Bazar günü günü, 13 iyul 2025
     

Braziliya və Səudiyyənin BRİKS-lə əməkdaşlığı uzun sürməz...

Image

Səudiyyə Ərəbistanı Avropa və ABŞ-dən asılı olduğu üçün BRİCS-dən getdi

Bir neçə həftə əvvəl Kazanda 16-cı sammiti keçirilən BRİCS+ təşkilatı ətrafında müzakirə şiddətlənir. Artıq bu birlik kollektiv Qərbi və Birləşmiş Ştatları ciddi şəkildə narahat etməyə başlayıb. BRİCS+ ətrafında son sammitdə cərəyan edən hadisələr bunu deməyə əsas verir.

Ümumiyyətlə, BRİCS təşkilatını Avropa və ABS-da bir etiraz təşkilatı kimi xarakterzə edirlər. Çünki bu təşkilatda birləşən dövlətlərin hamısı dünyanın müasir siyasi-hərbi və iqtisadi sistemindən narazı olan ölkələrdir. Demək olar ki, beynəlxalq siyasi sistem subyektlərinin ədalətsizliyi nəticəsində BRİCS+ ərsəyə gəldi. Amma bu təşkilat hələ dünyanın oturuşmüş beynəlxalq təşkilatları ilə müqayisədə çox kövrək və zəifdir. Hələ ki, BRİCS təşkilatı yalnız sammitləri ilə yadda qalır, beynəlxalq siyasi müzakirələr masasından uzağa gedə bilmir. Amma bu birlikdə birləşən ölkələr bir-biri ilə ikitərəfli münasibətlərin inkişafına üstünlük verir. Son iki il ərzində BRİCS ölkələrinin bir-biri ilə xarici ticarət dövriyyəsi ciddi şəkildə artmağa başlayıb. Üstəlik, Avrasiya İqtisadi İttifaqı da BRİCS+la iç-içə birlik sayıla bilər.

Əvvəla onu qeyd edək ki, BRİKS-in son sammiti çoxlarını sevindirdi ki, birliyin ölkə liderləri Qərbin sanksiyalarından qorxmayaraq, ağır sanksiyalar altında olan Rusiya ilə birlikdədirlər. Amma birlik üzvləri üçün bu sammitdə iki xoşəgəlməz hadisə baş verdi. Bunlardan biri elə sammitin ilk iclasında baş verdi.

Bu xoşagəlməz hadisələrdən birincisi Braziliyanın Venesuelanın birliyə üzvlüyünə veto qoyması oldu. Təbii ki, bu, iki ölkə arasında olan Qayana münaqişəsindən irəli gəlirdi. BRİKS+ üzvləri sadəcə olaraq bunu qəbul etmək məcburiyyətində qaldılar. Çünki hər bir birlik üzvünün yeni qəbul edilən ölkəyə veto qoymaq hüququ var.

Arayış üçün qeyd edək ki, Venesuela-Qayana böhranı Qayana-Essequibonun üzərində ərazi mübahisəsi ilə əlaqədarır. Venesuela ilə Qayana arasında böhran xeyli vaxtdır davam edir.  2023-cü ildə isə bu diplomatik böhran bir qədər də kəskinləşdi. Neftlə zəngin Qayana-Essequibo bölgəsi Qayanaya aiddir. Lakin Venesuela 19-cu əsrin sonlarından bəri bu əraziyə iddialar irəli sürüb. Braziliya isə müttəfiq kimi Qayananı müdafiə edir.

Ötən ilin dekabr ayında Venesuela lideri Nikolas Maduro Qayana ərazisinin bir hissəsini ilhaq etmək planlarını elan etdikdən sonra Braziliya Venesuela ilə sərhədinə əlavə qoşun yerləşdirmək niyyətini açıqlayıb.

Digər xoşagəlməz hadisə isə artıq BRİCS+un tamhüquqlu üzvü kimi təsdiq edilmiş Səudiyyə Ərəbistanının sammitdə yalnız müşahidəçi qismində iştirak etməsi oldu. Yəni Səudiyyə Ərəbistanı BRİCS+dan çıxdı. Bu, çoxlarının birləşmə perspektivlərini bədgüman etdi.

Buna səbəb nədir? Cavab - Səudiyyə Ərəbistanını inanılmaz dərəcədə zəngin edən ixrac potensiallarına malik neft ehtiyatlarıdır. Sonuncu dəfə dünya bazarında neftin qiymətinin artması fonunda ixracın azalması səbəbindən ölkənin neft sənayesi çətinliklərlə üzləşdi. Bu səbəbdən həm ölkənin hakimiyyət orqanları, həm də neft korporasiyaları, qəribə də olsa, hasilat səviyyəsini artırmaqla qiymətlərin düşməsində maraqlı oldular. Hökumət belə düşünür ki, Səudiyyə Ərəbistanı bundan heç nə itirməyəcək, lakin bir neçə səbəbə görə qazanacaq.

Birinci növbədə ona görə qazanacaq ki, Səudiyyə Ərəbistanında hazirda işlənən neft yataqları yer səthinə çox yaxın yerləşib. Buna görə neft hasilatına və oradakı infrastruktura qoyulan investisiyalar digər neft ixracatçılarından xeyli aşağıdır. Yəni onlara neft hasilatı daha ucuz başa gəliyinə görə, neft dünya bazarında ucuzlaşanda neft şirkətləri ziyanla işləmir, sadəcə mənfəətləri azalır.

BRICS+ birliyinə hazırda neft ölkəsi kimi Rusiya, Misir, İran və Braziliya daxildir. Yeganə istisna Səudiyyə Ərəbistanı və onunla eyni neft zonasında yerləşən Birləsmiş Ərəb Əmirliyidir (BƏƏ).

Rusiya üçün dünyanın ən böyük neft tədarükçüsü tərəfindən bu cür davranış əsl kabusa çevrilə bilər. Çünki Rusiya neftinin istehsalının dəyəri Səudiyyə Ərəbistanına nisbətən ölçüyəgəlməz dərəcədə yüksəkdir. Üstəlik, səudiyyəlilər özləri neft mədənlərində işləmirlər, yalnız idarə edirlər və orada əsasən əmək miqrantlarının xidmətlərindən istifadə olunur.

Bəs Səudiyyə Ərəbistanının neft sənayesi BRİKS+a tamhüquqlu üzv olmaqdan konkret olaraq nə qazana bilər? Əvvəlcə Səudiyyə Ərəbistanının neft ixracatının coğrafi strukturuna nəzər salaq.

Səudiyyə Ərəbistanından 2023-cü ildə neft ixracı 211,54 milyard dollar və ya dünya neft ixracının 16,3%-ni təşkil edib. Neft ixracatının əsas istiqamətləri isə aşağıdakı kimi olub: Çin (23,2%), Yaponiya (15,5%), Cənubi Koreya (12,6%), Hindistan (10,1%) və Tayvan (4%). Yəni birlikdə ixracın 32,1%-ni təşkil edən Səudiyyə neftinin ən böyük idxalçılarından üçü nəinki BRİKS+a aid deyil, onlaraın bu birliyə qoşulmaq ehtimalı da yoxdur.

Beləliklə, Yaponiya ümumiyyətlə "köhnə" inkişaf etmiş kapitalist, qərbyönlü iqtisadiyyata malikdir, Tayvan və Cənubi Koreya isə inkişaf etmiş bazar iqimtisadiyyati ölkələridir. Bu iki ölkə Yaponiyadan çox sonra yuksək inkişaf mərhələsinə çatsa da, həmişə qərbyönlü olublar. Lakin BRICS+un üzvləri olan Hindistan və Çin bir qədər böyük faizə malikdirlər - toplam 33,3%.

2022-ci il üçün ilk on idxalçı haqqında məlumatları götürsək, mənzərə daha maraqlıdır. Reytinq sıralamasına Səudiyyə Ərəbistanından neft tədarük edən aşağıdakı ölkələr daxildir:

Çin: 56,1 milyard dollar (23,8%)

Yaponiya: 34,2 milyard dollar (14,6%)

Hindistan: 32,7 milyard dollar (13,9%)

Cənubi Koreya: 32,5 milyard dollar (13,8%)

ABŞ: 16,6 milyard dollar (7,05%)

Tayvan: 10,2 milyard dollar (4,35%)

Malayziya: 5,54 milyard dollar (2,35%)

Hollandiya: 4,65 milyard dollar (1,97%)

Polşa: 4,59 milyard dollar (1,95%)

Tayland: 4,54 milyard dollar (1,93%)

Əsasən NATO və Avropa İttifaqına daxil olan Qərb iqtisadiyyatları, eləcə də onlara rəğbət bəsləyən inkişaf etmiş iqtisadiyyatlar (Yaponiya, Cənubi Koreya, Tayvan) Səudiyyə Ərəbistanı ixracatının 46,36%-ni təşkil edir. Bu göstəricı üzrə BRICS+ üzvləri olan Hindistan və Çin - 37,7%, neytral Malayziya və Tailand 4,28% paya malikdir. Qalan ixrac istiqamətləri cəmi 11,66% təşkil edir və görünüdüyü kimi, ayrı-ayrılıqda Səudiyyə iqtisadiyyatı üçün strateji əhəmiyyətə malik deyil.

Bu məsələdə Səudiyyə Ərəbistanında neft ixracı gəlirləri baxımından ən böyük şirkətlərin sırası da az maraqlı deyil (2023-cü ilin nəticələrinə əsasən məlumat):

Saudi Aramco (Səudiyyə Ərəbistanı): 121,3 milyard dollar

Schlumberger (ABŞ): 28,09 milyard dollar

Halliburton (ABŞ): 23,01 milyard dollar

Petro Rabigh (Səudiyyə Ərəbistanı): 11,1 milyard dollar

Weatherford-Cielo (ABŞ): 5,13 milyard dollar

Consolidated Contractors Company (Yunanıstan, lakin Yaxın Şərq mənşəli): 5,1 milyard dollar

Tasnee Petrochemical Co. (Səudiyyə Ərəbistanı): 917,2 milyon dollar

Topaz Marine (Türkiyə): 802,1 milyon dollar

Rotary Engineering Pte. Ltd. (Sinqapur): 172 milyon dollar

Dalma Enerji(Oman): 32 milyon dollar

Ümumiyyətlə, Səudiyyə Ərəbistanının ən böyük neft korporasiyaları 133,3 milyard dollarlıq neft ixrac edib. İxracda NATO və Avropa Birliyinə üzv olan ölkələrin şirkətləri 62,1 milyard dollar paya malikdir.

Müəyyən mənada Türkiyə BRİKS+ və Şanxay Əməkdaşlıq Təşkilatına (ŞƏT) qoşulmaq arzusunu ifadə etsə də, o iki cəbhədə oynamağa alışmış istisna bir ölkədır. Lakin NATO-ya üzv olmaqla belə, ölkəni Qərb iqtisadiyyatlarından tamamilə ayırmaq mümkün deyil.

Fakt budur ki, neftin ixrac istiqamətləri baxımından belə bir nisbətlə Səudiyyə Ərəbistanı "qlobal Cənub" iqtisadiyyatlarından daha çox "kollektiv Qərb" və Asiya-Sakit Okean regionunun əlaqəli iqtisadiyyatlarından asılıdır.

Bəli, nəzəri cəhətdən Səudiyyə Ərəbistanı hətta ŞƏT-ə də daxil ola bilər, ancaq bu halda onun anti-NATO mahiyyəti aydın şəkildə görünəcək. Göründüyü kimi, Səudiyyə Ərəbistanında fəaliyyət göstərən Qərb neft şirkətlərinin ölkənin ixrac strukturunda və ÜDM-də xeyli payı var.

Qərbdə və ABŞ-da ŞƏT kimi BRİKS+a da anti-Qərb strukturu kimi baxılır. Baxmayaraq ki, bu, belə deyil. BRİKS+ sadəcə olaraq inkişaf etməkdə olan iqtisadiyyatların birliyindən başqa bir şey deyil. Onların artımı "köhnə" inkişaf etmiş ölkələrlə müqayisədə daha yüksək göstəricilər nümayiş etdirir.

Bütün bu qeyd edilənləri nəzərə alsaq, Səudiyyə Ərəbistanının BRİCS+dan nədən üz döndərdiyini aydın başa düşmək olar. Yəni bir qədər də konkretllşdirsək, Səudiyyə Ərəbistanının bu addımı ABŞ və kollektiv Qərbdən ciddi asılı olması səbəbindən irəli gəlir. BRİCS+ Qərbdən və ABŞ-dən narazı olan dünya dövlətlərinin birliyi kimi xarakterizə edilirsə, onlardan kəskin asılı olan Səudiyyə Ərəbistanı, əlbəttə, bu birlikdə təmsil edilə bilməz. Səudiyyə Ərəbistanının bu addımı ölkənin siyasi-iqtisadi maraqlarından doğur.

Akif NƏSİRLİ




DİGƏR XƏBƏRLƏR

VİDEO

Dünyada xaos böyüyür, Azərbaycana təhlükə də artır... - VİDEO

Tramp İranla müharibədən niyə qorxur... - VİDEO

Aydın Quliyev Putinin köməkçisinin cavabını sərrast verdi... - VİDEO

Rusiya XİN Azərbaycanda rus dilinin vəziyyətini(?) araşdırır...

Antiterrordan Əbu-Dabiyədək - Əliyevin təşəbbüsləri aparıcıdır...

Professor Məhərrəm Qasımlı Aydın Quliyevi yubileyi münasibətilə təbrik etdi

SON XƏBƏRLƏR

13.07.2025 / 18:16
Makron Fransanı çökdürdü, ölkə borcun içində batır - pensiya və bütün yardımlar dondurulur…

13.07.2025 / 17:10
Tramp Kiyevə silah göndərmək üçün Rusiyanın ABŞ-dakı 5 milyardını müsadirə edə bilər…

13.07.2025 / 17:07
Tanınmış aktrisa Rəsmiyyə Nurməmmədovanın 60 illiyi səhnədə qeyd olunub

13.07.2025 / 16:50
"Azərbaycanla Ermənistan arasında keçirilən sülh danışıqlarını diqqətlə izləyirik" - Ərdoğan

13.07.2025 / 16:43
"Azərbaycan-Suriya əlaqələri ölkəmizin Yaxın Şərq siyasətində mühüm istiqamətdir" - Vüqar Rəhimzadə

13.07.2025 / 15:54
İran prezidentinin İsrailin 16 iyun hücumunda yaralandığı ortaya çıxdı…

13.07.2025 / 15:19
Yeni Kaledoniyada müstəqillik tərəfdarları və əleyhdarları arasında tarixi razılaşma əldə olundu

13.07.2025 / 14:56
Sinir ağrıları və efir enerjisi ilə müalicə

13.07.2025 / 14:37
"Azərbaycan Avrasiya üçün strateji əlaqələndirici rola malikdir" - Elnur Məmmədov

13.07.2025 / 13:50
Gülzar Namazovanın "Vətən müharibəsi ensklopediyası" adlı kitabının təqdimatı keçirildi - FOTO

13.07.2025 / 13:22
İstirahət zonalarında polisin fasiləsiz xidməti davam etdirilir

13.07.2025 / 11:37
Prezident İlham Əliyev Monteneqronun Prezidentini təbrik edib

13.07.2025 / 10:52
Polis Beyləqanda əməliyyat keçirdi - 9 nəfər saxlandı

12.07.2025 / 21:17
Vüqar Rəhimzadə: “Gəmiqaya və Göygöl Tarixi-Mədəni və Təbii Kompleksi” Azərbaycanın bəşəriyyətə bəxş etdiyi irs nümunəsidir

12.07.2025 / 21:09
Azərbaycan və Türkiyə prezidentləri arasında telefon danışığı olub...

12.07.2025 / 21:03
Azərbaycanın iki naziri adından saxta xəbər yayıldı - MEDİA Agentliyi xəbərdarlıq etdi...

12.07.2025 / 20:28
Putini Ukraynada dayandıra bilməyən Tramp hərəkətə keçdi – öncə silah yardımı, ardınca... "yaxında nəsə baş verəcək”...

12.07.2025 / 20:03
Rusiyanın yeganə təyyarədaşıyan gəmisini doğrayıb "metallom" edəcəklər

12.07.2025 / 19:20
Ailə sədaqətini və qonşuluq münasibətlərini insan canavardan öyrənməlidir

12.07.2025 / 17:10
Yaxın zamanlarda Azərbaycan qazının Türkiyə ərazisindən Suriyaya ixracına başlanacaq...

12.07.2025 / 16:21
"Suriya Azərbaycanla bir sıra sahələrdə əməkdaşlıqda maraqlıdır" - Əhməd Əl Şaraa

12.07.2025 / 16:18
Əhməd Əl Şaraa Prezident İlham Əliyevə təşəkkür etdi

12.07.2025 / 16:15
"Suriyada yeni hakimiyyətin qurulmasından sonra əlaqələrimizin inkişafı üçün böyük perspektivlər açılıb" - Prezident İlham Əliyev

12.07.2025 / 16:11
Prezident İlham Əliyevin Suriyanın keçid dövrü Prezidenti ilə görüşü olub - YENİLƏNİB

12.07.2025 / 15:34
UNESCO ermənilərin saxta “Urartu tarixini” rəsmiləşdirdi... Tarixə həqarət...

12.07.2025 / 15:21
Azərbaycanla gərgin günlərdə rus icması Rusiyanı müdafiə etməli idi? - Primakov "duzsuz" danışdı...

12.07.2025 / 14:30
SOCAR-la Suriya Hökuməti arasında Anlaşma Memorandumu imzalandı - FOTO

12.07.2025 / 13:48
Erməni işgəncəsi qurbanlarının məhkəmə ifadələri əsasında kino çəkiləcək(?)..

12.07.2025 / 13:38
Sonsuzluğa "çarə tapan" dələduzlar peyda olub...

12.07.2025 / 13:31
Rusiya xarici siyasi təsir aləti kimi mediadan fəal istifadə edir - Mətbuat Şurası beynəlxalq ictimaiyyətə müraciət etdi

12.07.2025 / 13:28
Əhməd əl-Şaraa Azərbaycana gəldi – Suriya ilə münasibətlərdə yeni dövr başlayır

12.07.2025 / 12:07
DÇ-2030-un finalı bu stadionda keçiriləcək - AÇIQLANDI

12.07.2025 / 11:10
Ərdoğandan qərar - bu xanımı vəzifəyə təyin etdi

12.07.2025 / 11:02
Tramp ŞOKDA - ABŞ məhkəməsi Prezidentin fərmanını blokladı!

12.07.2025 / 10:54
Narkotik vasitələr becərən Qəbələ sakini yaxalanıb

12.07.2025 / 10:00
Mingəçevirin bu ərazilərində qaz olmayacaq - XƏBƏRDARLIQ

12.07.2025 / 09:12
"Feyk xəbər" yayanları ciddi cəza gözləyir

12.07.2025 / 09:03
Ölkəmizə "cəhənnəm istilər" gəlir...

12.07.2025 / 08:44
Sertifikasiyadan sonra indi də müəllimlərin dərs yükü problemə çevrilib...

12.07.2025 / 01:05
Azərbaycandan tarixi uğur - 40 gündə 6 seçkidə qalib gəldik...

11.07.2025 / 21:43
Erməni işğalı zamanı əsirlikdə və girovluqda saxlanılmış şəxslər ifadə verdi – MƏHKƏMƏ+ FOTO

11.07.2025 / 21:30
Rusiya XİN Azərbaycanda rus dilinin vəziyyətini(?) araşdırır...

11.07.2025 / 21:15
Antiterrordan Əbu-Dabiyədək - Əliyevin təşəbbüsləri aparıcıdır...

11.07.2025 / 21:01
Priqojin 2 azərbaycanlını “Vaqner”ə hansı ölkənin həbsxanasında cəlb edib?..

11.07.2025 / 20:46
Bakı-İrəvan sazişi bu ilin sonunda imzalana bilər...

11.07.2025 / 20:31
Zəngəzur dəhlizi açılır - Əbu-Dabi çox şeyi dəyişdi...

11.07.2025 / 20:16
Əliyev-Paşinyan görüşünə Rusiyadan ikibaşlı rəylər gəlir...

11.07.2025 / 20:02
Dövlətdən böyük vəsait ayrılır, ipəkçilik yenə də çökür...

11.07.2025 / 19:47
Azərbaycanın və Türkiyənin qəvi düşməninin axırına Ermənistan özü çıxır…

11.07.2025 / 19:30
Professor Məhərrəm Qasımlı Aydın Quliyevi yubileyi münasibətilə təbrik etdi

11.07.2025 / 19:17
Birləşmiş Kreml-İrəvan qüvvələri başladı - “Əbu-Dabi görüşünü ABŞ təşkil edib”...

11.07.2025 / 19:05
Sabir Zeynalov Açıq Çelenc Turnirində gümüş medal qazanıb

11.07.2025 / 19:03
Üç nəfər xaricində PKK terror təşkilatı bağışlandı - Murat Karayılan, Cəmil Bayık və...

11.07.2025 / 18:57
İranın diplomatik ikiüzlülüyü

11.07.2025 / 18:47
Hökumət mollası türk dilini "cəhənnəm dili" adlandırdı...

11.07.2025 / 18:42
Bahar Muradova Balakən rayonunda vətəndaşları qəbul edib

11.07.2025 / 18:33
Qərbi Azərbaycan məsələsi beynəlxalq sənədlərdə insan haqları kimi qəbul olundu...

11.07.2025 / 18:23
İqtisadi Şuranın iclası keçirildi - 2026-cı il büdcə layihəsinə dair müzakirə aparıldı

11.07.2025 / 18:19
Təhsil Nazirliyi “qanunsuz” azad edir, məhkəmələr bərpa edir...

11.07.2025 / 18:06
Əliyev-Paşinyan razılaşmasının ardınca Rusiya hərəkətə keçdi...

11.07.2025 / 17:52
Vətəndaş Cəmiyyəti Təşkilatlarının BMT-də rolu – BAMF-dan növbəti təlim

11.07.2025 / 17:47
Azərbaycandan Almaniyaya daha çox pul axmağa başlayıb - əvvəl tərsinə idi, nə olub?

11.07.2025 / 17:44
TƏBİB-in tabeli tibb müəssisələrinin fəaliyyətinə dair növbəti geniştərkibli müşavirə keçirilib

11.07.2025 / 17:25
Tramp Ukraynaya göndərəcəyi silahların pulunu NATO-dan alacaq - Biz silahları onlara verəcəyik, onlar da Ukraynaya...

11.07.2025 / 17:12
Sabunçuda əməliyyat - Emin Səmədov 10 kq narkotiklə tutuldu...

11.07.2025 / 16:59
Dünya Çərkəz Birliyi çərkəz xalqının geridönüş haqqının tanınmasını tələb edir

11.07.2025 / 16:40
PKK-nın tərksilah edilməsilə bağlı ilk addım Süleymaniyyədə atıldı - Rəsmi Ankaradan ilk reaksiya...

11.07.2025 / 16:37
FHN-in əməkdaşı Beynəlxalq Mülki Müdafiə Təşkilatının Baş katibi seçildi

11.07.2025 / 16:28
Beynəlxalq səyyahlar Laçında... - YENİLƏNDİ

11.07.2025 / 15:57
Ürəyi Vətənlə döyünən qəhrəman Elnur...

11.07.2025 / 15:30
bp-nin Azərbaycan milli mətbuatının 150 illiyinə töhfəsi...

11.07.2025 / 15:29
Dəniz kənarında ekoloji çirklənməyə yol verən şəxslərə qarşı polis nəzarəti daha da gücləndirilib

11.07.2025 / 15:14
"Yaşyarımlıq oğlum başından qəlpə xəsarəti aldı" - Xocalı soyqırımı zamanı körpə övladları ilə girov götürülmüş qadın

11.07.2025 / 15:10
Bakıda “Gələcəyin mediası: “Əkinçi”nin izi ilə” mövzusunda Forum keçirilib - FOTO

11.07.2025 / 14:51
Azərbaycanın daha iki abidəsi UNESCO-nun Dünya İrsinin İlkin Siyahısına daxil edildi

11.07.2025 / 14:26
16 milyon manata yaxın borcu olan şirkətin əmlakı satışa çıxarıldı

11.07.2025 / 14:12
Ağdamda tikinti aparılan ərazidə insan sümüyü aşkarlandı

11.07.2025 / 13:55
Türk Rivierasında heyranedici mənzərələrlə dolu unudulmaz səyahət

11.07.2025 / 13:47
Paşinyan İrəvanı revanşistlərdən “təmizləyir”..

11.07.2025 / 13:24
“Konstitusiya və Suverenlik İli” çərçivəsində BDU-nun 2 tələbəsinə Ombudsmanın xüsusi təqaüdü veriləcək

11.07.2025 / 13:21
Prezident İlham Əliyev Gürcüstanın iqtisadiyyat və davamlı inkişaf nazirini qəbul edib

Qərbi Azərbaycan məsələsi beynəlxalq sənədlərdə insan haqları kimi qəbul olundu...

XƏBƏR ARXİVİ