə başlamaq istəmir. Düşünürəm ki, biz sülh əldə etmək yolundayıq. Mən hesab edirəm ki, prezident Putin də, prezident Zelenski də sülh istəyir. Mən də sülh və insanların öldürülməsinin dayandığını görmək istəyirəm. Məncə onlar sülh əldə etməlidirlər. Onların vətəndaşları ölür”.
Tramp rusiyalı həmkarı ilə görüşü gözlədiyini, bunun böyük ehtimalla Səudiyyə Ərəbistanında baş tutacağını bildirib. O, bu görüşün çox uzaq olmayan gələcəkdə keçiriləcəyini əlavə edib. ABŞ dövlət başçısı qeyd edib ki, Səudiyyə Ərəbistanının vəliəhd Şahzadəsi Məhəmməd bin Salman da bu görüşdə iştirak edəcək. Tramp həmçinin Zelenski ilə ikitərəfli görüşlərin də planlaşdırılacağını bildirib. ABŞ dövlət başçısı artıq Ukrayna prezidenti ilə telefon danışığı aparıb. Tərəflər müharibə və sülh mövzularına dair fikir mübadiləsi aparıb. Zelenski danışıqlarla bağlı bildirib: “Ukrayna qədər sülhü heç kim istəmir. Rusiya təcavüzünu dayandırmaq üçün ABŞ ilə gələcək addımları araşdırırıq. Prezident Tramp demiş, gəlin, işi sona çatdıraq”. Onun sözlərinə görə, tərəflər Ukraynanın texnoloji imkanlarını – pilotsuz uçuş aparatları və başqa qabaqcıl sənaye sahələrini müzakirə ediblər. Zelenski Kiyevin ABŞ-dən “tərəfdaşlıq sazişi”nin ilk layihəsini aldığını açıqlayıb. Donald Tramp ABŞ-nin Ukraynaya etdiyi hərbi yardımlar qarşılığında 500 milyard dollarlıq faydalı qazıntı, xüsusilə litium mədənlərini istədiklərini bildirmişdi. Ukrayna prezidenti bu məsələyə toxunaraq deyib: “Biz faydalı qazıntılar haqqında danışdıq... Bilirəm ki, bizim komandaya ölkələrimiz arasında tərəfdaşlıq haqqında hazırkı sənədin ilk layihəsi verilib. Çox istəyirəm ki, komandamız bu sənəd üzərində işləsin. Sənədi bu gün aldıq. Komandalarımızın həqiqətən də bu sənədi tez bir zamanda razılaşdırması və imzalaması üçün hər şeyi edəcəyik”. Baş verənlər prezident Trampın müharibəni sürətlə sona çatdırmaqla bağlı vədini necə yerinə yetirmək niyyətində olduğunun aydın göstəricilərindəndir. Lakin bəzi analitiklər Rusiyaya sərfəli şərtlər verməklə danışıqlara zəmin yaratmağın zəif strategiya olduğunu bildirir. “Tafts” Universitetinin eksperti Oksana Şevel bildirir ki, Ukrayna müharibəni sona çatdırmaq üçün aparılacaq danışıqlarda NATO-ya üzv olma ümidlərinin masada olmayacağını artıq qəbul edib. Lakin Şevel xəbərdarlıq edib ki, Putin Trampı NATO-nun Ukraynanın hərbi alyansa üzvlüyü ilə bağlı deklarasiyasını geri çəkməyə məcbur edərsə, bu, ciddi problem olacaq. Bu deklarasiya 2024-cü ilin iyulunda NATO-nun Vaşinqton sammitində qəbul edilib. NATO ölkələri Ukraynanın gələcək üzvlüyünə doğru dönməz yolda Kiyevə dəstək verəcəklərini vəd ediblər. Şevel bildirib ki, indi baş verənlər Ukraynanın təklənməkdə olduğunu göstərir: “Putin bunu çox istərdi”. O əlavə edib ki, bunun NATO-nun Avropadakı üzvləri tərəfindən yaxşı qarşılanacağını təsəvvür etmir.
Şevel həmçinin qeyd edib ki, danışıqlar başlamazdan əvvəl güzəştlər etmək pis danışıq strategiyasıdır. Ancaq ekspert onu da əlavə edib ki, indiyə qədər verilən bəyanatlara əsasən tam olaraq nəyin təhlükədə olacağına dair dəqiq bir şey demək çətindir. Avropa liderləri Ukraynanın Rusiya ilə aparılacaq istənilən sülh danışıqlarının bir hissəsi olacağına dair təminat tələb edir. Bu tələb ABŞ prezidenti Donald Trampın rusiyalı həmkarı Vladimir Putinlə telefon danışığının ardından birbaşa danışıqların başlanması ilə bağlı açıqlamasından sonra səsləndirilib. ABŞ müdafiə naziri Pit Heqset bildirib ki, Trampın telefon zəngi Ağ Evin üç ildir davam edən müharibəni tez bir zamanda bitirmək məqsədinin bir hissəsi kimi qiymətləndirilir və qətiyyən Kiyevə xəyanət deyil. Lakin Almaniya, Fransa, Polşa və Böyük Britaniya da daxil olmaqla Avropanın əsas müttəfiqlərinin xarici işlər nazirləri bəyanat verərək xəbərdarlıq ediblər ki, Ukrayna və Avropa istənilən danışıqların bir hissəsi olmalıdır. Almaniya kansleri Olaf Şolts “Politico”ya verdiyi müsahibədə bildirib ki, sülh Ukraynaya zorla qəbul etdirilə bilməz: “Mənim üçün o da tam aydındır ki, ABŞ-ın da iştirak etmədiyi bir həll yolu ola bilməz. Növbəti vəzifə məcburi sülhün olmadığına əmin olmaqdır”. Brüsseldə NATO qərargahında hərbi alyansın 32 üzvünün müdafiə nazirlərinin iclasında çıxış edən Böyük Britaniyanın müdafiə naziri Con Hili bildirib ki, Ukraynanın səsi istənilən danışıqların mərkəzində olmalıdır. Almaniyanın müdafiə naziri Boris Pistorius isə qeyd edib: “Mənim üçün aydındır ki, Avropa danışıqlarda iştirak etməlidir. Düşünürəm ki, bunu anlamaq çox asandır”. İclasda iştirak edən ABŞ müdafiə naziri Heqset prezident Trampın təşəbbüsünü müdafiə edib: “Söhbət danışıqlar yolu ilə əldə edilən sülhdən gedir. Bu isə hər iki tərəfin istəmədikləri bəzi şeyləri qəbul etməsini tələb edəcək”.
Samirə SƏFƏROVA
