Çərşənbə günü, 16 iyul 2025
     

“31 mart tarixi Türk Müsəlman əhalisinin soyqırımı günü kimi dünyaya tanıdılsın” - İrəvan Türk Cümhuriyyətindən təklif

Image

 

Məlum olduğu kimi azərbaycanlıların 31 Mart Soyqırımı günü ölkə mediasında və dünyada soydaşlarımızın kompakt yaşadığı yerlərdə qeyd olundu. 31 Mart soyqırımı artıq ermənilərin iç üzünü və xalqımıza, Azərbaycan ərazisində yaşayan digər xalqların nümayəndələri də daxil olmaqla əhaliyə qarşı törədilmiş qırğın aktı kimi geniş miqyasda işıqlandırıldı.

Hələ 1918-ci ildə Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin varlığını sürdürdüyü dönəmdə də məsələ təhqiq olunmuş və araşdırılmışdır. İrəvan Türk Cümhuriyyəti qurucularından Əli Mustafa da bununla bağlı Azərbaycan Respublikasına, Türkiyə Cümhuriyyəti dövlətinə, İrəvan Türk Cümhuriyyətinə və İran İslam Respublikasına müraciət ünvanlamışdır.

31 mart 1918-ci il soyqırımı ilə baglı Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti hökumətinin yaratdıgı Fovqəladə Təhqiqat Komissiyasının fəaliyyəti:

1918-ci ilin mart-aprel aylarında Güney Qafqazın Türk Müsəlman əhalisinə qarşı tarixdə misli görünməmiş soyqırım törədilmişdir. Belə ki, Stepan Şamuyanın başçılıq etdiyi Bakı Soveti Bakı quberniyasında hakimiyyəti qanunsuz olaraq ələ keçirmiş və sinfi mübarizə bəhanəsilə Azərbaycanın əksər bölgələrində yaşayan türk müsəlman əhalisini xüsusi qəddarlıq və vəhşiliklə qətlə yetirmiş, əmlakını talamış, yaşayış məskənlərini məhv etmişdir. Yalnız Bakı şəhərində 12 mində çox dinc əhali, qoca və uşaq erməni quldur qəstələrinin vəhşiliyinin qurbanı olmuşdur. Bolşevik rusların da yaxından köməyilə bu cinayətin törədilməsində erməni cəlladlarının əsas məqsədi Bakı quberniyasında, ümumiyyətlə Güney Qafqazda yaşayan bütün müsəlman əhalini, o cümlədən etnik türkləri tamamilə məhv etmək, bir sözlə bu cografiyanı etnik türklərdən tamamilə təmizləmək idi. Qısa bir vaxtda 100 mindən çox Azərbaycan türkü qətlə yetirilmiş, yüzlərlə kənd və şəhər yagmalanmış, yandırılaraq viranəyə çevrilmişdir.

Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti hökuməti 15 iyul 1918-ci il tarixində erməni daşnak və rus bolşevik silahlı dəstələri tərəfindən Azərbaycan türklərinə qarşı törədilmiş soyqırım cinayətini araşdırmaq üçün Fövqəladə Təhqiqat Komissiyası yaratdı. FTK Xarici İşlər Nazirliyinin, sonralar isə Ədliyyə Nazirliyinin yanında  fəaliyyət göstərdi. Yeddi nəfərdən ibarət tərkibdə yaradılan Fövqəladə Təhqiqat Komissiyasına Ələkbər bəy Xasməmmədov rəhbərlik edirdi. Tərkibi alman, polyak, litva tatarı, rus və azərbaycanlılardan ibarət olmaqla çoxmillətli olan FTK 1918-ci ilin iyul ayından 1919-cu ilin noyabr ayınadək 36 cilddən(3500 vərəq) ibarət istintaq materialları toplamışdır. Yalnız Bakı şəhəri və ətrafında yaşayan mülki əhalinin həyatına və əmlakına qarşı ermənilər tərəfindən törədilən cinayət əməllərinə dair materiallar 6 cilddən ibarət idi. Quba, Şamaxı, Nuxa, Gəncə, Goyçay, Lənkəran, Salyan, Naxçıvan, İrəvan, Zəngəzur və digər bölgələrdə yaşayan Türk Müsəlman əhalisinə qarşı törədilmiş vəhşiliklər və qətliamlar  istintaq materiallarında öz əksini geniş şəkildə tapmışdır. Tarixi qaynaqlarda  FTK sədri Ələkbər bəy Xasməmmədovun, üzvlərdən isə N. M. Mixaylov və A. F. Novatskinin daha yaxşı çalışmaları və səmərəli fəaliyyətləri qeyd olunub. Rus-erməni birliklərinin Türk Müsəlman əhalisinə amansız divan tutmasını təsbit edən istintaq materiallarının toplanmasında müsəlman olmayan komissiya üzvlərindən Aley Aleksandroviç Litovski və Çeslav Boleslavoviç Klossovski və digərlərinin obyektivliyi heç kimdə şübhə dogura bilməzdi. İstintaq materiallarında törədilən cinayət əməllərinə görə 194 erməninin cinayət məsuliyyətinə cəlb edilməsinə dair məsələ qaldırılmışdır ki, bu da törədilən zorakılıq əməllərinin  miqyasının nə qədər böyük oldugunu bir daha təsdiq edir.

Bu qətliyamların törədilməsində bilavasitə iştirak etmiş rus bolşevikləri Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin mövcudluguna son verdikdən sonra FTK fəaliyyətini nəinki təqdir etmiş, əksinə Türk Müsəlman əhalisinə qarşı törətdilmiş cinayətlərin izlərinin ört-basdır edilməsinə, Azərbaycan türkərinin ermənilər tərəfindən soyqırıma uğradılmasını büsbütün gizlətməyə səy göstərmişlər.

Azərbaycanın Rusiya imperiyası tərəfindən işgalını rəsmiləşdirən 1828-ci il tarixli Türkmənçay müqaviləsindən sonra Güney Qafqaza köçürülən ermənilər bu cografiyanın əsil sakinləri olan türklərə qarşı daim fitnə-fəsad törətmiş, yerli əhalini qovmaq, deportasiya etdirmək və məhv etməklə torpaqlarımızın böyük bir hissəsini rusların köməyilə boşaltmış və özləri məskunlaşmışlar. Təkcə 20-ci əsrdə bir neçə dəfə ermənilər tərəfindən Azərbaycan türklərinə qarşı qətlyamlar düzənlənmiş, aglasıgmaz zülmlər edilmişdir. Lakin erməni mürdarlıgının, erməni qaniçənliyinin qurbanları yalnız        Quzey Azərbaycanda deyil, həm də Güney Azərbaycanda, Qərbi Azərbaycanda və Anadoluda yaşayan türklər olmuşdur. Bizlər və əcdadlarımız daim gerçək erməni vəhşiliyinin hədəfində olmagımıza rəgmən susmamız səbəbilə saxta erməni tarixi uydurmaqla məşğul olan xəstə erməni zehniyyəti erməni genosidi mifini tirajlamış, dünyanı inandırmış belə. Bizim susmamız onların yalanlarının ayaq tutub yeriməsinə dəstək olmuş! Bizdə belə bir məsəl var, deyərlər: adımı sənə qoyum, səni də yana-yana qoyum!

Mən Azərbaycan Respublikasına, Türkiyə Cümhuriyyəti dövlətinə, İrəvan Türk Cümhuriyyətinə və İran İslam Respublikasına müraciət edərək: İyirminci əsrin əvvəllərində Bakıda, Şamaxıda, Naxçıvanda, İrəvanda, Dərələyəzdə, Ərzurumda, Vanda, Xoyda, Urmiyada yaşayan türk əhalisini soyqırım edən erməni silahlı dəstələrinin cinayətlərinin üstünü açmaq və 31 mart tarixini “Türk Müsəlman əhalisinin soyqırımı” günü kimi dünyaya tanıdılmasını təmin etmək məqsədilə birgə komissiya yaradılmasını təklif edirəm!

Əli Mustafa
Azərbaycan Dillər Universitetinin baş müəllimi,
beynəlxalq hüquq üzrə ekspert, İrəvan Türk Cümhuriyyəti qurucu üzvü



VİDEO

SON XƏBƏRLƏR

16.07.2025 / 01:27
Tramp geri addım atdı və Zelenskiyə xəbərdarlıq etdi – Moskvanı vurmayın...

15.07.2025 / 22:43
Yekaterinburqda Azərbaycan diaspor rəhbərinin oğlu saxlandı

15.07.2025 / 21:31
Tramp Putinə qarşı sərt addımlar üçün 50 gün gözləməyəcək...

15.07.2025 / 21:16
Ölkəyə gələn 31 tonun içində ərəb qızılı yoxdur - niyə?..

15.07.2025 / 21:02
AB Ermənistana 2,5 milyard avro dəstək qərarı verdi...

15.07.2025 / 20:47
“60 kənd boşaldılır, 300 min azərbaycanlı qayıdır” - Qərb daha çox şey gözləyirmiş...

15.07.2025 / 20:33
Zəngəzur dəhlizində 3-cü dövlətin nəzarəti ideyası kimə məxsusdur?

15.07.2025 / 20:20
Trampın bu 50 günü əvvəlki “60, 90 günlərə dönməsə yaxşıdır”...

15.07.2025 / 20:06
“3 dövlət birləşir” - Bakı-Dəməşq “qaz əməkdaşlığına” erməni mediasından hücum başladı...

15.07.2025 / 19:52
Rusiya Akkuyu AES-lə bağlı Türkiyəyə qəbuledilməz şərt qoydu...

15.07.2025 / 19:39
“Dini qurumlarla bu mövzu ətrafında toplaşmağımız çox əhəmiyyət daşıyır”- Rəşad Məcid

15.07.2025 / 19:37
Ermənistanın ağır müharibə cinayətləri məhkəmədə bir-bir sübuta yetirilir...

15.07.2025 / 19:25
Tərəqqi yolunun başlanğıcı – Əhliman Əmiraslanov yazır...

15.07.2025 / 19:12
Ukrayna öz qaz anbarlarını Azərbaycana təklif etdi...

15.07.2025 / 19:05
Polis Sumqayıtda ikitəkərli nəqliyyat sürücüləri ilə maarifləndirici söhbətlər aparıb - FOTO

15.07.2025 / 18:57
Tanınmış tədqiqatçı Qismət Yunusoğlu Aydın Quliyevi təbrik etdi

15.07.2025 / 18:50
Cəlilabaddakı yanğının söndürülməsinə 2 helikopter cəlb edildi

15.07.2025 / 18:44
Ursula Lyayen Paşinyanın “sülh siyasəti” barədə inanılmaz sözlər dedi...

15.07.2025 / 18:30
Subbakalavrların taleyini kim həll etməlidir - universitetlər, nazirlik, ya DİM?

15.07.2025 / 18:16
Tramp Ukrayna müharibəsinin gedişini dəyişəcək qərar verdi...

15.07.2025 / 18:03
Azərbaycanda 2 yeni qoruq yaradıldı - nə dəyişəcək?..

15.07.2025 / 18:00
“...Harada boşluq varsa, onu ya savadsızlıq, ya da xarici radikal çağırışlar doldurur” - Vüqar Əliyev

15.07.2025 / 17:50
Hansı ixtisasın lazım olub-olmadığına DİM özü qərar verə bilərmi?

15.07.2025 / 17:42
Vardanyanın məhkəməsində zərərçəkmiş şəxslərin ifadələri dinlənildi

15.07.2025 / 17:35
Ukraynanın baş naziri istefa verdi

15.07.2025 / 17:31
İkinci Qarabağ müharibəsinin iştirakçısı “Azəriqaz”da yüksək vəzifəyə təyin olundu

15.07.2025 / 17:27
Vətəndaşların şəxsi məlumatlarını xarici kiberbunkerlərə ötürən şəxs ifşa edildi - 300 min manatlıq ziyan...

15.07.2025 / 17:15
Trampdan Zelenskiyə Putini şoka salan təlimat - Moskva və Peterburqu vurun…

15.07.2025 / 17:01
Şamaxıdan mesaj - Media dinin siyasiləşdirilməsinə qarşı dayanan böyük qüvvədir...

15.07.2025 / 16:50
Ersin Tatar Kipr danışıqlarında Lefkoşanın şərtlərini açıqladı - heç bir federal quruluşundan söhbət gedə bilməz

15.07.2025 / 16:34
Şamaxıda “Müasir informasiya məkanı və dini etiqad azadlığı” mövzusunda konfrans başlayıb

15.07.2025 / 16:05
"Vaqif Poeziya Günləri" Qazaxda başladı

15.07.2025 / 16:03
BDU İqtisadi İslahatların Təhlili və Kommunikasiya Mərkəzi ilə əməkdaşlıq haqqında anlaşma memorandumu imzalayıb

15.07.2025 / 15:22
Vətənə sevdalanan ömür...

15.07.2025 / 15:22
ABŞ Rusiyaya qarşı 10 milyardlıq planı işə saldı - Ukraynaya Rusiyanın dərinliklərini vura biləcək raketlər də veriləcək…

15.07.2025 / 14:39
"Ağdamda 8 yaşayış məhəlləsi, 1 qəsəbə, 23 kənd lahiyələndirilir" - Prezidentin xüsusi nümayəndəsi

15.07.2025 / 14:30
"Azərbaycan ilə Türkiyənin birgə layihələri regionun yeni geosiyasi mənzərəsini formalaşdırıb" - Samir Şərifov

15.07.2025 / 14:18
Tramp ATACMS raketləri ilə Rusiyaya zərbə endirməyə icazə verə bilər...

15.07.2025 / 14:02
Evdən 30 min dollar və 12 min manat oğurlayan qadın tutuldu...

15.07.2025 / 13:47
Laçından Ağcabədiyə 120 kq yararsız mal əti aparan şəxs yolda yaxalandı...

15.07.2025 / 13:34
"Azərbaycan ilə Türkiyənin qanunvericilik aktlarını bir-birinə uyğunlaşdırmağa çalışırıq" - Əhliman Əmiraslanov

15.07.2025 / 13:19
"Xain çevrilişə cəhd zamanı can Azərbaycanın ölkəmizə güclü dəstəyini xatırlayırıq" - Türkiyə səfiri

15.07.2025 / 13:10
Дмитрий Киселев! Совет Прессы Азербайджана в отличии от вас, никогда не врёт - ПРЯМАЯ ТРАНСЛЯЦИЯ

15.07.2025 / 12:53
Azərbaycandan qardaş Türkiyəyə 15 iyul mesajı - "dərin ehtiram və minnətdarlıqla anırıq”

15.07.2025 / 12:38
Baku Network Parisdə ilk dəfə olaraq erməni təcavüzü nəticəsində həlak olmuş azərbaycanlı jurnalistlərlə bağlı məsələ qaldırıb

15.07.2025 / 12:32
III MDB Oyunlarına 8 ölkədən 1846 idmançı qatılacaq

15.07.2025 / 12:20
"Bu gün Azərbaycanla Türkiyə gələcəyə doğru çiyin-çiyinə irəliləyir" - İlham Əliyev

15.07.2025 / 12:13
Slovakiya Azərbaycanda fəxri konsulluq açacaq

15.07.2025 / 12:10
"Bu layihələrin dünyada analoqu yoxdur" - Prezidentin xüsusi nümayəndəsi

15.07.2025 / 12:05
"Barselona" bu futbolçu üçün "pivəçilər"ə elçi düşdü...

15.07.2025 / 12:00
Hollivud ulduzunun bu fotosu 21 min dollara satıldı...

15.07.2025 / 11:51
2025-ci ilin ilk 6 ayı ərzində 44 milyondan çox tibbi xidmət göstərilib

15.07.2025 / 11:44
Xameneinin müşaviri yenə Azərbaycan əleyhinə danışdı - bu dəfə pakistanlı nazirlə görüşündə...

15.07.2025 / 11:40
Harmancı yenə xəbərdarlıq edir - COVID-19 davam edir

15.07.2025 / 11:35
6 min 300 ədəd çətənə kolu məhv edilib - polis

15.07.2025 / 11:11
Bu gündən tələbələrin köçürülməsi prosesinə başlanılıb

15.07.2025 / 11:03
ABŞ-ın Zəngəzurla bağlı mövqeyi çox təhlükəlidir - CANLI

15.07.2025 / 09:15
Samuxda zəlzələ olub - TƏCİLİ

15.07.2025 / 08:36
Azərbaycanda turistlər hotellərdən imtina edir - kirayə kənd evlərinə kütləvi axın başlayıb...

14.07.2025 / 23:48
Tramp Putini sərt tənqid etdi - Onu qatil adlandırmaq istəmirəm, amma o…

14.07.2025 / 23:40
Tramp Putinə 50 gün vaxt verdi - Ukrayna ilə bağlı razılaşma olmasa...

14.07.2025 / 21:32
Ermənilərin azərbaycanlıları əsir götürərkən işgəncə vermələrini əks etdirən videokadrlar məhkəmədə nümayiş etdirildi - FOTO

14.07.2025 / 21:19
Kilsə Paşinyana əks-hücuma keçdi - "katolikosa hücum Allaha hücumdur"...

14.07.2025 / 21:05
Bir neçə ərəb biznesmenə görə tariximizdən üz döndərməliyik? - Babək ərəblərlə vuruşub, ancaq tarix tarixdir...

14.07.2025 / 20:50
Əbu-Dabidə Əliyev-Paşinyan görüşünün ardınca Gorus görüşü başlayıb...

14.07.2025 / 20:35
Azərbaycanın "yaratdığı" Yeni Kaledoniya Dövləti müstəqil xarici siyasət aparacaq... Konstitusiyada ayrıca maddə...

14.07.2025 / 20:21
Azərbaycan qazının Suriyaya nəqlinin bir neçə marşrutu gözdən keçirilir...

14.07.2025 / 20:07
Supermarketlərimiz yerli bostan məhsullarına bağlıdır - Çindən qarpız idxalı 300 dəfə artır...

14.07.2025 / 19:53
Avropa Bakıdan əlavə 14 milyard kub qaz istəyir - ancaq problem var...

14.07.2025 / 19:40
İki dövlətli həll prosesində yeni ADDIMLAR: Nyu-Yorkda sərt mesajlar veriləcək

14.07.2025 / 19:37
Azərbaycan Yeni Kaledoniyanı dövlət kimi tanıyan ilk ölkə olacaq...

14.07.2025 / 19:25
Əməkdar mədəniyyət işçisi Musa Nəbioğlu Aydın Quliyevi təbrik etdi

14.07.2025 / 19:12
Mətbuatın 150 illiyi həm dövlətçilik, həm də ictimai hadisədir...

14.07.2025 / 18:57
ABŞ Zəngəzur dəhlizinə nəzarəti öz üzərinə götürməyi təklif etdi - səfir rəsmən təsdiqlədi...

14.07.2025 / 18:44
Rusiya pomidor ticarətindən Azərbaycana 1,2 milyard dollar ziyan vuracaq?..

14.07.2025 / 18:41
“Başlıbel: yaranışdan işğaladək” kitabının təqdimatı keçirilib

14.07.2025 / 18:30
Müxalifətə münasibətdə Fransa ilə Rusiya eyni ölkələrdir - qətllər, təqiblər...

14.07.2025 / 18:16
Azərbaycanın tərəvəzində həqiqətən xəstəlik tapılır, ya Rusiyada məsələ siyasiləşdirilir...

14.07.2025 / 18:02
Bakıda qapalı Suriya-İsrail danışıqlarında hər tərəfdən bir nəfər iştirak etdi... Çox ilginc...

14.07.2025 / 17:48
Putindən İrana gizli “nüvə mesajı” - Rusiyanın məqsədi nədir...

14.07.2025 / 17:35
40 nəfər bağça direktoru niyə “vuruldu”?..

Ermənistanın ağır müharibə cinayətləri məhkəmədə bir-bir sübuta yetirilir...

XƏBƏR ARXİVİ

İyul
B.eÇ.aÇC.aCŞB
301234567891011121314151617181920212223242526272829303112345678910