Cümə axşamı günü, 17 iyul 2025
     

Türk dövlətlərinə strateji saziş təklif edildi - Hərbi-müdafiə sazişi nə vaxt olacaq?..

Image

Abutalıb Səmədov: "Mirziyoyevin təklifi təkcə mədəni, tarixi və sair sahələrdə əməkdaşlığı nəzərdə tutmir, əgər dövlətlər zəruri saysalar, hərbi, təhlükəszilik, müdafiə sahəsində də öhdəliklər həmin sənədə salına bilər" 

"Özbəkistan Türk dövlətləri arasında strateji tərəfdaşlıq, əbədi dostluq və qardaşlıq haqqında müqavilənin qəbul olunmasını təklif edib". Bunu Özbəkistan Prezidenti Şavkat Mirziyoyev Bişkekdə keçirilən Türk Dövlətləri Təşkilatı (TDT) Dövlət Başçıları Şurasının iclasında çıxış zamanı bildirib. 

"Dövlətlərimiz arasında mövcud ikitərəfli və çoxtərəfli əməkdaşlığın yüksək səviyyəsini nəzərə alaraq, təşkilatın müqavilə-hüquq bazasının genişləndirilməsi və möhkəmləndirilməsini dəstəkləyirik. Bu, hərtərəfli sənədin hazırlanması təşkilatımızın fəaliyyətini daha yüksək siyasi səviyyəyə çıxaracaq", - o bildirib.

Şavkat Mirziyoyev həmçinin qeyd edib ki, TDT-nin tarixi sənədinin (Türk dünyasının Xartiyasının) qəbul edilməsi təşkilatın qardaş ölkələri və xalqlarının çoxşaxəli əməkdaşlığının daha da güclənməsinin bariz nümunəsidir.

"Əminəm ki, bununla Türk dünyasının daha da birləşməsinə, onun nüfuzunun artmasına, qarşılıqlı faydalı və dostluq əlaqələrinin dərinləşməsinə, əməkdaşlığımızın keyfiyyətcə yeni mərhələyə çıxmasına nail olacağıq", - Ş.Mirziyoyev əlavə edib.

Əlbəttə, Özbəkistanın bu təklifi yaxşı təklifdir, hər halda dövlətlərin yaxınlaşmasını müəyyən qədər şərtləndirir. Amma niyə daha konkret məsələ qoyulmur? Məsələn, hərbi, təhlükəsizlik, müdafiə xarakterli sazişin imzalanmasına keçilmir? Təklif olunan bu saziş dövlətlərin arasında elə də ciddi qarşılıqlı öhdəlik, hüquq müəyyənləşdirmir. Ümumiyyətlə, mənəvi birlik məsələlərini daha çox özündə əks etdirir. Ona görə də bu gün türk dövlətləri arasında hərbi, təhlükəsizlik, müdafiə xarakterli inteqrasiyaya daha çox ehtiyac var. Niyə bu dövlətlər hərbi, təhlükəsizlik və müdafiə xarakterli inteqrasiya sazişlərinə o qədər də maraqlı deyillər? Onlar belə addım atsalar, yəni hərbi, təhlükəsizlik və müdafiə xarakterli saziş imzalamağa dair addım atılarsa nə baş verər?

Türk dövlətlərinə  Strateji saziş təklif edilib, bəs hərbi-müdafiə sazişi nə vaxt olacaq?

"...Təkliflər onu göstərir ki, müdafiə, təhlükəsizlik sahəsində əməkdaşlığın baş tutacağı gün o qədər də uzaqda deyil"

"Alyans" Strateji Araşdırmalar Mərkəzinin sədri, siyasi ekspert Abutalıb Səmədov "Bakı-Xəbər"ə şərhində bildirdi ki, TDT 2009-cu ilin oktyabrında Naxçıvanda yaradılıb, bu təşkilatın yaradılmasında həlledici rolu oynayan dövlətlər içərisində Azərbaycan xüsusi yer tutur. A.Səmədovun sözlərinə görə, həmin təşkilat yaranarkən imzalanmış "Naxçıvan" bəyannaməsində TDT-yə daxil olan türk dövlərinin qarşılıqlı öhdəlikləri müəyyən olunub. "Bu, ilk növbədə xarici siyasət sahəsində əlaqələndirilmiş fəalliyyət göstərmək, mədəniyyət, iqtisadiyyat və digər sahələrdə əməkdaşlıq etmək məsələlərini özündə əks etdirir. Bişkekdə keçirilən TDT-nın sammitində Özbəkistan prezidenti Mirziyoyevin etdiyi təklif daha geniş əməkdaşlığı nəzərdə tutur.  Söhbət strateji tərəfdaşlıq, əbədi dostluq və qardaşlıq haqqında müqavilənin qəbul olunması məsələsindən gedir. Buraya hansı öhdəliklərin salınmasını artıq dövlətlər özləri müəyyən etməlidirlər. Bu cür sənədlərdə adətən hərbi sahədə əməkdaşlıq bir qayda olaraq öz əksini tapır. Misal üçün, bu yaxınlarda, bu ilin iyun ayında Rusiya ilə Şimali Koreya arasında strateji tərəfdaşlıq haqqında müqavilə imzalanıb və onun 4-cü maddəsində tərəflərin ərazisi işğal olunarsa bir-birinə hərbi yardım göstərmək öhdəliyi öz əksini tapıb. Və bu 4-cü maddəyə əsasən, Şimali Koreya əsgərləri bu gün Kurskda döyüşürlər və onların sayı 10 minə yaxındır. Əlavə əsgərlərin də gəlməsi nəzərdə tutulur. Yəni Mirziyoyevin təklifi təkcə mədəni, tarixi və sair sahələrdə əməkdaşlığı nəzərdə tutmir, əgər dövlətlər zəruri saysalar hərbi, təhlükəsizlik, müdafiə sahəsində də öhdəliklər həmin sənədə salına bilər. Ancaq hələlik bu cür sənədin imzalanması ehtimalı, təbiidir ki, yoxdur. Belə bir öhdəliyin götürülməsi çox ciddi məsələdir və bu hərtərəfli hazırlanmalıdır. 

Bir məsələni xatırlatmaq yerinə düşər ki, türkdilli dövlətlərin keçən əsrin 90-cı illərində keçirilən tədbirlərində siyasi məsələlərin müzakirəsi çox ciddi narazlıqla qarşılanırdı. Burada o zaman ən ciddi etirazı bildirən də elə Özbəkistan və onun prezidenti olmuşdu. O qəti şəkildə siyasi məsələlərin türkdilli dövlətlərin başçılarının iclaslarında qaldırılmasına etiraz etmişdi və bir müddət bu tədbirlərdə iştirak etməmişdi. Söhbət Mirziyoyevdən əvvəlki Özbəkistan prezidentindən gedir. Təbiidir ki, Özbəkistanın, Mirziyoyevin bu cür təkliflə çıxış etməsi çox müsbət haldır. Adətən türk dövlətlərinin daha sıx birləşməsi təklifi Türkiyə və Azərbaycandan gəlir. Bir vaxtlar Qazaxıstan da bu məsələdə kifayət qədər fəallıq göstərirdi. Nursultan Nazarbayev Türk Dövlətləri Təşkilatının yaranmasında müstəsna xidmətlər göstərmiş bir dövlət adamıdır". 

A.Səmədovun fikrincə, indi Özbəkistanın belə bir təşəbbüs səsləndirməsi çox sevindirici haldır. A.Səmədovun sözlərinə görə, ancaq biz bir məsələni nəzərə almalıyıq ki, burda ağırlıq ilk növbədə Türk Dövlətləri Təşkilatının ən güclü dövləti olan Türkiyənin üzərinə düşür. Türkiyə hərbi sahədə dünyanın ən güclü 10 dövlətindən biridir və əgər hərbi sahədə əməkdaşlıq müqaviləsi imzalansa, əsas ağırlığı Türkiyə öz üzərinə götürməlidir. Digər dövlətlər belə bir sənədin imzalanmasında daha çox maraqlı ola bilərlər. Ancaq onu da etiraf etməliyik ki, türk dövlətlərindən biri olan Türkmənistan hələ  təşkilatın üzvü deyil, müşahidəçi kimi bu tədbirlərə qatılır. Bu da günümüzün reallıqlarıdır. Türk dövlətlərinin hamısı arzuolunan qədər müstəqil siyasət yeridə bilmirlər. Ancaq Türkiyənin, Azərbaycanın, Qazaxıstanın, indi Özbəkistanın aktiv şəkildə Türk Dövlətləri Təşkilatının əhəmiyyətinin artırılması istiqamətində irəli sürdükləri təkliflər onu göstərir ki, müdafiə, təhlükəsizlik sahəsində əməkdaşlığın baş tutacağı gün o qədər də uzaqda deyil. Türk dövlətləri addım-addım bir-birinə yaxınlaşır, çox ciddi sənədlər imzalanır. Bundan əvvəl Şuşada keçirilmiş sammitdə qəbul olunan "Qarabağ" bəyannaməsi də bu təşkilatın inkişafında mühüm rol oynayan bir sənəddir. Yəqin ki, növbəti sammitlərdə bu məsələ yenidən qalxacaq. İlk növbədə Türkiyə belə bir əməkdaşlığın yaradadılmasını zəruri saysa, Mirziyoyevin təklif etdiyi strateji tərəfdaşlıq, əbədi dostluq və qardaşlıq haqqında müqavilədə mütləq hərbi sahədə əməkdaşlıq maddəsi də olacaq. Türk dövlətləri addım-addım buna doğru gedirlər, ancaq bir məsələni də biz nəzərə almalıyıq ki, bu cür addımlar atılarkən dünyadakı güc mərkəzlərinin buna göstərəcəyi münasibət də mütləq nəzərə alınmalıdır. Əks halda ciddi problemlər yarana bilər. Üstəlik, onu da nəzərə almaq lazımdır ki, Türk Dövlətləri Təşkilatının aparıcı üzvü olan Türkiyə həm də NATO-nun üzvüdür. Türkiyənin təhlükəsizliyinin təmin olunmasında NATO mühüm rol oynayır və Türkiyə NATO-dakı müttəfiqlərinin, ilk növbədə ABŞ-ın bu məsələyə münasibətini mütləq nəzərə almalıdır. Eyni zamanda türk dövlətlərinin bəziləri hələ də Rusiyanın və Çinin ciddi təsiri altındadır  və onların mülahizələrini nəzərə almadan belə cəsarətli addım atmaları o qədər də asan deyil. Ancaq Mirziyoyevin təklifi çox dəyərli təklifdir və yaxın illərdə bu məsələdə arzuladığımız addımın atılması - Türk Dövlətləri Təşkilatına daxil olan ölkələrin hərbi və təhlükəsizlik sahəsində əməkdaşlığının yaranması tamamilə mümkündür"-deyə A.Səmədov bildirdi.

İradə SARIYEVA



VİDEO

SON XƏBƏRLƏR

17.07.2025 / 09:27
Ağıllı kəndlərlə bərabər sağlam şəhərlər də yaratmalıyıq - ÜST-dən Bakıya mesaj...

17.07.2025 / 09:26
Bakıda “Mercedes” yolu keçən qadını vurub öldürdü

17.07.2025 / 09:18
"Mən bunu edəcəm” - Makronun qorxulu rəqibi seçkilərə qatılacaq

17.07.2025 / 09:14
Tənha yaşayan almanların sayı 17 milyona çatıb...

17.07.2025 / 09:10
“Qarabağ” Çempionlar Liqasında bu rəqiblə qarşılaşacaq

17.07.2025 / 09:04
Daha 43 ailə Kəngərliyə köçürüldü

17.07.2025 / 08:34
Məleykə Abbaszadə qızlara nə demək istədi - hər gün sağılmaq nədir?

17.07.2025 / 08:22
Bakının bu yollarında güclü tıxac var

17.07.2025 / 01:14
Suriyada nə baş verir... İsrail prezident iqamətgahını, Baş Qərargah və Müdafiə Nazirliyinin binalarını vurdu... ölü sayısı 300-ü keçdi... - VİDEO

16.07.2025 / 23:18
Paşinyan Ermənistanın KTMT-dən çıxacağını açıqladı - geri qayıtmaq niyyətində deyilik...

16.07.2025 / 22:41
Ermənistan Şanxay Əməkdaşlıq Təşkilatına tam üzvlük üçün müraciət edib

16.07.2025 / 22:24
Prezident İlham Əliyev və Qurbanqulu Berdiməhəmmədov birgə nahar ediblər

16.07.2025 / 21:43
Yekaterinburqdakı Azərbaycan diaspor rəhbərinin oğlu həbs edildi

16.07.2025 / 21:21
Zəngəzur dəhlizi ABŞ-a verilsə, bölgəmizdə nə baş verər?

16.07.2025 / 21:04
Paşinyan Bakıda mühakimə olunan şəxslə bağlı məktubdan imtina etdi...

16.07.2025 / 20:49
Tramp neçənci dəfədir Rusiya barədə 180 dərəcə mövqe dəyişir - taktika, ya xamlıq...

16.07.2025 / 20:45
Şamaxıda dini ibadətgahlara media-tur təşkil olunub

16.07.2025 / 20:35
12 günlük müharibə Rusiya-İran münasibətlərini xeyli zədələdi...

16.07.2025 / 20:22
Ermənistan təlaşda: Qərbi Zəngəzur mübahisəli ərazilər kimi dünyada tanınmağa başlayır...

16.07.2025 / 20:20
Prezident İlham Əliyev və Qurbanqulu Berdiməhəmmədov “Sea Breeze”də olublar - FOTO

16.07.2025 / 20:03
Tramp bir sözü ilə dolları elə möhkəmləndirdi ki, təsiri manata da dəyə bilər...

16.07.2025 / 19:48
Azərbaycan-Suriya münasibətlərinin normallaşması İran mediasında böyük vəlvələ yaratdı...

16.07.2025 / 19:34
26 illik geosiyasi tələ qırılır, kəmər işə düşür - Azərbaycanın planı işlədi...

16.07.2025 / 19:20
Zirədə zibil dizə çıxır...

16.07.2025 / 19:07
Cənubi Qafqazın geosiyasəti yenidən şəkillənir - Azərbaycan işin başındadır...

16.07.2025 / 18:52
Dəhliz ABŞ-a verilsə Rusiya bu addımları atacaq...

16.07.2025 / 18:37
Xarici siyasətimizdə yeni istiqamət - Şaraanı Bakıya gətirən nə idi...

16.07.2025 / 18:23
Keçmiş nazir Zəngəzura qarşı ABŞ-da hansı dairələrdən sifariş alıb?..

16.07.2025 / 18:15
Paşinyan Zəngəzur dəhlizilə bağlı ABŞ-dan təklifin daxil olduğunu təsdiqlədi

16.07.2025 / 18:10
Pakistanlı nazir Azərbaycan haqda niyə bu sözləri eşitməli idi? - Dini liderin ətrafında çirkin intriqa...

16.07.2025 / 17:56
70 illik problem ancaq 2 dövlət prinsipi ilə həll oluna bilər - prezident ABŞ-a mövqe göstərdi...

16.07.2025 / 17:43
Vardanyan Bakıda məhkəmədə istədiyi vəsatəti qəbul etdirə bilir...

16.07.2025 / 17:30
Azərbaycanın ixracı ilin sonunadək azalmaqda davam edə bilər - pis proqnoz...

16.07.2025 / 17:23
Sahibə Qafarova Qurbanqulu Berdiməhəmmədovla görüşdü...

16.07.2025 / 17:18
Bakıda kişi arvadını güllələdi

16.07.2025 / 17:05
Kukla Teatrı “Bakı-Xəbər”in əməkdaşını “Teatrın dostu” mükafatı ilə təltif etdi...

16.07.2025 / 17:02
Dövlət Komitəsinin 2025-ci ilin ilk yarımilində fəaliyyəti müzakirə edilib

16.07.2025 / 16:52
DİN-dən əməliyyat - narkoşəbəkənin daha iki üzvü 67 kq narkotiklə yaxalandı

16.07.2025 / 16:39
"Əkinçi" qəzeti - maarifçilik, inkişaf, milli özünüdərk məktəbi

16.07.2025 / 16:27
Sovet dövründə tikilən evlərin sənədləşdirilməsi qaydaları dəyişdi

16.07.2025 / 16:23
Ədliyyə orqanlarının xüsusi xəzinə hesabı yaradılır

16.07.2025 / 16:20
Azad edilmiş ərazilərdə güzəştli ipoteka krediti ilə bağlı şərtlərdə dəyişiklik edildi

16.07.2025 / 16:16
Türkmənistan Xalq Məsləhətinin sədrinin qızı Heydər Əliyev Mərkəzində olub - FOTO

16.07.2025 / 15:49
"Ermənistan və Azərbaycan arasında müharibə yox, sülh olacaq" - Paşinyan

16.07.2025 / 15:41
Cəlilabadda doğuldu, Füzulidə şəhadətə qovuşdu – şəhid Elvin Bayramov...

16.07.2025 / 15:24
Paşinyan Ermənistanın Avropa İttifaqına mümkün üzvlüyü barədə danışdı

16.07.2025 / 15:09
“Vaqif Poeziya Günləri” Gəncədə davam etdi

16.07.2025 / 15:01
BMU məzunu tam təqaüdlə Şanxay Universitetinə qəbul olub

16.07.2025 / 14:38
Makron Fransanı borc bataqlığında batırır - hər saniyədə 5 min avro borc... hökumət devrilə bilər...

16.07.2025 / 14:05
Paşinyan Zəngəzura “HƏ” dedi, - Rusiya tətikdədir...

16.07.2025 / 13:45
Magistraturaya qəbul imtahanında esseyə minimal tələb qoyula bilər...

16.07.2025 / 13:21
Leyla Əliyeva Berdiməhəmmədovun qızı Oquldjaxan Atabayeva ilə görüşüb - FOTO

16.07.2025 / 13:06
Россия обязана возместить ущерб, нанесённый Азербайджану за 200 лет оккупации - ПРЯМАЯ ТРАНСЛЯЦИЯ

16.07.2025 / 12:57
“Su şəbəkələrinə qoşulma” işçi qrupunun növbəti iclası keçirilib*

16.07.2025 / 12:21
"Azərbaycan və Türkmən xalqlarını dərin qardaşlıq ənənələri birləşdirir və müstəqillik dövründə bu əlaqələr daha da gücləndi" - Prezident

16.07.2025 / 12:09
Prezident İlham Əliyevin Qurbanqulu Berdiməhəmmədovla görüşü olub - FOTO

16.07.2025 / 12:05
Avropa İttifaqından Ukrayna SÜRPRİZİ - 88 milyard avroluq yardım...

16.07.2025 / 11:29
Bir gündə ölkə ərazisində 46 cinayətin üstü açılıb- polis

16.07.2025 / 11:13
Paşinyan bu erməni naziri işdən qovdurdu

16.07.2025 / 11:06
I Qarabağ müharibəsinin daha bir şəhidi Xaçmazda dəfn olunacaq

16.07.2025 / 11:03
Paşinyanı devirmək üçün Rusiyanın yeni planı ortaya çıxdı - CANLI

16.07.2025 / 11:00
Altı ayda motosiklet sürücülərinin təqsiri üzündən 17 yol qəzası olub, 4 nəfər ölüb

16.07.2025 / 10:41
“Mentor Klinika” layihəsi çərçivəsində tibb müəssisələrinə baxış davam etdirilir

16.07.2025 / 10:34
Azərbaycanın ədliyyə naziri İraq Federal Ali Məhkəməsinin sədri ilə görüşüb

16.07.2025 / 10:32
Karapetyana qarşı "çirkli pulların yuyulması" ittihamı irəli sürülüb

16.07.2025 / 10:28
Tramp bu dəfə tələbələrin etirazı ilə qarşılaşdı

16.07.2025 / 10:21
Azərbaycanda bu kredit təşkilatı bağlandı

16.07.2025 / 10:17
Sabirabadda arvad ərini bıçaqlayıb

16.07.2025 / 10:12
MMA döyüşçüsü Mahaçqalada güllələndi

16.07.2025 / 10:05
Goranboyda kütləvi dava olub

16.07.2025 / 10:00
İran 2 milyon litr neft daşıyan xarici tankeri ələ keçirib

16.07.2025 / 09:51
Qazaxıstanın iki sığorta brokeri Azərbaycan bazarına daxil olub - Mərkəzi Bank

16.07.2025 / 09:46
Evdən çürümüş kişi meyiti tapıldı...

16.07.2025 / 09:39
Qurbanqulu Berdiməhəmmədov Bakıya gəlib

16.07.2025 / 09:22
Azərbaycanlı boksçu erməni rəqibinə qalib gəldi, Avropa çempionu oldu!

16.07.2025 / 09:18
Tramp Avropa İttifaqı barədə danışdı - "irəliləyiş var"

16.07.2025 / 09:11
Xaçmazda "Kamaz" divara çırpılıb, sürücü ölüb

16.07.2025 / 09:04
Rasim Məmmədov – 60

16.07.2025 / 09:00
Azərbaycanla Çin arasında viza rejiminin ləğvi ilə bağlı saziş bu gündən qüvvəyə minib

16.07.2025 / 08:36
5-ci qrup ixtisas universitetləri attestatla qəbulu dayandırdılar...

16.07.2025 / 01:27
Tramp geri addım atdı və Zelenskiyə xəbərdarlıq etdi – Moskvanı vurmayın...

Xarici siyasətimizdə yeni istiqamət - Şaraanı Bakıya gətirən nə idi...

XƏBƏR ARXİVİ

İyul
B.eÇ.aÇC.aCŞB
301234567891011121314151617181920212223242526272829303112345678910