Məleykə Abbaszadə qızlara nə demək istədi - hər gün sağılmaq nədir?

Dövlət İmtahan Mərkəzinin (DİM) İdarə Heyətinin sədri Məleykə Abbaszadənin DİM-də keçirilən mətbuat konfransı zamanı açıqlaması mətbuatda və sosial şəbəkələrdə geniş müzakirə olunur.
O, baytarlıq ixtisasının vacibliyindən danışarkən ona ünvanlanan suala belə cavab verib: “İnəyin taleyi elədir ki, onu gec-tez öldürəcəklər. Bəlkə də, sağılan inəyin taleyi daha ağırdır, nəinki ölmüş inəyin. Hər gün sağılmaq ondan ağırdır. Qadınlar bu mövzuda məni başa düşərlər”.
M.Abbaszadə “hər gün sağılmaq ondan ağırdır, qadınlar bu mövzuda məni başa düşərlər” deməklə nə demək istəyib?
Mətbuat konfransında iştirak edən təhsil ekspertlərindən birinin sözlərinə görə, əslində DİM sədrinin belə qeyri-uyğun müqayisə aparmasına səbəb yerdən atılan “baytarlıq ixtisasına aşağı balla qəbul olan uşaqlar o inəkləri öldürəcəklər” replikası olub. M.Abbaszadə də həmin replikaya sözgedən uğursuz cavabı verib. Qeyd olunur ki, DİM sədri bu ifadəni söhbətə yumor qatmaq məqsədilə işlətsə də, bu cür şit alınıb və nəticədə onu tənqid hədəfinə çevirib.
Kamran Əsədov: “Məleykə Abbaszadənin ifadəsi həm dolayı təhqir, həm də qadının sosial mövqeyinə qarşı ironik yanaşmadır...”
Təhsil eksperti Kamran Əsədov “Bakı-Xəbər”ə bildirdi ki, Dövlət İmtahan Mərkəzinin (DİM) İdarə Heyətinin sədri Məleykə Abbaszadənin mətbuat konfransında səsləndirdiyi “sağılan inəyin taleyi daha ağırdır, qadınlar məni başa düşər” ifadəsi kontekstindən, vəzifəsinin ciddiyyətindən və cəmiyyətin həssaslığından tamamilə uzaq bir yanaşmanın göstəricisidir: “Bu cür ifadələrin rəsmi tribunadan səsləndirilməsi sadəcə etik deyil, həm də struktur səviyyəsində dövlət idarəetməsində olan məsuliyyətsizliyin və qeyri-peşəkarlığın açıq təzahürüdür. Təhsildə gender bərabərliyi, qadının cəmiyyətdəki rolu, qadınların fiziki və psixoloji yükü, əmək bazarında istismarı kimi məsələlər BMT-nin Davamlı İnkişaf Məqsədlərində xüsusi yer tutur. Azərbaycan isə bu məqsədləri ratifikasiya etmiş ölkələr sırasındadır. “Gender bərabərliyi haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununun 3.0.2-ci maddəsinə əsasən, gender ayrı-seçkiliyi həm birbaşa, həm də dolayı formada ifadə edilən davranış və münasibətlərdir. Bu kontekstdə Məleykə Abbaszadənin ifadəsi həm dolayı təhqir, həm də qadının sosial mövqeyinə qarşı ironik yanaşmadır və bu, dövlət orqanının rəhbəri üçün ciddi hüquqi və etik məsuliyyət daşımalıdır.
Əlavə olaraq, bu çıxış DİM-in son illərdə apardığı qiymətləndirmə və təhsil siyasəti ilə bağlı ictimai narazılıqları daha da alovlandırmış oldu. Rəsmi rəqəmlərə əsasən, 2024-cü ildə keçirilən imtahanlarda orta nəticələr aşağı olub, apellyasiya müraciətlərinin sayı 16 minə çatıb və onların 85%-i rədd edilib. Bu, həm təhsilin keyfiyyətinin, həm də qiymətləndirmə sisteminin ictimai legitimliyinin zəiflədiyini göstərir. Belə bir vəziyyətdə DİM rəhbərinin cəmiyyəti maarifləndirmək, təhsilin gələcəyindən danışmaq əvəzinə, sosial şüuru aşağılamağa yönəlik, qeyri-ciddi metaforalar səsləndirməsi rəsmi institutların cəmiyyətlə əlaqəsinin necə qırıldığını göstərir.
Dünyada dövlət rəsmiləri bu cür açıqlamalar verdikdə ictimai məsuliyyət daşıyır, çox zaman üzr istəməli və ya vəzifədən uzaqlaşmalı olurlar. Məsələn, Kanada baş naziri Castin Trudo keçmişdə genderə qarşı yönəlik bir ifadə işlədiyi üçün ictimaiyyət qarşısında açıq şəkildə üzr istəmişdi. Azərbaycanda isə belə hallarda rəsmi reaksiya verilməməsi və məsuliyyətin olmaması cəmiyyətə açıq mesajdır: ictimai narahatlıq önəmli deyil, vəzifə toxunulmazlığı hər şeydən üstündür. Elm və Təhsil Nazirliyi isə bu kontekstdə yenə də passiv və funksiyasız davranır. Nə maarifləndirmə işi aparır, nə ictimai etikaya dair mövqe bildirir, nə də bu cür açıqlamaların dövlət təhsil siyasətinə zərər vurduğunu anlayır.
Bu cür çıxışlar və yanaşmalar təhsildə humanist dəyərləri, etik davranış modellərini, gender bərabərliyini və ictimai məsuliyyəti sarsıdır. Qadınları “sağılan inəyə” bənzətmək, bunu bir zarafat və ya metafora kimi təqdim etmək sadəcə məntiqsiz və qəbuledilməz deyil, həm də bir cəmiyyətin dəyərlərinə və təhsil sisteminə hörmətsizlikdir. Bu yanaşma sistemli marifləndirmə və strateji planlaşdırmanın yoxluğunun nəticəsidir. Elm və Təhsil Nazirliyinin və DİM-in indiyə qədər bu istiqamətdə heç bir etik davranış kodeksi, ictimai çıxış standartı və rəsmi mövqe mexanizmi yoxdur. Nə daxili nəzarət sistemi, nə də ictimai məsuliyyət hesabatları işlək vəziyyətdə deyil.
Nəticə etibarilə, belə çıxışlar təhsilin mahiyyətini dəyişmir, amma təhsilə olan ictimai münasibəti ciddi şəkildə zədələyir. Dövlət qurumlarının rəhbərləri cəmiyyətdə nümunə olmalı, empatik, həssas və maarifləndirici mövqe sərgiləməlidirlər. Bu mövqedən çıxış etməyənlərin isə dövlət təhsil siyasətində təmsil olunması cəmiyyət üçün yükdür, inkişaf üçün əngəldir. Belə vəziyyətdə dəyişməli olan təkcə ifadə forması deyil, bütövlükdə dövlət idarəetməsindəki məsuliyyət anlayışıdır. Dövlət qurumları cəmiyyətə ironiya ilə deyil, izah və nümunə ilə yanaşmalıdır. Əks halda, etimad və hörmət bərpa olunmayacaq”.
İlqar Hüseynli: “Onun inəklərlə xanımlarımız arasında paralellər aparmasını, bununla nə demək istədiyini, hansı hədəfləri vurğuladığını anlaya bilmədim”
Ekspert İlqar Hüseynli “Bakı-Xəbər”ə bildirdi ki, DİM sədrinin açıqlamasını təəccüblə qarşılayıb: “Uzun illər elmlə, təhsillə məşğul olan Məleykə Abbaszadənin ali məktəblərə qəbul prosesində qadınların balansının qorunmasında maraqlı şəxs kimi çıxış etmək əvəzinə belə bir qeyri-müəyyən, qeyri-etik cümlə işlətməsinə, fikir səsləndirməsinə təəccübləndim. Bu məni çox məyus etdi. Məleykə Abbaszadənin bu ifadəni işlətməklə nə demək istədiyini anlamaq çətindir. Əslinə qalanda, baytarlıq ixtisası olduqca vacibdir və sağılan inəklərin taleyinin ağır olması barədə fikirlər doğrudan da bir dövlət adamına uyğun gəlməyən fikirlərdir. Çünki inək saxlanılmalıdır, maldarlıq, aqrar sektor inkişaf etdirilməlidir, burda baytarlıq ixtisasının önəmi olduqca vacibdir. Yəni bu cür fikirlər səsləndirilməli idi, “ölkənin süd məhsulları idxalından asılılığını aradan qaldırmaq üçün bizim yaxşı baytarlara ehtiyacımız var” kimi ifadələr işlədilməsi əvəzinə sağılan inəklərin taleyinin ağır olması ilə bağlı fikir səsləndirilməsi çox gülünc və qeyri-etikdir.
Xüsusən də onun inəklərlə xanımlarımız arasında paralellər aparmasını, bununla nə demək istədiyini, hansı hədəfləri vurğuladığını anlaya bilmədim. Ancaq çox qeyri-etik bənzərlik səsləndirib. Analarımızdan, Azərbaycan qadınlarından süd əmmiş övladlarımız 44 günlük Vətən müharibəsində ərazilərimizi işğaldan azad edib Qarabağın taleyini həll etdi. O analarımız ki, qələbəmizin qazanılması uğrunda gecə-gündüz bizimlə çiyin-çiyinə bir yerdə oldu, bişirdiyi çörəyinə qədər əsgərlərimizə sovqat göndərdi. Bu gün qadınlarımızla inəklər arasında paralellər aparmaq bir dövlət xadiminin, bir dövlət adamının, xüsusən tələbə qəbuluna nəzarət edən bir qurumun rəhbərinə yaraşmır və olduqca gülüncdür. Bir daha vurğulamaq istəyirəm ki, onun burda nə demək istədiyini, o fikri nə məqsədlə işlətdiyini başa düşmək çətindir”.
İ.Hüseynli dedi ki, DİM sədrinin bu qeyri-etik açıqlaması bütün sfrelarda çalışan qadınların narazılığına səbəb olub və onların buna narazılıq etməyə də haqqı var.
Leyla QARAXANLI