Müasir dövrdə demokratiyanın inkişafında vətəndaş cəmiyyətinin yeri və rolu getdikcə artmaqdadır. Bu cəmiyyət vətəndaşlara siyasi partiyalarla yanaşı, alternativ yol təqdim edir, qərarların qəbulu prosesində müxtəlif maraqları təmin etməyə nail olur.
Amma bunun üşün vətəndaş cəmiyyəti subyektləri öz işlərini sərbəst, müstəqil, qorxmadan, qisas və ya hədə-qorxu olmadan həyata keçirə bilməlidirlər.
- Vətəndaş cəmiyyətinin fəaliyyəti dövlətin maraqları ilə üst-üstə düşür
Plüralizm prinsiplərinə əsaslanan, əhalinin geniş təbəqələrini birləşdirməyə qadir olan güclü vətəndaş cəmiyyəti dövlətin demokratik transformasiyasında mühüm amildir. Eyni zamanda o, zərurət yarandıqda ictimai və dövlət maraqlarının müdafiəsi istiqamətində də həlledici rol oynayır. Hər halda Azərbaycan timsalında bunun növbəti mühüm təzahürünü görmək olar. Söhbət Azərbaycan ərazilərində faydalı qazıntı yataqlarının qanunsuz istismarının dayandırılmasını, “Qızılbulaq” və “Dəmirli” yataqlarında monitorinqin keçirilməsinə icazə verilməsini tələb edən azərbaycanlı könüllü gənclərin və ekoloqların Laçın-Xankəndi yolunun Şuşa ərazisindən keçən hissəsində keçirdikləri etiraz aksiyasından gedir.
Aksiyanın əsas iştirakçları məhz vətəndaş cəmiyyətinin təmsilçiləridir. Onların fəaliyyəti nəticəsində Qarabağda təbii sərvətlərimizin talan edilməsi dayandırılıb, Azərbaycan resurslarının Ermənisana daşınmasının qarşısı alınıb. Bununla da vətəndaş cəmiyyəti Azərbaycanın imai və dövlət maraqlarının müdafiəsində mühüm uğura imza atıblar. Araşdırmalar göstərir ki, ictimai vətəndaş təşkilatları müxtəlif siyasi qüvvələr tərəfindən özlərinə hörmət və inam əldə etdikdə vəziyyəti sabitləşdirə, bəzən böhran vəziyyətində çətin məsələləri belə həll edə bilirlər.
Demək olar ki, bütün hallarda vətəndaş cəmiyyəti təşkilatları demokratiyanın gücləndirilməsinə, ictimai şüurun səviyyəsinin yüksəldilməsinə, hətta hakimiyyətdə olanlar tərəfindən sui-istifadə və qanun pozuntularının qarşısının alınmasına mühüm töhfə verə bilər. Vətəndaş cəmiyyəti öz sıralarında ölkənin demokratik düşüncəli əhalisinin əksəriyyətini birləşdirir. Belə olan halda onlar özləri ictimai və dövlət maraqlarının müdafiəsində fəal olurlar. Yenə də Laçın-Xankəndi yolundakı aksiya bunun əyani təsdiqidir. Bəllidir ki, ötən il dekabrın 3-də və 7-də Rusiya sülhməramlı kontingentinin komandanlığı ilə aparılmış müzakirələrin nəticəsi olaraq Azərbaycanın İqtisadiyyat, Ekologiya və Təbii Sərvətlər nazirlikləri, İqtisadiyyat Nazirliyi yanında Əmlak Məsələləri Dövlət Xidməti və “AzerGold” Qapalı Səhmdar Cəmiyyətinin mütəxəssislərindən ibarət heyət Rusiya sülhməramlı kontingentinin müvəqqəti yerləşdirildiyi Azərbaycan ərazilərində faydalı qazıntı yataqlarının qanunsuz istismarı, bundan irəli gələn ekoloji və digər fəsadlarla bağlı ilkin monitorinq aparmalı idi. Lakin sülhməramlıların hərəkətsizliyi ucbatından monitorinq baş tutmayıb. Buna etiraz olaraq, azərbaycanlı ekofəallar məhz öz təşəbbüsləri ilə Şuşa ərazisindən keçən Laçın-Xankəndi yolunda dekabrın 12-dən dinc aksiyaya başlayıblar. Onlar bu gün də aksiyanı yenə öz təşəbbüsləri ilə davam etdirirlər. Bununla da ictimai və dövlət maraqlarının müdafiəsinə mühüm töhfələr vermiş olurlar. Vətəndaş cəmiyyəti təşkilatlarına və onların demokratik inkişafda roluna diqqət yetirən dövlət bu təbəqə təmsilçilərinin fəaliyyəti üçün hərtərəfli şərait yaradır. Beləliklə, həmin qurumlar Azərbaycanda ən müxtəlif sahələrin tərəqqisində daha mühüm rol oynayırlar. Ölkəmizdə vətəndaş cəmiyyəti sosial inkişafın bütün sahələrində, səhiyyə, təhsil, idmanın, incəsənətin, biznesin və digərlərinin tərəqqisinə daha böyük töhfələr verirlər. Bu da inkişafa can atan dövlətin maraqları ilə üst-üstə düşür.
- Maraqların müdafiəsində ictimai məlumatlandırma da uğurla həyata keçirilir
Əgər vətəndaş cəmiyyəti demokratik cəmiyyətin əsasıdırsa, ictimai informasiya vətəndaş cəmiyyətinin görməsini, eşitməsini və hiss etməsini təmin edən bir prosesdir. “İctimaiyyəti məlumatlandırmaq” və ya hakimiyyətin hərəkətləri haqqında obyektiv, neytral məlumatlarıncəmiyyətə çatdırılması deməkdir. Çünki ictimai birliklər hakimiyyət orqanları ilə bu hakimiyyəti seçmiş insanlar arasında əlaqə yarada bilər. Bunun misalı qismində Laçın-Xankəndi yolundakı aksiya yenidən əyani nümunədir.
Aksiyanın mahiyyəti, nəyə xidmət etməsi barədə yerli və beynəlxalq ictimiyyətin məlumatlandırlmasında vətəndaş cəmiyyəti müstəsna rol oynadı. İctimaiyyətin məlumatlandırılması insanlara prosesin nədən ibarət olduğunu anlamağa imkan verir. Onlara göstərdi ki, aksiyanı təşkil etməklə ictimai və dövlət maraqlarının müdafiəsində aktiv işştiraka necə nail olmaq olar. İctimaiyyətin məlumatlandırılması yanlış təsəvvürləri aradan qaldırır, prosesləri mifdən reallığa çevirir və hər kəsin bu prosesin bir hissəsi olduğunu hiss etməyə imkan verir. İctimai birliklərin qarşısında duran ən çətin vəzifə faktları və sualları elə təqdim etməkdir ki, ictimaiyyət informasiyaya ehtiyac duysun, kiminlə əlaqə saxlayacağını bilsin və bu informasiya prosesində iştirak etməyə hazır olsun. Azərbaycanda bunun da öhdəsindən layiqncə gəlinməsi müşahidə edilir. Belə məlumatlandırmanəticəsində Laçın-Xankəndi yolundakı aksiya iştirakçılarına ictimai dəstək günbəgün artır. Ekologiya, geologiya və digər sahələr üzrə alimlər, ekspertlər, tələbələr, vətəndaş cəmiyyətinin təmsilçiləri aksiyaya qoşulur, səsləndirilən tələblərə dəstək verirlər. Aksiya iştirakçılarının indi əsas tələbləri azərbaycanlı mütəxəssislərə adları yuxarıda qeyd edilən yataqlarda monitorinq aparılması üçün lazımi şərait yaradılması, ermənilərin Azərbaycan torpaqlarında ekoloji terroruna son qoyulması, ərazimizdə təbii sərvətlərimizin qanunsuz istismarının dayandırılması, Ermənistanla sərhəddə Laçın istiqamətində ayrıca sərhəd və gömrük nəzarəti postlarının yaradılması, ölkə ərazisinə qanunsuz silah daşınmasının qarşısının alınmasıdır. Bu tələblər yerinə yetirilməyincə aksiyalar davam edəcək. Həmin tələblərin icrası eyni zamanda ictimai və dövlət maraqlarının müdafiəsi, təmini anlamına gəlir. Özü də ətraf mühitin qorunması ilə bağlı Şuşa-Laçın yolunda keçirilən etiraz aksiyası beynəlxalq hüquqa, BMT konvensiyalarına və digər prinsiplərə uyğundur. Bu da maraqların daha etibarlı müdafiəi baxımından zəruri önəm kəsb edir.
Tahir TAĞIYEV
Yazı Azərbaycan Respublikasının Medianın İnkişafı Agentliyinin maliyyə dəstəyilə çap olunur.
.jpg)
