İri məmur övladları milyonluq bizneslərini niyə Azərbaycanın özündə qurmurlar?..
Azərbaycan hökumətinin maliyyə amnistiyası verməsinin vaxtı çoxdan çatıb
Son zamanlar yüksək ranqlı məmurların övladlarının xaricdə, əsasən də Londonda çoxlu sayda şirkətlərinin olduğu barədə xəbərlər yayılır. Məmurlarımızın övladları niyə xaricdə biznes qurur?
Nazir övladları, deputat qohumları, icra başçısı övladları və sair var ki, gedib xaricdə biznes qururlar, yatırımlarını xarici ölkələrin isqtisadiyyatına qoymaq üçün min bir əməliyyat sxemləri qururlar. Axı nə üçün pulu olan Azərbaycan vətəndaşı ölkə iqtisadiyyatına investisiya qoymur? Məmur övladlarını Avropa paytaxtlarına cəlb edən yalnız dəbdəbəli həyatdırmı? Əlbəttə yox, çünki onlar onsuz da Bakıda Avropa paytaxtlarından daha ucuz qiymətə dəbdəbəli həyat yaşaya bilir. Bəs onda səbəb nədir?
Əvvəlcə ona diqqət çəkmək istəyirik ki, Azərbaycan sərvət ölkəsidir və ona görə də çoxlu milyarderlərinin olması təbii haldır. Belə milyarderlərin sayı Azərbaycanda yüzlərlədir Elə isə "Forbes"in milyarderlər siyahısında nəyə görə bir Azərbaycan vətəndaşının belə adı yoxdur? Sözügedən istiqamətdə təhlil aparmaq üçün bu sualdan yola çıxsaq dəqiq nəticələr əldə edə bilərik.
Bir neçə il əvvəl bu sətirlərin müəllifinə Azərbaycanın qeyri-rəsmi milyarderlərindən birinə bu sualı vermək nəsib olub ki, milyardersən, adın niyə siyahıda yoxdur?. Həmsöhbətim cavabında bildirdi ki, mən dövlət məmuruyam və ildə uzaq başı 100-150 min rəsmi gəlirim olur - deməzlərmi ki, bu milyardları hardan almısan?! Bəli, birinci növbədə onu qeyd etmək lazımdır ki, Azərbaycan əhalisi və məmurları çox məhdud rəsmi gəlirlərə malikdir. Ona görə də 100 min manatlıq maşın alanı da bu sual qarşısından asanlıqla aciz qoymaq olar, nəinki milyarderi - bu qədər pulu hardan almısan?
Digər tərəfdən, ölkədə kölgə iqtisadiyyatı geniş vüsət alıb. Bu kölgə iqtisadiyyatından pul qazananlar əldə etdiyi gəlirləri, topladığı sərmayəni leqallaşdıra bilmir. Leqallaşdırılmayan mülk, əmlak, sərvət və digər dəyərlilər isə hüquqi baxımdan hər hansı bir konkret şəxsin mülkiyyəti sayılmır. Ona görə də aşkarlananda ortaya sual çıxır ki, bu sərvətin mənbəyi hardandır. Bu səbəbdən də sözsüz ki, dövlət məmurları korrupsiya və rüşvət yolu ilə ələ keçirdikləri sərvəti leqallaşdırmaq üçün onu xaricə daşıyırlar. Ölkədən sərvətin çıxarılması prosesi də çox mürəkkəb sxemlər üzərindən və ya məmurun nüfuzundan istifadə edilərək həyata keçirilir. Ölkədən kapitalın çıxarılması əsasən idxal-ixrac əməliyyatları üzərindən, xaricdən dövlət zəmanəti ilə kreditlərin götürülməsi yolu və nağd valyuta şəklində qaçaqmalçılıqla daşınaraq reallaşdırılır. Əgər məmurların əldə etdikləri gəlirlərin leqallaşdırılması imkanları yaradılarsa, ölkədən xaricə axıdılan valyutanın bir hussəsini sərhədlərimiz daxilində saxlamaq mümkün olardı. Bunun üçün ölkədə maliyyə aministiyasının verilməsinin vaxtı çoxdan çatıb. Azərbaycan sahibkarının kapital yığımı prosesi artıq 10 il əvvəl başa çatıb. Oğurluq yollarla olsa da, artıq milyonlarla kapitala malik olan sahibkarlar ordusu formalaşıb. Onların kapitalı haradan əldə etməsi ilə bağlı sual başları üzərində "Damokl qılıncı" kimi asılıb. Hökumət sahibkarların əmlakı ilə birlikdə xaricə qaçmasını istəmirsə, bu xofu aradan qaldırmaq üçün maliyyə aministiyadı verməlidir.
Digər tərəfdən, biz çox tez-tez eşidirik ki, filan sahibkarın əmlakı filan oliqarx tərəfindən əlindən alındı. Son illər bu xəbərlər bir qədər səngisə də, yenə var. Səngimənin səbəbi isə artıq təsadüfi kapital sahiblərinin sırasının seyrəlməsi ilə bağlıdır. Sahibkarın əmlakının əlindən alınmasi təhlükəsini aradan qaldırmaq üçün birincisi qanunun aliliyi təmin edilməlidir. İkincisi, mülkiyyətə real dövlət zamanəti verilməlidir. Üçüncüsü, məhkəmələrin müstəqilliyi o səviyyədə təmin edilməlidir ki, hakim, haqlı olmadığı halda nazirin, deputatın, hətta prezidentin zərərinə qərar çıxarmaq imkanına malik olsun və axşam işdən adı qaydada çıxıb evinə sağ-salamat gedə bilsin. Bütün bunlar ölkə iqtisadiyyatının kapitallaşmasını təmin edə bilər.
Bunların ardınca hökumət ölkədə inhisarçılığı aradan qaldırıb, rəqabət mühiti yarada bilsə, bir neçə ilə Azərbaycan Avropa ölkələri ilə rəqabət aparmaq qabiliyyətinə malik iqtisadiyyat qura bilər. Çünki buna böyük potensial var.
Akif NƏSİRLİ
