31 tona yaxın qızıl almışıq - yığım, ya emal üçün?
Xalid Kərimli: "Dünyadakı son gəlişmələr fonunda ADNF-yə ehtiyatlarının 25 faizini qızılda saxlamağa icazə verildi"
Bu ilin yanvar-may aylarında Azərbaycana 23 ölkədən 2 milyard 940,2 milyon dollar dəyərində 30,875 kq qızıl (qızıl, digər yarımemal formalarda, çubuqlar, məftillər və profillər, lövhələr, təbəqələr, 0,15 mm-dən çox qalınlıqda lentlər və s.) idxal edilib.
Dövlət Statistika Komitəsinin məlumatına görə, bu, 2024-cü ilin eyni dövrünün göstəriciləri ilə müqayisədə dəyər ifadəsində 5 dəfə, kəmiyyət ifadəsində isə 4 dəfə çoxdur.
Hesabat dövründə Azərbaycan Rusiyadan 439,3 milyon dollar dəyərində 4753 kq, Avstraliyadan 354,7 milyon dollar dəyərində 3995 kq qızıl, ABŞ-dan 340,3 milyon dollar dəyərində 3345 kq, Qazaxıstandan 262,2 milyon dollar dəyərində 2 kq, Böyük Britaniyadan isə 256,7 milyon dollar dəyərində 2771 kq qızıl alıb.
Bu il xarici ticarətlə bağlı rəsmi statistikanın mövcud olduğu son 14 ildə ilk dəfə olaraq İsveçdən 4,1 milyon dollar dəyərində 38,2 kq qızıl idxal edilib.
Bu ilin ilk 5 ayında Azərbaycan yalnız İsveçrəyə qızıl satıb. Bu ölkəyə 121,3 milyon dollar dəyərində 1751 kq qızıl tədarük edilib ki, bu da bir il əvvəllə müqayisədə 46% və 2,7 dəfə çoxdur.
Azərbaycan 23 ölkədən 31 tona yaxın qızılı nə məqsədlə alır? Bu qədər qızıl xəzinə, yoxsa emal edilmək üçün alınır?
Baki-xeber.com saytının sualını cavablandıran iqtisadçı ekspert Xalid Kərimli bildirdi ki, Azərbaycan Dövlət Neft Fondu (ADNF) ehtiyatlarının bir hissəsini qızıla çevirir: "Əvvəllər ADNF-nin ehtiyatlarının 5 faizə qədəri qızılda saxlanılırdı. Daha sonra ADNF ehtiyatlarının 10 faizini qızıla yatırdılar. Dünyadakı son gəlişmələr fonunda ADNF ehtiyatlarının 25 faizini qızılda saxlamağa icazə verildi. Yəni ADNF-nin strategiyasını dəyişdilər. 2023-cü ildə ADNF ehtiyatlarında qızılın xüsusi çəkusi 13 faizdən çox idi. 2024-cü ilin sonunda ehtiyatlarda qızılın payı 22 faizə çatdı. Bu il üçün hədəf 25 faiz olsa da, artıq ADNF ehtiyatlarında qızılın xüsusi çəkisi 25,7 faizə çatıb. Lakin ehtiyatlarda qızılın payı 29 faizə qədər arta bilər, buna dözülən hədd deyilir. İndiki qızıl idxalınin çoxalmasınin da səbəbi məhz budur. Bu il ötən ilə nisbətən daha çox qızıl idxal edilir.
Bu ilin əvvəlindən qızılin qiyməti 25 faiz bahalaşıb. Bu il ötən ilə nisbətən qızıl idxalı həcmcə 4 dəfə, dəyərcə 5 dəfə artıb. ADNF strateqləri hesab edir ki, qızil daha etibarlı dəfinə vasitəsidir. Üstəgəl, dünya iqtisadiyyatınin ümumi böhrana doğru irəlilədiyi də heç kimdə şübhə doğurmur. Artıq bir neçə ildir ki, qızıl bahalaşır, yəni ADNF-nin mülahizələri özünü doğruldur.
Azərbaycanda qızılin yenidən emalı üçün heç bir şərait yoxdur. Azərbaycanda fəaliyyət göstərən şirkətlər yalnız qızılı hasil edə bilirlər.
İsveçrəyə ixrac edilən qızıla gəldikdə isə, bu, ölkədə hasil edilən xam qızıldır. İsveçrə zavodlarında xam qızıl emal edilir, sikkə və kərpic şəklində yenidən ölkəyə idxal edilir. Azərbaycanda qızıl emali zavodunun qurulmasi isə iqtisadi cəhətdən səmərəli deyil, çünki ehtiyatlarımız azdır.
Akif NƏSİRLİ
