Plagiatlıq arzuolunmaz hal olsa da, təəssüf ki, bütün dünyada mövcuddur və onun qarşısını tamamilə almaq mümkünsüz bir hala çevrilib. Azərbaycanda da elm sahəsində plagiatlıq hallarının olması ali məktəbləri, əlaqədar qurumları buna qarşı ciddi mübarizə tədbirləri görməyə vadar edib.
Son zamanlar aktual problemlərdən biri bakalavr və magistr pilləsi üzrə təhsil alan gənclərin buraxılış işlərində, eləcə də tədris zamanı tələb olunan müxtəlif yazı işlərində, diplom işlərində plagiatlıq hallarının mövcudluğudur. Hətta nəinki ekspertlər, ali məktəblərdə dərs deyən müəllimlər, professorlar belə, plagiatlıq halları ilə mübarizə aparmaqda çətinlik çəkirdilər. Məlumatlara görə, ali məktəblərin bir çoxunda magistr və bakalavr pilləsi üzrə təhsil alanların yazdıqları məqalələrin, eləcə də diplom işlərinin plagiat olub-olmaması ilə bağlı xüsusi şöbələr yaradılıb. Bu şöbələrin işinin plagiat hallarını üzə çıxarmaq olduğu bildirilir. İndiyə qədər bir neçə bakalavr və magistrin yazdığı işlərin plagiat olması aşkarlanıb və onların nəticələri ləğv edilib.
Plagiatlığa qarşı mübarizə aparan ali məktəblərdən biri neçəsi artıq beynəlxalq antiplagiatlıq proqramına qoşulub. Bu sırada Azərbaycan Dövlət Neft və Sənaye Universiteti, Bakı Ali Neft Məktəbi və digər ali məktəblər var. Təhsildə şəffaflığın təmin olunması məqsədilə qabaqcıl texnologiyalardan istifadə etməklə plagiatlığa cəhd göstərən bakalavr və magistrlərə qarşı ciddi tədbirlər görülür.
Bakı Ali Neft Məktəbi antiplagiat proqramına qoşularaq ABŞ-ın “Turnitin” şirkətinin “Plagatlıq faktlarının aşkarlanması internet servisi”ni tətbiq edir. Sözügedən proqramdan, ümumilikdə, dünya üzrə 140 ölkədə 15.000-dən artıq müəssisə istifadə edir.
- Cavidə Dəmirova: “Bizdə antiplagiat sistemi qurulub və hər kafedrada, fakültədə də bizim operatorlar var”
Azərbaycan Dövlət Neft və Sənaye Universitetinin (ADNSU) antiplagiat sisteminin inzibatçısı, bu ali məktəbin müəllimi Cavidə Dəmirova “Bakı-Xəbər”ə bildird ki, ADNSU-da bu hala qarşı kəskin mübarizə aparılır. “Plagiatlıq çox böyük problemdir və hər yerdə mövcuddur. Mustafa Babanlı ADNSU rektoru olduqdan sonra universitetdə bu hala qarşı ciddi mübarizə həyata keçirilməyə başladı. Buraxılış, magistr işlərinin və dissertasiyaların keyfiyyətini daha da artırmaq, səviyyəsini qaldırmaq, işlənmiş mövzuların təkrar olunmaması üçün antiplagiat sisteminin yaradılması vacib idi. Bu, tələbələri və müəllimləri yeni mövzular işləməyə və bir-birindən plagiatlıq etməməyə vadar edir. Plagiatlıq hallarının qarşısının alınması üçün ADNSU beynəlxalq antiplagiat proqramına qoşulub. Biz Polşada yerləşən müvafq şirkətlə müqavilə bağlamışıq və 2015-ci ildən onlarla əməkdaşlıq edirik. Səhv etmirəmsə, ADNSU Azərbaycanda beynəlxalq antiplagiat proqramına qoşulan ilk ali məktəblərdən biridir”.
İndiyə qədər plagiat işlərin aşkarlandığını deyən C.Dəmirova vurğuladı ki, faktlar olsa da, rəqəmlər əlinin altında olmadığı üçün, konkret olaraq neçə nəfərin yazdığı işdə plagiat olduğunu deyə bilməz. “Əlimdə hazırda dəqiq rəqəm yoxdur. Amma plagiatlıq halları olur. Əgər işlərdə plagiatlıq halları çox olursa, həmin iş ləğv olunur, müəyyən qədər azdırsa, onu yenidən işləməsi üçün bakalavr və magistrlərin özlərinə qaytarırıq. Tələbə də yenidən işləyir. Mövzusu ləğv edilən bakalavr və magistrlər isə sonradan başqa mövzu götürüb işləyir. Bizdə antiplagiat sistemi qurulub və hər kafedrada, fakültədə də bizim operatorlar var, o operatorlar vasitəsilə kafedradan çıxan işlər yoxlanılır və sonra həmin işlər komissiyaya verilir, komissiya da o işlərlə bağlı konkret qərar verir” - deyə C.Dəmirova qeyd etdi.
- Sevinc İsgəndərova: “Azərbaycan Texniki Universiteti tərəfindən istifadə edilən hazırkı antiplagiat proqramı digər antiplagiat proqramları ilə...”
Bu gün hələ antiplagiat sistemini qurmayan ali məktəblər də var. Azərbaycan Texniki Universitetinin mətbuat katibi Sevinc İsgəndərova qəzetimizə bildirdi ki, təmsil etdiyi ali məktəbdə antiplagiat proqramı mövcuddur: “Mövcud antiplagiat sistemlərində çoxdillilik prinsipləri gözlənilsə də, hələlik dilin xüsusiyyətlərindən asılı olmayan universal antiplagiat sistemləri yaradılmayıb. Odur ki, Azərbaycan Texniki Universiteti (AzTU) tərəfindən istifadə edilən hazırkı antiplagiat proqramı digər antiplagiat proqramları ilə (PlagAware, PlagScan, Check for Plagiarism, iThenticate, PlagiarismDetection, Academic Plagiarism, The Plagiarism, Checker, Urkund, Docoloc) müqayisə edilməkdədir. Eyni zamanda, universitetin “Kompyuter sistemləri və şəbəkələri” kafedrası plagiatlığın yoxlanılması məqsədilə alternativ variantlar üzərində çalışır. Bu məqsədlə “Plagiatın aşkarlanması üçün verilmiş sənədə oxşar sənədlərin müəyyən edilməsi üsul və alqoritmlərinin işlənməsi” və “Antiplagiat sistemi üçün verilənlər bazasının strukturunun işlənməsi və yaradılması” mövzularında magistr işləri də yazılır. Bu sahədə aparılan işlər tamamlandıqdan sonra universitetin antiplagiat proqramlarından istifadəsi ilə bağlı qərar veriləcək” - deyə mətbuat katibi vurğuladı.
İradə SARIYEVA
