Fikrət Yusifov: “Bizdə praktik olaraq qiymətli kağızlar bazarı deyəndə ortada yalnız görüntü var”
Fuad İbrahimov: “Bunun başlıca səbəbi inhisarçılıqla bağlıdır”
Ən son açıqlanan qiymətli kağızlar bazarı statistikasına görə, Azərbaycanda fond bazarının 98 faizdən də bir qədər çoxu dövlət sektoruna (dövlətin maliyyə-kredit institutlarına) məxsusdur. Özəl sektorun payı hətta 2 faizdən də azdır - yəni faktiki olaraq yoxdur.
Məlumata görə, özəl sektorun da fond bazarında hətta bu səviyyədə məhdud iştirakçılığı formal xarakter daşıyır. Çünki bu pay əsasən banklara məxsus ilkin bazarda qeydə alınmış səhmlərdir, təkrar bazarda onların ticarəti yoxdur. Halbuki dünya ölkələrində özəl sektor bu sahədə öncül yerdədir. İqtisadiyyatın şəffaflaşması, sərvətlərin bərabər bölüşdürülməsi, bütün subyektlərin sahib olduqları yığımları yatırmaq üçün geniş seçim imkanı qazanması ilə fond bazarının inkişaf səviyyəsi arasında birbaşa əlaqə var. İqtisadiyyat mənfəətlə, yoxsa zərərlə işləyir, iqtisadiyyat investoru cəlb edir, yoxsa qaçırır. Bütün bunlar fond bazarları vasitəsilə müəyyən olunur.
Maraqlıdır, Azərbaycanın qiymətli kağızlar bazarında özəl sektorun payı niyə bərbad durumdadır?
Sabiq maliyyə naziri, professor Fikrət Yusifovun fikrincə, Azərbaycanda bu gün qiymətli kağızlar bazarı yox səviyyəsindədir: “Hansı ki, bu, mühüm bir maliyyə rıçaqıdır. Bundan bizim məhrum olmağımız praktiki olaraq özəl sektorun normal inkişafını əngəlləyir. Yəni, özəl sektor normal inkişaf edirsə, bazar iqtisadiyyatının bütün prinsipləri tələb və lazım olan səviyyədə tətbiq olunursa, o zaman qiymətli kağızlar bazarı normal səviyyədə olmalıdır. Ancaq təəssüf ki, bizdə praktik olaraq qiymətli kağızlar bazarı deyəndə ortada yalnız görüntü var. Bazar isə yoxdur. Bazar olmadığına görə, bu cür xoşagəlməz mənzərə mövcuddur”.
Məsələyə münasibət bildirən iqtisadçı-ekspert Fuad İbrahimov isə bunun səbəbini inhisarçılıq və sağlam rəqabətin olmaması ilə əlaqələndirdi: “Əvvəla, bazar iqtisadiyyatını fond birjasız təsəvvür etmək olmaz. Ancaq təəssüflər olsun ki, Azərbaycanda bu bazar tamamilə iflic vəziyyətindədir. Baxmayaraq ki, ölkədə bu sektorla bağlı bütün qanunvericilik mövcuddur. Ancaq ötən dövr ərzində ölkədə fond birjasının canlanması müşahidə edilməyib. Bunun başlıca səbəbi inhisarçılıqla bağlıdır. Bazarda sağlam rəqabətin olmaması, eyni zamanda liberallaşmaya tam keçməməklə bağlıdır. Başqa bir tərəfdən, bu məsələlər institusional səviyyədə həll olunmalıdır. Bir müddət əvvəl fond bazarı Azərbaycan üçün qızıl bir dövr idi. Təəssüflər olsun ki, qiymətli kağızlar bazarının əvvəlki rəhbərliyi bu məsələdə bacarıqsızlıq nümayiş etdirdi. Eyni zamanda, icra mexanizmini həyata keçirmədilər. Başqa bir tərəfdən, bu sahədə dövlət nəzarətini həyata keçirən Maliyyə Nazirliyi tərəfindən də əməli işlər görülmədi. Nəticədə belə bərbad vəziyyət yarandı”.
Görünən odur ki, bu sahədə hələ çox işlər görülməlidir.
Vidadi ORDAHALLI
