Azad edilmiş ərazilərimizin iqtisadi reinteqrasiyası ölkənin dayanıqlı inkişafına geniş imkanlar vəd edir. Qarabağ və Şərqi Zəngəzur iqtisadi rayonlarında biznes üçün əlverişli mexanizmlərin yaradılması, sahibkarlıq fəaliyyətinin təşviq olunması, vergi, gömrük, sosial sığorta və digər güzəştlərin diqqət mərkəzində saxlanılması regionun inkişafında, eləcə də biznes cəlbediciliyinin artırılmasında mühüm rol oynayır.
“Azərbaycan Respublikasının işğaldan azad edilmiş ərazilərinə Böyük Qayıdışa dair I Dövlət Proqramı”nın uğurla icrası bu baxımdan böyük önəm daşıyır. Bölgədə yeni istehsal müəssisələri qurulr, məşğulluğun təmin olunması məqsədilə yerli və xarici investorların cəlbi istiqamətində dəstək tədbirləri həyata keçirilir. İstehsal fəaliyyəti ilə məşğul olan rezidentlər üçün idxal olunan texnika, texnoloji avadanlıq və qurğuların, habelə xammal və materialların ƏDV və gömrük rüsumlarından azad edilib.
Sahibkarlar 10 il müddətinə mənfəət, əmlak, torpaq və sadələşdirilmiş vergidən azaddır
İşğaldan azad edilmiş ərazilərimizdə sahibkarlıq mühitinin yaxşılaşdırılması və investisiya cəlbediciliyinin artırılması məqsədilə biznes subyektləri üçün vergi güzəştləri və stimullaşdırıcı mexanizmlər tətbiq olunur. Bu ərazilərdə istehsal fəaliyyəti ilə məşğul olan sahibkarlara və iş adamlarına müxtəlif təşviqlərin verilməsi ilə bağlı Vergi Məcəlləsində və digər qanunvericilik aktlarına müvafiq dəyişikliklər edilib. İşğaldan azad edilmiş ərazilərin rezidentləri 2023-cü ilin yanvarın 1-dən etibarən 10 il müddətinə mənfəət, əmlak, torpaq və sadələşdirilmiş vergidən azaddılar. Eyni zamanda işğaldan azad edilən ərazilərin rezidenti olan hüquqi şəxslərin səhmdarlarının divident gəlirləri 10 il müddətinə vergidən azad edilib. Bundan əlavə, işğaldan azad edilən ərazilərdə fəaliyyət göstərən işə götürənlər tərəfindən işçilər üçün ödənilən sosial sığorta haqları 2026-cı ilə qədər tam olaraq dövlət tərəfindən subsidiyalaşdırılacaq. Və 2026-cı ildən başlayaraq 3 il ərzində subsidiya faizi 80 faiz, sonrakı ildə 60 faiz, daha sonra isə 40 faiz təşkil edəcək. Təxmini hesablamalara görə, vergi güzəştləri orada fəaliyyət göstərən sahibkarlara 150-200 milyon manat divident deməkdir. Bütün bunların nəticəsidir ki, işğaldan azad edilən ərazilərdə çalışmaq üçün edilən müraciətlərin sayı 3000-dən artıqdır. Müraciətlərin yarısından çoxu investisiya yönümlüdür.
Sahibkarlıq subyektləri banklardan ayrılan kreditlər üzrə zəmanət və subsidiya ilə təmin edilir
Həmçinin işğaldan azad edilən ərazilərdə iki sənaye parkı fəaliyyət göstərir. Bunlardan biri Ağdam Sənaye Parkıdır, digəri isə Araz Sənaye Parkıdır. Ağdam Sənaye Parkı yaradıldığı qısa müddət ərzində rezident sayına görə ölkəmizdəki sənaye parkları arasında ikinci yerə yüksəlib. Burada 28 rezidentin və 4 qeyri-rezidentin səmərəli fəaliyyət göstərməsi üçün hər cür şərait yaradılıb. Sənaye parkının 70 faizə yaxın hissəsi sahibkarların istifadəsinə verilib. İş adamları tərəfindən sənaye parkında görülmüş işlərə 107 milyon manat investisiya yatırılıb, 450-dən çox daimi iş yeri yaradılıb. Ağdam Sənaye Parkındakı 9 müəssisədə istehsal edilən məhsulların daxili bazarda satılmasi ilə bərabər, ixracı da diqqətdə saxlanılıb. Parkda indiyədək sahibkarlar tərəfindən 22,3 milyon manatlıq məhsul satışı həyata keçirilib.
“Araz Vadisi İqtisadi Zonası” Sənaye Parkı logistik imkanlar baxımından çox əlverişli ərazidə - yeni salınan magistral avtomobil və dəmir yollarının üzərində təşkil olunub. Sənaye parkının investisiya portfeli 130 milyon manatdan çox olmaqla, 16 sahibkarlıq subyektinə rezidentlik, 2 sahibkara isə qeyri-rezidentlik statusu verilib. Bu 18 sahibkarlıq subyekti tərəfindən sənaye parkında 1800-dən artıq daimi iş yerinin yaradılması nəzərdə tutulub. Parkın artıq 30 faizdən çox hissəsi sahibkarların istifadəsinə verilib. İndiyədək sənaye parkında görülmüş işlərə rezidentlər tərəfindən 29,6 milyon manatdan çox investisiya yatırılıb, 100-ə yaxın iş yeri yaradılıb. Parkda 1 müəssisənin fəaliyyəti reallaşdırılıb, 6 müəssisənin isə yaxın gələcəkdə istifadəyə verilməsi planlaşdırılıb. Bu il martin 1-i məlumatına görə, işğaldan azad edilmiş ərazilərdə mövcud olan sənaye parklarının rezidentlərinə idxal olunan texnika, texnoloji avadanlıqlar, eləcə də xammala görə 123 təsdiqedici sənəd verilib ki, bu sənədlər əsasında müəssisələr üçün, təqribən, 7,4 milyon manat dəyərində vergi və rüsumlardan azadolma tətbiq olunub. İqtisadiyyat Nazirliyinin tabeliyində Sahibkarlığın İnkişafı Fondu işğaldan azad olunmuş ərazilərdə fəaliyyət göstərən sahibkarlara dəstək mexanizmi çərçivəsində sahibkarlıq subyektlərini banklardan ayrılan kreditlər üzrə zəmanət və subsidiya ilə təmin edir.
Bütün bunlar işğaldan azad edilmiş ərazilərdə fəaliyyət göstərən sahibkarlar üçün nə deməkdir?
Sözügedən məsələni “Bakı-Xəbər”ə şərh edən sabiq maliyyə naziri, professor Fikrət Yusifov buna bir neçə aspektən yanaşdı: “Bütün bu güzəştlər işğaldan azad edilmiş ərazilərə investisiyaların cəlb edilməsi üçün hökumətin atdığı olduqca önəmli addımlardı. Belə bir stimul həm yerli, həm də xarici investorların bu ərazilərdə yatrımlar etməsi üçün ciddi bir əsasdır. Lakin hələ ki, biz işğaldan azad edilmiş ərazilərimizdə xarici investisiyaların aktiv iştirakını görə bilmirik. Deməli məsələ yalnız güzəştlərlə bağlı deyil. Mən dəfələrlə bu mövzuda yazmışam və açıqlamalar vermişəm. İstənilən səviyyədən olan investor öz yatrımlarının təhlükəsizliyi və toxunulmazlığı üçün gerçək təminat ala bilməlidi. Bu olmasa investor risk etməyəcək. Odur ki, vergi güzəşrləri ilə yanaşı dediyimiz məsələlərin də öz həllini tapması olduqca vacibdir. Unutmayaq ki, istənilən investor bir ölkəyə yatrım etməzdən öncə oradakı investisiya mühitini dərindən araşdırır. Yəni investor yatrım etmək istədiyi ölkədə biznesə məmur müdaxiləsinin hansı səviyyədə olduğunu, hüquq sisteminin necə çalışdığını tam araşdırır və yalnız bundan sonra qərar qəbul edir”.
Vidadi ORDAHALLI Yazı Azərbaycan Respublikasının Medianın İnkişafı Agentliyinin maliyyə dəstəyilə çap olunur.
