Qlobal miqyasda son illərdə özünü parlaq göstərən bir neçə istiqamətli təzahürlər var ki, dövlətlərin arasında inkişafa yönəlik rəqabət yaratmaqla maraqlı reytinq siyahıları ortaya qoyub.
Burada təkcə Davos İqtisadi Forumu kimi platformaların ən müxtəlif göstəricilər üzrə dövlətlərin reytinqini sıralayan siyahılar tərtib etməsindən söhbət getmir. Təbii, texnogen və ya insan faktorunun təsiri altında yaranaraq, bütün dünya üçün yaranmış risqlərlə mübarizədə dövlətlərin ortaya qoyduğu nəticələr üzrə sıralanmalar daha maraqlı müqayisələr aparmağa materiallar verir. Məsələn, dünya neft böhranı bütün bəşəriyyəti ciddi iqtisadi-maliyyə sınaqları ilə üz-üzə qoyanda bu vəziyyətdən ən optimal çıxış yollarının axtarışı, sözsüz ki, ölkələr arasında spesifik və qlobal rəqabətin əsaslarını yaratdı. Qeyri-neft sektorunun üstün inkişaf templərinə əsaslanan yeni iqtisadi modellərin tətbiqi uğrunda əsl yarış başladı. Bir neçə beynəlxalq reytinq siyahısına baxmaq kifayət edir ki, Azərbaycan da daxil olmaqla, hansı ölkənin bu kontekstdə nə kimi nəticələrə ulaşdığını görə bilək. Reytinq sorğularına əsasən, Azərbaycanın qeyri-neft istehsalı və ixracı sahəsində sanballı göstəricilərə sahib olduğu artıq mübahisə doğurmur. Eyni sözləri koronavirus pandemiyası ilə bir il əvvəl başlanmış qlobal mübarizədə kimin nəyə nail olduğu ilə də bağlı söyləmək olar. Həm də maraqlıdır ki, bəzi ölkələr pandemiya ilə mübarizənin heç bir mərhələsində və istiqamətində özünəməxsus və təqdirəlayiq nəticə
ortaya qoya bilmədiyi halda, bizim ölkəmiz dərhal bir neçə seqment üzrə çoxlarından fərqli və ya üstün model yarada bildi. Məhz bunların sayəsində Azərbaycan koronavirusla qlobal mübarizənin indiyə qədərki mərhələlərində bir neçə təşəbbüsün və zirvənin sahibi ola bildi.
Ən yeni fakt kimi Azərbaycanın vaksinləşdirmə səviyyəsinə görə bir neçə yüz milyonluq MDB coğrafiyasında liderlik göstəriciləri nümayiş etdirməsini qeyd etmək olar. Faktdır ki, Azərbaycan istisnasız olaraq heç də bütün iqtisadi, siyasi, hərbi, sosial, humanitar və sair parametrlər üzrə MDB-nin lider ölkəsi deyil. Lakin bir neçə çox əhəmiyyətli seqmentlər, o cümlədən koronavirusa qarşı vaksinləşmə səviyyəsi üzrə Azərbaycanın MDB liderliyi faktdır və ciddi əsaslara malikdir. Azərbaycan bu nəticəyə necə nail oldu?
Koronavirusla mübarizənin ilk günlərindən başlayaraq bütün mərhələlər üzrə Azərbaycanda həyata keçirilən sistemli tədbirlər öncədən ölkəmizin hansı hədəfə yönəldiyini dəqiq tutmağa imkan verirdi. İlkin olaraq ölkəyə giriş-çıxışın bağlanması, regionların imkan daxilində bir-birindən təcrid edilməsi başlanğıcda müəyyən əhali qrupları tərəfindən anlaşılmaz qarşılansa da, hədəflər dəqiq vurulanda hər kəs bunların məqsədyönlü bir sistemin elementləri olduğunu qəbul etdi. Azərbaycan bir çox ölkələrdən daha əvvəl bütün səhiyyə və digər potensialları virusla mübarizə naminə səfərbər edərək, mövcud infrastrukturları işə saldı və yenilərini yaratdı. Həm də bunu qısa müddətdə etdi. Cəmi 6 laboratoriya az vaxtda 40-dan yuxarı çıxdı, modul xəstəxanalar inşa edildi, milli maska istehsalına başlandı və sair. Pandemiya ilə mübarizənin sərt, lakin lazımlı qadağa və məhdudiyyətlərinin hamılıqla icra edildiyi qanun normaları və ictimai davranış mühiti formalaşdırıldı. Bircə "evdə qal" kampaniyasının Azərbaycanda hansı böyük ictimai entuziazmla icra olunduğunu xatırlamaq kifayətdir. Prezident və onun müvafiq komandası Azərbaycanı bütünlüklə koronavirus əleyhinə mübarizə relslərinə çıxarmaqda həqiqətən "klass nümunə" yaratdı. Bütün bunlar Azərbaycanın koronavorusla mübarizə müstəvisində milli model yarada bilmiş tək-tək ölkələrdən biri olmasını şərtləndirdi.
Azərbaycan üçün fərqli göstəricilərdən biri də koronavirusla qlobal mübarizə təşəbbüsləri ortaya qoya bilməsidir. Yada salaq. Prezident İlham Əliyev bu istiqamətdə ilk beynəlxalq videokonfrans nümunəsini ortaya qoydu, Türk dövlətləri Şurası və Qoşulmayanlar Hərəkatı formatında videokonfrans müzakirələrini məhz pandemiya ilə mübarizəyə həsr etdi. Hətta BMT-nin pandemiya ilə xüsusi mübarizə konfransının çağırılması təşəbbüsü ilə çıxış etdi ki, bu da öz həllini tapmaqla Azərbaycanın sayılan və xarizmatik dünya qüvvəsinə çevrildiyini nümayiş etdirdi.
Azərbaycanın, ötən bir ildə öz vətəndaşlarını qorxulu pabdemiyadan qorumaq tədbirləri ilə yanaşı, mütləq əksər ölkələrdən üstün və fərqli olaraq ÜST-yə və ehtiyacı olan ölkələrə də əl tutması, yəqin ki, unudulmayıb. 30 ölkəyə yardım etmək, ÜST-yə iki partiyada hər dəfə 10 milyon dollar kömək etmək Azərbaycanın humanitar akrivində dəyərli ümumdünya faktlarıdır. Təsadüfi deyil ki, pandemiyanın tüğyan etdiyi ildə Azərbaycanın milli və qlobal müstəvidə fəaliyyətləri bir neçə dəfə ÜST, BMT və digər beynəlxalq təşkilat və platformalar səviyyəsində yüksək qiymətləndirilib. Hətta bəzi Avropa ölkələrindən daha əvvəl sistemli antikorona tədbirlərinə başlamış Azərbaycan bu tempi vaksinasiyanın başlanğıc mərhələsində də davam etdirdi. Faktdır ki, bizim ölkəmiz dünyanın bir neçə inkişaf etmiş ölkəsi ilə eyni vaxtda vaksinasiya tədbirlərinə start verib. Demək, dövlətin sosial məsuliyyətlilik platforması yerindədir, insanın sağlamlıq və təhlükəsuzlik amili lazımınca düşünülür.
Azərbaycanı koronavirusla mübarizə müstəvisində liderlərin sırasına aparan yol üzərində təhlillər az əhəmiyyət kəsb etməyən başqa bir məsələni də qarşıya çıxarır. Məhz bizim ölkənin lideri dünyanı gözləyən qorxulu "vaksin ədalətsizliyi" deyilən təhlükə barədə hələ xeyli əvvəl xəbərdarlıq etmişdi. Sonrakı proseslər Azərbaycan Prezidentinin hansı miqyaslı təhlükə barədə öncədən danışdığını hamıya göstərdi. Prezidentin kəskin sarkazma çevrilmiş "dünya əhalisinin cəmi 14 faizini əhatə edən inkişaf etmiş ölkələr bütün vaksinlərin 50 faizdən çoxunu niyə sifariş edib" sualı, əslində güclü bir ittiham və uzaqgörənlik nümunəsidir. Azərbaycan Prezidentinin "vaksinlər uğrunda dünya mübarizəsi kəskinləşəcək" kimi öncədən dediyi fikrin də öz təsdiqini daha dəqiq tapacağına söz yoxdur. Hər şey göz qabağındadır və Prezidentin dediyinə doğru gedir.
Göründüyü kimi, Azərbaycan koronavirusla mübarizəni ən uğurlu formada başlatdığı kimi, onun vaksinləşmə mərhələsini də eyni templə başladaraq lider nəticələrə doğru şəstlə gedir. Vaksinləşmədə Azərbaycanın MDB liderliyinə gedən yolu təyinedici faktlarla olduqca zəngindir...
Aydın QULİYEV
