İşğalçı Ermənistanın bu gün faşizm ideyalarına sadiq qalması, onu inkişaf etdirməsi istiqamətində fəaliyyəti Azərbaycan tərəfindən tam şəkildə ifşa edilib. Elə bunun nəticəsidir ki, Ermənistanda, nasist Qaregin Njde də daxil olmaqla, faşist və ya terrorçu ermənilərin adlarının əbədiləşdirilməsi, heykəllərinin ucadılmasına dünya miqyasında təpkilər artır.
Xatırladaq ki, bu məsələ MDB ölkələrinin Aşqabaddakı son sammitində Prezident İlham Əliyevin çıxışında xüsusi diqqət mərkəzində yer alıb. Məhz bu çıxışdan sonra erməni tərəfinin faşizm sevgisi yenidən aktuallıq qazanıb və geniş müzakirələrə səbəb olub.
Xatırladaq ki, həmin sammitdə Prezident İlham Əliyev Ermənistanda nasistlərlə birlikdə minlərlə insanın qətlində iştirak etmiş Qaregin Njdeyə İrəvanda abidə qoyulmasını sərt tənqid edib və bunu müharibə qurbanlarının xatirəsinə hörmətsizlik kimi qiymətləndirib. Bütün bunlardan sonra artıq Rusiya ictimaiyyətində də erməni tərəfinin faşizm sevgisinə qarşı sərt tənqidi mövqe müşahidə olunur. Məhz bundan irəli gəlir ki, Armavir Şəhər Dumasının deputatı Aleksey Vinoqradov Qareqin Njdenin xatirə lövhəsini qara rəngə boyayıb. Xatırladaq ki, bundan əvvəl deputat lövhənin söküləcəyi ilə bağlı vədlər yerinə yetirilməyəcəyi halda məsələni müstəqil həll edəcəyini bildirmişdi.
Qeyd edək ki, hələ 2017-ci ildə Armavir sakinləri Njdenin xatirə lövhəsinin sökülməsi tələbilə yerli hakimiyyət, hüquq-mühafizə orqanlarına və prokurorlara kollektiv şəkildə müraciət ünvanlayıblar, lakin yerli sakinlərin tələbləri hələ də kağız üzərində qalıb. Məsələ cari ildə yenidən gündəmə gəlib. Məlumata görə, noyabrın 11-də Nijdenin xatirə lövhəsinin sökülməsi üçün qoyulan iki həftəlik müddət başa çatıb. Bu müddət ərzində Armavirin regional və yerli rəhbərliyi, həmçinin Rusiya Erməniləri Birliyinin yerli şöbəsinin nümayəndələri erməni SS Legionunun təşkilatçısı Garegin Njdenin xatirə lövhəsini sökəcəyini vəd edib. Aleksey Vinoqradov isə dəfələrlə bildirib ki, lövhənin sökülməsi vədləri yerinə yetirilmədiyi təqdirdə, bu məsələni müstəqil şəkildə həll edəcək. Regional və yerli hakimiyyət orqanları heç bir tədbir görmədiyi üçün deputat Njdenin xatirə lövhəsini qara rəngə boyayıb. O, müstəqil vətəndaş olaraq bu addımı atdığını deyib: “Üçüncü Reyxlə əməkdaşlıq edib çirkli əməllər törədən insanlara abidə qoyulması nasist işğalçılarına qarşı döyüşən xalqa təhqirdir. Garegin Njde qəhrəmandırsa, bəs onun üçün xatirə lövhələri qoyanlar kimlərdir?".
Artıq baş verənlər fonunda Ermənistanın Rusiyadakı səfirliyi Njdenin xatirə lövhəsinin qara rəngə boyanmasından dərin narahatlığını ifadə edib. Səfirliyin yaydığı açıqlamada bu barədə bildirilib: “Armavir Şəhər Dumasının deputatı Aleksey Vinoqradovun erməni Apostol kilsəsi ərazisindəki hərəkətləri bizim tərəfimizdən vandalizm və qanun-qaydalara zidd olan özbaşınalıq kimi qiymətləndirilir. Bu hərəkətlər Ermənistan-Rusiya münasibətlərinin ruhuna uyğun deyil və millətlər arasında gərginliyə səbəb ola bilər”. Məlumatda qeyd olunub ki, Armavirdə baş verənlər həm Ermənistanda, həm də Rusiyada yaşayan çoxsaylı ermənilər arasında ciddi narahatlığa səbəb olub. Səfirlik Armavirdəki erməni məbədinin ərazisindəki hadisə ilə bağlı Rusiyanın müvafiq orqanlarına müraciət edəcək. Amma belə görünür ki, ermənilərin bu müraciətləri hansısa nəticə verməyəcək. Çünki Rusiyada Njde ilə bağlı konkret mövqe formalaşması özünü qabarıq göstərir. Rusiyanın hərbi eksperti İqor Korotçenko bildirir ki, Rusiya, Njde də daxil olmaqla, nasistləri qəhrəmanlaşdıran bütün obyektlərdən təmizlənməlidir. Onun sözlərinə görə, faşist cinayətkarların qəhrəmanlaşdırılması qəti şəkildə yolverilməzdir: “General Vlasov milli xəyanətkar hesab olunur, o damğalıdır. Njde də buna bənzər fiqurdur. Vlasov xainlər ordusu hazırlayırdısa, Njde Qırmızı orduya qarşı diversant qrupları, SSRİ-nin dinc vətəndaşlarına qarşı dəmir yolu nəqliyyatında və strateji obyektlərdə təxribatlar hazırlayırdı. Müasir beynəlxalq hüquq normaları baxımından Njde, onun fəaliyyəti beynəlxalq terrorizm kimi təsnif edilir. O, faşistlərlə işbiriliyində olub, onlarla əməkdaşlıq edib". Ekspertin fikrincə, Armavir səlahiyyətlilərinin nədənsə bu problemə göz yumması təəccüblü görünür: "Biz Baltikyanı ölkələrdə nasistliyin təzahürünü qınayırıq, nasist ortaqlarının qəhrəmanlaşdırılmasına qarşı çıxırıq, ancaq Rusiyada oxşar hadisələr baş verir ki, bu faktlar tamamilə yolverilməzdir. Bu lövhə sökülməlidir. Onu quraşdıranlar barəsində “Faşizmin, Hitlerin rəmzlərinin təbliğatı” maddəsi ilə cinayət işi açılmalıdır. Böyük Qələbənin 75 illiyi ərəfəsində Rusiya ərazisi bu cür abidələrdən, xatirə lövhələrindən tamamilə təmizlənməlidir. Bununla əlaqədar olaraq səlahiyyətli şəxslərin, prokurorluğun və İstintaq Komitəsinin dərhal reaksiyası lazımdır. Biz niyə susmalıyıq? Rusiyanın ərazisi və Rusiyanın nüfuzu bizim problemimizdir, Ermənistanın problemi deyil. Buna qarşı cavab tədbirləri olmalı, faşist cinayətkarlarını qəhrəmanlaşdıran insanlar mühakimə edilməlidir”.
Maraqlıdır ki, Rusiyada yaşayan bəzi ermənilər də eyni mövqedən çıxış edir. Məsələn, Rusiya Federasiyası höküməti yanında Maliyyə Universitetinin siyasi elmlər üzrə dosenti Qevorq Mirzoyan bu xüsusda bildirir: "Erməni xalqının necə qiymətləndirməsindən asılı olmayaraq, Rusiyada nasist Nijdenin abidəsi olmamalıdır. Biz Hitlerlə işbirliyində olan, onu dəstəkləyən istənilən şəxs üçün abidələrdən danışırıqsa, nəinki İkinci Dünya Müharibəsi, məhz Böyük Vətən Müharibəsi zamanı sovet xalqını məhv etmək üçün vuruşanlara qarşı ortaq mövqe olmalıdır. Böyük Vətən Müharibəsi dövründə Hitlerlə əməkdaşlıq edən, onunla işbirliyində olan insanlara Rusiya ərazisində xatirə lövhələri, abidələr qoyulmamaldır".
Rusiyalı tarixçi Oleq Kuznetsov da bildirib ki, bu gün Ermənistanda qəhrəman kimi təqdim olunan Njdenin Hitlerin nasist ideologiyasının tərəfdarı olması ilə bağlı danılmaz sübutlar, sənədlər var: "Bu sənədlərdə Njde hərəkət etməyi Hitlerdən öyrənməyin lazım olduğunu deyir. Njde Hitlerin yəhudilərin başına gətirdiklərini misal göstərərək, ermənilərin türklərə və müsəlmanlara qarşı eyni hərəkət etməsi ilə bağlı çağırış edib. Bu onun üçün yeni deyildi, o, dörd müharibədə bu praktikadan uğurla istifadə edib".
Xatırladaq ki, faşizmə xidmət etməklə yanaşı, Njde müasir Ermənistan ərazisində etnik təmizləmə aparan, dinc müsəlman əhalisini qıran cinayətkar daşnak təşkilatına da rəhbərlik edib. Njde Zəngəzur və Qarabağın minlərlə müdafiəsiz vətəndaşını öldürməkdə də günahkardır.
Nahid SALAYEV
