Fikrət Yusifov: “Banklar bir-birilə əlbir olub bazarda öz istəklərini həyata keçirirlər”
Prezident İlham Əliyevin yanında keçirilən 2019-cu ilin yekunlarına dair müşavirədə Mərkəzi Bankın sədri Elman Rüstəmov bildirib ki, ölkədə ümumi pul siyasətinin 2018-ci ilin əvvəlindən başlanan yumşaldılması, yəni uçot dərəcəsinin tədricən endirilməsi keçən il ərzində də davam etdirilib. Ümumən 8 dəfə bu məsələyə baxılıb və 7 dəfə faiz dərəcələri aşağı salınıb. Hazırda sözügedən göstərici 7,5 faizdir.
Əvvəl faiz dərəcələri bundan 2 dəfə yüksək idi. Bütün bunlar ümumi faizlərə də təsir göstərərək, son iki il ərzində xüsusən biznes kreditləri üzrə dərəcələri də 5 faiz (16 faizdən 11-ə) endirib. Bununla belə, E. Rüstəmov onu da bildirib ki, kredit faizlərinin səviyyəsi onları hələ qane etmir və o üzdən, bu istiqamətdə işlər davam etdiriləcək.
Bütün bunlara baxmayaraq, banklar real sektorun kreditləşməsində, bu sahəyə kredit tranşının ayrılmasında maraqlı deyillər. Onu da qeyd edək ki, Prezident İlham Əliyev bir neçə dəfə bu məsələyə xüsusi toxunub. Keçirilən məlum müşavirədə də dövlət başçısı demişdi ki, bank sektoru iqtisadiyyatın artımına, real sektorun inkişafına kömək göstərmir və son illər yenə istehlak kreditlərinin həcmi artır. Prezident onu da qeyd edib ki, banklara 2 milyard manat resurs verilsə də, yenə kreditləşmədə istehlak kreditləri üstünlük təşkil edir: “Bu da çox təhlükəli tendensiya ola bilər. Ona görə biz elə etməliyik ki, bank sektoru daha çox real sektoru dəstəkləsin. Ona görə biznes kreditlərinin verilməsində baxın, hansı mexanizm olmalıdır ki, banklar da bunda maraqlı olsunlar”.
Görünən odur ki, uçot dərəcəsi 15 faizdən 7,5 faizə, yəni 2 dəfə aşağı salındığı halda, biznes kreditləri üzrə faiz dərəcələri cəmi 5 faiz enib. Belə görünür ki, bütün çağırışlara, bir sıra tədbirlərə baxmayaraq, banklar hələ də real sektorun kreditləşməsində maraqlı deyillər.
- “Mərkəzi Bank bankların bu özbaşınalığına bir əncam çəkməlidir”
Sözügedən məsələ ilə bağlı fikirlərini “Bakı-Xəbər”lə bölüşən iqtisad elmləri doktoru Fikrət Yusifovun sözlərinə görə, kommersiya bankları hər vəchlə real sektora kredit verməkdən yayınırlar: “Baxmayaraq ki, Mərkəzi Bank davamlı şəkildə uçot dərəcəsini aşağı salır, amma bu, praktiki olaraq, öz təsirini göstərmir. Bu o deməkdir ki, kredit resurslarının həm faiz dərəcəsi aşağı düşməlidir, həm də banklar real sektora vəsait ayırmaqda maraqlı olmalıdırlar. Ancaq bunların heç biri baş vermir. Banklar bir-birilə əlbir olub bazarda öz istəklərini həyata keçirirlər. Real sektora, ümumiyyətlə, kredit ayırmaqda maraqlı görünmürlər. Hansı ki, sözügedən sektora vəsaitin ayrılması çox önəmlidir. Ona görə də Mərkəzi Bank bankların bu özbaşınalığına bir əncam çəkməlidir. Yəni proseslərin bu cür davam etməsi heç cür mümkün deyil. MB uçot dərəcəsini bir neçə dəfə aşağı salır, banklar isə real sektora vəsait ayırmır. Əslində, bankın normal fəaliyyəti layihələri maliyyələşdirməklə müşayiət olunmalıdır. Çünki bütün dünyanın bank sektorunun iş prinsipi var. O da ondan ibarətdir ki, banklar istehlak kreditləri ilə yanaşı, biznes kreditləri də verirlər. Lakin Azərbaycanda banklar ancaq istehlak kreditlərinə önəm verirlər. Bu isə anormal bir yanaşmadır. Dünyanın aparıcı bankları məhz real sektora kredit ayırırlar. Müxtəlif layihələri uzun müddət kreditləşdirirlər. Verilən kreditlər hesabına zavodlar, müəssisələr və digər obyektlər qurulur. Zamanla bunun səmərəsini də görürlər. Ancaq təəssüflər olsun ki, Azərbaycanda kommersiya bankları bunu etmək istəmirlər”.
Vidadi ORDAHALLI
