Azərbaycan Vətən müharibəsində ərazi bütövlüyünü bərpa etdikdən dərhal sonra işğaldan azad edilmiş ərazilərdə çoxsaylı infrastruktur layihələrinin icrasına başlanılıb. Belə layihələrdən biri Horadiz-Ağbənd dəmir yolu xəttinin yenidən qurulmasıdır.
Ölkəmiz üçün həm strateji, həm də iqtisadi əhəmiyyətə malik Horadiz-Ağbənd dəmir yolu xətti Zəngəzur dəhlizinin tərkib hissəsidir. Layihənin icrası nəticəsində Azərbaycanın əsas hissəsinin Naxçıvan və Türkiyə ilə birbaşa nəqliyyat əlaqələri yaranacaq, ölkəmizin geoiqtisadi əhəmiyyəti daha da artacaq. Dəmir yolu işğaldan azad edilmiş torpaqlara həm vətəndaşların gediş-gəlişi, həm də yüklərin daşınması üçün böyük əhəmiyyətə malik olacaq. Ən əsası, Türk dünyası uzun illərdən sonra yenidən Zəngəzur dəhlizi vasitəsilə coğrafi müstəvidə birləşəcək. Zəngəzur dəhlizinin açılması bölgənin və eləcə də türkdilli ölkələrin iqtisadiyyatına da öz təsirini göstərəcək, Şərq-Qərb və Şimal-Cənub nəqliyyat dəhlizlərinin əhəmiyyətini daha da artıracaq. Burada onu da qeyd edək ki, Horadiz-Ağbənd dəmir yolu xətti 1993-cü ildə Ermənistan silahlı birləşmələri tərəfindən torpaqlarımızın işğal edilməsindən sonra dağıdılmış və fəaliyyətini dayandırmışdı. 27 ildir ki, qatarların son dayanacağı Füzuli rayonunun Horadiz stansiyasıdır. Lakin düşmən üzərində qazanılan qələbədən sonra bu yolun davamı çəkilir. Qeyd edildiyi kimi, Horadizdən başlayaraq Zəngilan rayonunun Ağbənd qəsəbəsinədək uzanan dəmir yolu xətti yenidən tikilir. Xatırladaq ki, Prezident İlham Əliyev tərəfindən 2021-ci il fevralın 14-də təməli qoyulmuş Horadiz-Ağbənd dəmir yolu xəttinin uzunluğu 110,4 kilometrə bərabərdir. Birxətli dəmir yolu, "AzərTAc"ın məlumatına görə, 8 stansiyadan ibarət olacaq, həmçinin layihə çərçivəsində ümumilikdə 300-dən artıq süni mühəndis qurğusunun tikintisi planlaşdırılır. Horadiz stansiyası ilə yanaşı, digər yeddi stansiya – Mərcanlı, Mahmudlu, Soltanlı, Qumlaq, Mincivan, Bartaz və Ağbənd stansiyaları tamamilə yenidən tikiləcək. Dəmir yolu xətti bütövlükdə dron vasitəsilə topoqrafik plana alınıb, konseptual planı hazırlanıb. Hazırda yolun minalardan təmizlənmiş 40 kilometrlik hissəsində torpaq yatağının hazırlanması, həmçinin süni qurğuların tikintisi həyata keçirilir. Artıq 21 kilometrlik hissədə torpaq yatağı hazırlanıb, qaya daşı və çınqıl materialları tökülüb. 3 kilometr hissədə relslər qoyulub. Eyni zamanda, süni qurğuların, o cümlədən körpü və dəmir-beton boruların tikintisi aparılır. Horadiz-Ağbənd dəmir yolu xəttinin yenidən qurulması işlərinin 2022-ci ilin sonunadək yekunlaşması nəzərdə tutulur. Böyük strateji əhəmiyyəti olan Horadiz-Ağbənd dəmir yolu xəttinin inşası işğaldan azad edilmiş ərazilərimizin iqtisadi potensialına böyük töhfə verəcək. Eyni zamanda bu, Zəngəzur dəhlizinin reallaşması istiqamətində mühüm addım olacaq.
Artıq Ermənistanın Zəngəzur dəhlizinə müqavimət imkanları da tükənib. Maraqlıdır ki, belə bir vaxtda İranda Zəngəzur dəhlizinə qarşı yeni kampaniya başlanıb. Özü də bu o vaxt baş verir ki, Azərbaycan-İran münasibətləri gərginlikdən sonra yenidən normallaşma mərhələsinə daxil olub. Elə bu vəziyyətdə İran qəzetləri Ermənistan, Azərbaycan və Rusiya liderləri arasında noyabrın 26-da Cənubi Qafqaz regionunda tranzit yolların açılmasına dair Soçi sammiti çərçivəsində imzalanan üçtərəfli bəyanatı müzakirə edir, Zəngəzur dəhlizinə qarşı yeni kampaniya aparır. Onlardan bəziləri Zəngəzur dəhlizini "saxta marşrut " adlandırıb və bu təklifin Tehran üçün bir sıra təhlükələr yaratdığını yazıblar. İslahatçı "Arman-i Milli" gündəlik nəşri dekabrın 2-də yayımladığı məqalədə üçtərəli bəyanatı "İranın Qafqazdan sıxışdırılması" kimi şərh edib. Qəzet Azərbaycanı Naxçıvanla birləşdirəcək Zəngəzur dəhlizinin siyasi, iqtisadi, təhlükəsizlik, eləcə də hərbi baxımdan İran üçün mənfi nəticələrinin olacağını iddia edib. Bununla bağlı qəzet Qafqaz məsələləri üzrə baş analitik Mirqasım Momenidən müsahibə alıb. Siyasi təhlilçi bildirib ki, İran sərhədləri boyunca tikilməsi planlaşdırılan Zəngəzur dəhlizinin təhlükəsizliyinə Rusiya hərbi qüvvələri cavabdehlik daşıyacaq. Bunu Kreml rəhbərliyinin İranla birbaşa sərhəd yaratma cəhdi kimi qiymətləndirən analitik, yeni vəziyyəti İran üçün "geosiyasi fəlakət" adlandırıb. İranın digər islahatçı mətbuatı hesab edilən “Etimad” nəşri də Zəngəzur dəhlizi ilə bağlı məqalə dərc edib. "İran Ermənistanla sərhəddən məhrum olur?" başlığı ilə yayımlanan yazıda Qafqaz məsələləri üzrə yerli ekspert Əhməd Kazıminin fikirlərinə yer verilib.O, NATO qüvvələrinin İranın Şimal-Qərb hissəsində fəallığının artım ehtimalına diqqət çəkərək, Zəngəzur dəhlizini turançı dəhliz adlandırıb.
Əhməd Kazımi sözügedən kommunikasiya xəttinin İranın nəqliyyat, enerji, təhlükəsizlik və etnik maraqları ilə ziddiyyət təşkil etdiyini bildirib. İranlı siyasi şərhçi təkcə rəsmi Tehranın deyil, qeyd olunan sahələrdə Moskva və Pekinin də ciddi təhlükələrlə üzləşəcəyini vurğulayıb: "Saxta Zəngəzur dəhlizi regional və beynəlxalq səviyyədə anti-İran layihəsidir". “Etimad” qəzeti mövzu ilə bağlı İranın Azərbaycandakı sabiq səfiri Mohsen Pakayindən də müsahibə alıb. Keçmiş diplomat Zəngəzur dəhlizi ətrafında konsensusun əldə edilməsi üçün Azərbaycan və Ermənistanın müzakirələr aparmalı olduğunu qeyd edib. Pakayin açıqlamasında onu da deyib ki, iki ölkə ortaq məxrəcə gələ bilməsə, bu planın həyata keçməsi mümkünsüzdür.
Tahir TAĞIYEV
