İstanbul danışıqlarında nümayəndə heyətlərinin tərkibi göstərdi ki, sülh hələ çox uzaqdadır
2022-ci ildən bəri ilk dəfə Rusiya və Ukrayna birbaşa danışıqlara razılaşıblar, görüşün cümə axşamı və cümə günləri İstanbulda keçirilməsi nəzərdə tutuldu. Baxmayaraq ki, prezidentlər Vladimir Zelenski və Vladimir Putinin iştirakı gözlənilmirdi. Bununla belə, hər iki tərəfdən nümayəndə heyətlərinin tərkibi özlüyündə diqqət çəkir: Moskva və Kiyevin prioritetləri, motivləri və daxili siyasətləri haqqında çox şey deyir. The Guardian-ın qeyd etdiyi kimi, Kreml xarici işlər naziri Sergey Lavrov və Putinin xarici siyasət üzrə müşaviri Yuri Uşakov kimi yüksək səviyyəli diplomatik nümayəndələrini göndərməkdən imtina edib. Əvəzində Rusiya ideologiya, kəşfiyyat və təhlükəsizlik orqanları ilə sıx bağlı olan şəxslərlə təmsil olunur. Ukrayna isə əksinə, siyasi strateqlərə, islahatçılara və hərbi və diplomatik cəbhənin əsas aktorlarına arxalanır.
Rusiya nümayəndə heyəti:
Vladimir Medinski
Ultra-mühafizəkar, keçmiş mədəniyyət naziri və “dövlət tarixi”nin ideoloqu. Rusiya nümayəndə heyətinə məhz o rəhbərlik edir. Putinə sadiq,Kremlin xeyrinə olan tarixi hadisələrin təhrif olunmuş şərhini təqdim edən “Rusiya haqqında miflər” seriyası ilə tanınır. Bu əsərlər ideologiyanı faktlarla əvəz etdiyinə görə sərt şəkildə tənqid olunub. 2022-ci ildə də Medinski İstanbulda Ukrayna ilə danışıqlar aparırdı və o vaxtdan “xüsusi hərbi əməliyyat”ın əsas təbliğatçısı oldu. “The Guardian” yazır ki, o, həm də Ukraynanı “ultramillətçi dövlət” kimi göstərən və işğalı Qərbə qarşı çıxmaq ehtiyacı kimi əsaslandıran yeni tarix dərsliklərinə nəzarət edir. Meme çevrilən bir bəyanatda o, rusların "əlavə xromosom"a malik olduğunu iddia etdi - milli eksklüzivliyi təsdiqləmək üçün qəribə bir cəhd.
İqor Kostyukov
Rusiyanın hərbi kəşfiyyat idarəsi olan QRU-nun rəhbəri. Onun agentliyi 2016-cı ildə ABŞ-da keçirilən seçkilərə müdaxilə və Böyük Britaniyada Sergey Skripalın zəhərlənməsi də daxil olmaqla, bir sıra səs-küylü beynəlxalq insidentlərlə bağlı olub. Bu və digər əməllərinə görə Kostyukov bir sıra ölkələrdə sanksiyalar altındadır. The Guardian qeyd edir ki, onun rəhbərliyi altında QRU bütün Avropada kiberhücumlardan tutmuş yanğına və sualtı təxribata qədər məxfi əməliyyatlarda fəal oyunçuya çevrilib.
Aleksandr Fomin
Daha əvvəl 2022-ci ildə danışıqlarda iştirak edən general-polkovnik. O, ictimai xadim deyil, hərbi və diplomatik mühitdə möhkəm əlaqələrə malikdir. Onun adı Rusiya ilə Myanma, Misir, Şimali Koreya və İran kimi ölkələr arasında hərbi-siyasi əlaqələrin güclənməsi ilə bağlıdır. O, Kremlin hərbi diplomatiyasında “praqmatik texnokrat” obrazını təmsil edir.
Mixail Qaluzin
Rusiya Xarici İşlər Nazirinin müavini, köhnə məktəbin diplomatı. Yapon dilində danışır, klassiklərdən sitatlar gətirir və “qalstuklu ziyalı” kimi şöhrət qazanır. O, yaxın vaxtlara qədər Şərqi Asiya ölkələrində Rusiyanı təmsil edib, lakin Ukrayna ilə müharibə başlayandan sonra Moskvaya qaytarılıb. Hazırda o, postsovet məkanı və xüsusən də Moskvanın özünün “tarixi təsir dairəsi”nin bir hissəsi kimi görməkdə davam edən Ukrayna ilə münasibətlərə nəzarət edir.
Ukrayna nümayəndə heyəti:
Rüstəm Umerov
2023-cü ilin sentyabrından Ukraynanın müdafiə naziridir. Etnik Krım tatarıdır, müsəlman və keçmiş investisiya bankiri, türkcə səlis danışır və Ankara ilə yaxın əlaqələri var. Umerov 2022-ci ildə Rusiya ilə ilk danışıqlarda fəal iştirak edib və Krım üzrə diplomatik platformanın həmsədri olub. Onun Müdafiə Nazirliyinə təyinatı korrupsiya qalmaqallarına bürünmüş idarədə islahatlara cəhd kimi qiymətləndirilib.
Andrey Ermak
Prezident Aparatının rəhbəri və Vladimir Zelenskinin sağ əli. Keçmiş hüquqşünas və media prodüseri,2019-cu ildə Zelenski ilə siyasətə daxil olub və o vaxtdan Ukrayna diplomatiyasında və kəşfiyyat koordinasiyasında əsas fiqur olub. “The Guardian” yazır ki, Yermak xarici siyasətdən tutmuş məhbus mübadiləsinə qədər hər şeyə nəzarət edir və buna görə də “Yaşıl Kardinal” və “Kölgədə vitse-prezident” kimi qeyri-rəsmi ləqəblər qazanıb. Onun gücü qərarların həddindən artıq mərkəzləşdirilməsinə görə həm heyranlıq, həm də tənqidə səbəb olub.
Vasili Malyuk
SBU rəhbəri, Ukrayna xüsusi əməliyyatlarının baş əlaqələndiricisi. 2023-cü ildən təhlükəsizlik xidmətinin rəhbəridir. O, nadir hallarda ölkədən kənarda görünür, lakin əsas əməliyyatların, o cümlədən rusiyayönlü siyasətçi Viktor Medvedçukun həbsi və Qara dəniz donanmasına hücum edən dəniz pilotsuz təyyarələrinin hazırlanmasının memarı hesab olunur.
Andrey Sibiga
2024-cü ilin sentyabrından Xarici İşlər Naziri. Əvvəllər Prezident Aparatı rəhbərinin müavini olub, müharibə zamanı beynəlxalq əməkdaşlıq və tərəfdaşlıqlara cavabdeh olub. O, ingilis və polyak dillərini bilir, diplomatiya sahəsində böyük təcrübəyə malikdir və Qərb paytaxtlarında yaxşı tanınır. Baş Qərargah rəisi, hərbi islahatlar çərçivəsində 2025-ci ilin martında təyin edilib. Dəniz veteranı Nikolayev və Baxmut uğrunda döyüşlərdə bölmələrə komandirlik edib. 2014-cü ildə o, Krımın ilhaqı zamanı Rusiyaya beyət etməkdən imtina edib və 200-dən çox Ukrayna dəniz piyadasını yarımadadan çıxararaq, hərbi şərəf və əyilməzliyin simvoluna çevrilib.
İllüziyasız danışıqlar
Beləliklə görünən odur ki,danışıqların formatı həlledicidən daha çox simvolik xarakter daşıyır. Danışıqlarda hər iki ölkənin prezidentlərinin və aparıcı diplomatlarının iştirak etməməsi aydın göstərir ki, tərəflər irəliləyişə ümid etmirlər, əksinə, dialoqa hazır olduqlarını yoxlayırlar və xarici auditoriya üçün tonu müəyyənləşdirirlər. Nümayəndə heyətlərinin tərkibi də öz sözünü deyir. Həm Rusiya, həm də Ukrayna danışıqlara diplomatlardan çox, təhlükəsizlik orqanlarının, kəşfiyyat orqanlarının və müharibənin idarə olunmasında birbaşa iştirak edən siyasi aparatın nümayəndələrini göndərib. Fərq təqdimat və kontekstdədir: Belə ki,Moskva ideoloqlara və kölgə cəbhə oyunçularına arxalanır, Kiyev isə öz nümayəndələrini islahatçı, strateq və texnokrat kimi təqdim edir. Lakin mahiyyət etibarı ilə hər iki nümayəndə heyəti klassik mənada sülhməramlı deyil, hərbi və siyasi qərargahdır. “The Guardian”ın yazdığı kimi, bu cür danışıqlar münaqişənin başqa vasitələrlə davamıdır. Çox vaxt kimin danışması deyilənlərdən daha vacibdir. Və bu mənada nümayəndə heyətlərinin şəxsi tərkibi açıq şəkildə göstərir ki, əsl sülh hələ çox uzaqdadır.
Surxay Əliyev
