Çərşənbə günü, 16 iyul 2025
     

Dünyanın mətbuat başbilənləri çap medianın taleyini necə həll etdi - Müşfiq Ələsgərlidən xəbər aldıq... - MÜSAHİBƏ

Image

“Təklif edilir ki, ümumiyyətlə, çap medianın yaşadılması üçün dövlətlər, hökumətlər özlərinin proqramlarını qəbul etsinlər”

 

Sentyabrın 24-də Beynəlxalq Jurnalistlər Federasiyasının (İFJ) və Qlobal Həmkarlar İttifaqları Koalisiyasının (UNI Global Union) birgə təşəbbüsü ilə çap medianın problemlərinə həsr edilən “Çap medianı qoru, peşəkar jurnalistlərin iş yerlərini qoru, keyfiyyətli xəbəri qoru, demokratiyanı qoru!” devizi ilə onlayn beynəlxalq konfrans keçirilib.

Dünyanın 95 ölkəsindən 100-ə qədər nümayəndənin qatıldığı konfransa Beynəlxalq Jurnalistlər Federasiyasının (BJF) üzvü və Azərbaycan üzrə təmsilçisi olan, Jurnalistlərin Həmkarlar İttifaqının (JuHİ) sədri Müşfiq Ələsgərli də qatılıb.

- Müşfiq müəllim, dünyada çap mediası ilə bağlı nə kimi yeni trendlər var?

- Uzun müddət idi ki, çap mediası sahəsində geriləmə prosesi yaşanırdı. Onlayn medianın və sosial şəbəkənin inkişafı, ümumilikdə, ənənəvi medianın (bura daxildir qəzetlər, televiziyalar, radiolar) mövqeyini kifayət qədər daraltmışdı. Ancaq son bir neçə ildə bu sahədə geridönmə prosesi başlayıb.

- Geridönməyə səbəb nə oldu?

- Çünki orta dövrdə məlum oldu ki, sosial şəbəkələrdə yayılan informasiyalar etibarlı informasiya deyil. Burada kifayət qədər yalan xəbər yer tutur. Eyni zamanda, feyk məlumatlarla yanaşı, həm də xəbərin media standartlarının pozulması halları baş verir. Məsələn, burada insana nifrət və digər müxtəlif xəbər standartını məhdudlaşdıran çağırışlar yer tuturdu. Bu baxımdan, hətta beynəlxalq təşkilatların bir statistikası da vardı və orada qeyd edilirdi ki, sosial şəbəkələr üzərindən yayılan xəbərlərin təqribən 60 faizi yalan xəbərlərdir. Bu yöndə təbliğatlar getdi, açıqlamalar verildi. Artıq müasir dünyada çap mediasına, ənənəvi mediaya geridönüm başlayıb. Artıq dünya keyfiyyətli xəbər əldə etmək üçün ənənəvi media üzərinə qayıdır.

- İndiyə qədər belə düşünülürdü ki, dünya çap mediasından imtina etmək fikrindədir. Necə bilirsiniz, dünya çap mediasından imtina etmək istəyir, yoxsa yox?

- Dünya çap mediasından imtina etmək niyyətində deyil, əksinə, ona ehtiyac duyur. Sosial şəbəkələr üzərindən yayılan xəbərlərdəki problemlər uzun müddət insanları xəyal qırıqlığına uğratdığı üçün insanların ənənəvi mediaya geridönümü başlayıb. Ənənəvi medianın auditoriyasında artım olub. Amma ortada bir məsələ də var.

- Hansı məsələni nəzərdə tutursunuz?

- Artıq qəzetlərin, televiziyaların xəbərləri əvvəlki standartda olmamalıdır. Müasir dünyada media qurumları multikommunikasiya tipinə keçib. Bu nədir? Yəni əvvəllər qəzet yalnız kağız variantda yayılırdısa, son vaxtlar onlar öz yayımlarını, eyni zamanda, digər vasitələrdən istifadə edərək həyata keçirirlər. Bu gün dünyanın aparıcı çap mediasına baxsaq, orada maraqlı müşahidə var. Məsələn, böyük transmilli KİV, qəzetlər var ki, onların auditoriyası milyonlarla ölçülür. Bu gün həmin o milyonlarla auditoriyası olan qəzetlərin kağız variantda oxucuları təqribən 27 faizdir, 73 faizi isə onları internet versiyalarından, sosial şəbəkələr üzərindən oxuyur. O ənənəvi KİV ki, yeni dövrün tələblərinə uyğunlaşır, müasir multikommunikasiya tiplərindən istifadə edir, onlar inkişafa başlayıblar və öz fəaliyyətlərini davam etdirirlər.

- Pandemiya çap mediasına dönüş prosesini ləngitmədi ki?

- Pandemiya nəticəsində geridönüm prosesi az qala darmadağın edildi. Ümumilikdə, ənənəvi media pandemiyadan əziyyət çəkdi, xüsusi olaraq da ziyan ən çox çap mediasına dəydi. Bu da səbəbsiz deyil. Çünki çap mediasının əsas gəlir mənbəyi reklamlardadır. Statistikaya görə, KİV qurumlarının təxminən 75 faiz maliyyəsi reklamlardan formalaşır, qalan faiz isə yayımdan, abunəçilərdən, eyni zamanda, ianələrdən. Pandemiya dövründə reklamla bağlı ortaya ciddi problemlər çıxdı. Məsələn, reklam verən şirkətlərin böyük hissəsi pandemiya dövründə reklamlarını saxladılar. Pandemiya ilə əlaqədar reklamların və yayımın dayandırılmasından ən çox qəzetlərə ziyan dəydi.

Orta statistikaya görə, pandemiya dövründə qlobal səviyyədə ənənəvi peşəkar medianın təxminən 25 faizi fəaliyyətini dayandırmalı oldu, burada ən çox pay çap mediasının üzərinə düşür.

- Çap mediasının qlobal problemlərinin həlli üçün nə kimi təkliflər mövcuddur?

- Beynəlxalq təşkilatlar məsələ qaldırırlar ki, çap medianın həm pandemiya dövründə, həm də son 20 ildə internetin yaranması ilə bağlı üzləşdiyi problemlərlə bağlı tənzimlənmə olmalıdır. Çünki artıq sübut olunur ki, peşəkar media yaşamasa, bu, bir tərəfdən, milyonlarla jurnalistin işsiz qalması, başqa tərəfdən, keyfiyyətli xəbərin iflasa uğraması və gündəmin sosial şəbəkələrə buraxılması deməkdir. Bu da ictimaiyyətin doğru xəbər almaq hüququnu pozur və sair.

Hazırda bütün diqqət onun üzərində köklənib ki, peşəkar medianın, o cümlədən də qəzetlərin yaşadılması üçün yeni proqramlar işlənib hazırlanmalıdır.  

- Təşəbbüslər varmı?

- Bəli, başlanıb. Artıq çoxsaylı qlobal media təşkilatı bu təşəbbüslə çıxış edib və bununla bağlı təkliflərini səsləndirməyə başlayıb. Bu proses artıq qlobal bir hərəkat şəkli alıb. Çoxsaylı jurnalist qurumu, dövlətlərarası təşkilat artıq buna dəstək verir. Təklif edilir ki, ümumiyyətlə, çap medianın yaşadılması üçün dövlətlər, hökumətlər özlərinin proqramlarını qəbul etsinlər. Hansı formada yeni vasitələr tapmalıdırlar ki, çap medianın inkişafına dəstək verə bilsinlər. Amma, ilkin olaraq, açıqlamalar bundan ibarətdir ki, sosial şəbəkələr və internet üzərindən işləyən texnologiya nəhəngləri - “Amazon”, “Google”, “Facebook”, “Maykrasoft” kimi şirkətlər də məsələyə aydınlıq gətirməlidirlər. Bu qurumların auditoriyası mediadır, onların məhsulları da, dövriyyələri də media ilə bağlıdır. Çünki sosial şəbəkələrin yaydığı xəbərlərin çox böyük hissəsini ənənəvi medianın yaratdığı məhsullar təşkil edir. Bayaq dedim, indi multikommunikasiya dövrüdür. Məsələn, qəzet öz məhsulunu “Facebook” üzərindən yayır, yaxud “Google”də axtarış verilir, qəzetin materialı tapılır. Bu şirkətlər o məhsuldan qazanc götürürsə, demək, o məhsulu istehsal edən KİV qurumlarının da haqqı tanınmalıdır. O da təklif olunub ki, bu texnologiya nəhənglərinin işlədikləri ölkələrdə bu şirkətlərin üzərinə 6 faizlik vergi tətbiq olunsun və həmin vergidən əldə olunan gəlir həmin ölkələrin KİV qurumları arasında paylanılsın. İndi, ilkin olaraq, müəyyən şərtlər də açıqlanıb ki, hansı KİV qurumlarına dəstək göstərmək olar. Tutaq ki, 6 faiz vergi o texnologiya nəhənglərindən alınsa, onda bu yardım necə paylanmalıdır, hansı KİV-ə verilməlidir? Bununla bağlı standartlar işlənib hazırlanıb. Standartlar belədir, ilkin olaraq, bu yardımlar o KİV-ə göstərilməlidir ki, öz işçilərini ixtisar etmir, öz tərkiblərində gender balansını müdafiə edir, xəbərlərini etik kodeksə uyğun istehsal edir, müəyyən dərəcədə auditoriyaya təsir edə bilir. Yəni bu cür institutlaşan və öz işini qanunlar üzərində quran KİV-ə yardımlar göstərilməlidir ki, öz fəaliyyətini davam etdirə bilsin. Mütləq şəkildə ənənəvi medianın, o cümlədən də çap medianın fəaliyyətinə dəstək verilməlidir ki, o öz mövcudluğunu qorusun, fəaliyyətini davam etdirsin, eyni zamanda da KİV qurumları ilə bağlı səsləndirilir ki, onlar öz fəaliyyətlərini modernləşdirsinlər, multikommunikasiya üzərinə keçsinlər, yeni dövrün modern texnologiyalarına uyğunlaşsınlar, bununla da onlar özlərini inkişaf etdirmək üçün çalışsınlar.

- Dünya bu sahənin perspektivini necə görür, bu istiqamətdə verilən proqnozlar nikbin olmağa əsas verir, yoxsa əksinə?

- Məsələ burasındadır ki, bu təşəbbüs yeni başlayıb, yəni onun tarixi çox yenidir. Pandemiyanın orta dövründə, təxminən maydan sonra bu təşəbbüslər ortaya çıxıb. İlkin uğur ondan ibarətdir ki, artıq qlobal təşkilatlar bu təşəbbüsə dəstək verməyə başlayıblar. Qalır bu təşəbbüsləri həm də dövlətlərarası təşkilatlara, BMT, ATƏT, Avropa Şurası kimi qurumlara çıxarmaq. Yəni məsələ beynəlxalq təşkilatlar səviyyəsində işlənib, qəbul edilib, təkliflər hazırlanıb. İndi istəyirlər ki, bunu beynəlxalq dövlətlərarası təşkilatlara da qəbul etdirsinlər. Bunun ardınca da prosesi davam etdirərək ayrı-ayrı ölkələrdə də bunları tətbiq etsinlər. Beynəlxalq təşkilatların bu işə qoşulması ümidvericidir. Görək dövlətlərarası beynəlxalq təşkilatlar buna necə reaksiya verəcəklər. Artıq müəyyən dövlətlər də bu proseslərə qoşulublar. Pandemiya dövründə Norveç, İsveç və digər Avropa ölkələri KİV-ə, xüsusən də qəzetlərə yüksək məbləğdə yardımlar göstərdilər. Artıq bu ənənə getdikcə genişlənir. Azərbaycanda da bu proses var. Sevindirici haldır ki, ölkəmizdə bu proses başqa ölkələrlə müqayisədə daha tez başlayıb. 2009-cu ildən xüsusi Dövlət Fondu fəaliyyət göstərir, çap mediasının yaşadılması üçün dövlət ciddi dəstək verir. Bunlar hamısı müsbət haldır.

İradə SARIYEVA



VİDEO

SON XƏBƏRLƏR

16.07.2025 / 01:27
Tramp geri addım atdı və Zelenskiyə xəbərdarlıq etdi – Moskvanı vurmayın...

15.07.2025 / 22:43
Yekaterinburqda Azərbaycan diaspor rəhbərinin oğlu saxlandı

15.07.2025 / 21:31
Tramp Putinə qarşı sərt addımlar üçün 50 gün gözləməyəcək...

15.07.2025 / 21:16
Ölkəyə gələn 31 tonun içində ərəb qızılı yoxdur - niyə?..

15.07.2025 / 21:02
AB Ermənistana 2,5 milyard avro dəstək qərarı verdi...

15.07.2025 / 20:47
“60 kənd boşaldılır, 300 min azərbaycanlı qayıdır” - Qərb daha çox şey gözləyirmiş...

15.07.2025 / 20:33
Zəngəzur dəhlizində 3-cü dövlətin nəzarəti ideyası kimə məxsusdur?

15.07.2025 / 20:20
Trampın bu 50 günü əvvəlki “60, 90 günlərə dönməsə yaxşıdır”...

15.07.2025 / 20:06
“3 dövlət birləşir” - Bakı-Dəməşq “qaz əməkdaşlığına” erməni mediasından hücum başladı...

15.07.2025 / 19:52
Rusiya Akkuyu AES-lə bağlı Türkiyəyə qəbuledilməz şərt qoydu...

15.07.2025 / 19:39
“Dini qurumlarla bu mövzu ətrafında toplaşmağımız çox əhəmiyyət daşıyır”- Rəşad Məcid

15.07.2025 / 19:37
Ermənistanın ağır müharibə cinayətləri məhkəmədə bir-bir sübuta yetirilir...

15.07.2025 / 19:25
Tərəqqi yolunun başlanğıcı – Əhliman Əmiraslanov yazır...

15.07.2025 / 19:12
Ukrayna öz qaz anbarlarını Azərbaycana təklif etdi...

15.07.2025 / 19:05
Polis Sumqayıtda ikitəkərli nəqliyyat sürücüləri ilə maarifləndirici söhbətlər aparıb - FOTO

15.07.2025 / 18:57
Tanınmış tədqiqatçı Qismət Yunusoğlu Aydın Quliyevi təbrik etdi

15.07.2025 / 18:50
Cəlilabaddakı yanğının söndürülməsinə 2 helikopter cəlb edildi

15.07.2025 / 18:44
Ursula Lyayen Paşinyanın “sülh siyasəti” barədə inanılmaz sözlər dedi...

15.07.2025 / 18:30
Subbakalavrların taleyini kim həll etməlidir - universitetlər, nazirlik, ya DİM?

15.07.2025 / 18:16
Tramp Ukrayna müharibəsinin gedişini dəyişəcək qərar verdi...

15.07.2025 / 18:03
Azərbaycanda 2 yeni qoruq yaradıldı - nə dəyişəcək?..

15.07.2025 / 18:00
“...Harada boşluq varsa, onu ya savadsızlıq, ya da xarici radikal çağırışlar doldurur” - Vüqar Əliyev

15.07.2025 / 17:50
Hansı ixtisasın lazım olub-olmadığına DİM özü qərar verə bilərmi?

15.07.2025 / 17:42
Vardanyanın məhkəməsində zərərçəkmiş şəxslərin ifadələri dinlənildi

15.07.2025 / 17:35
Ukraynanın baş naziri istefa verdi

15.07.2025 / 17:31
İkinci Qarabağ müharibəsinin iştirakçısı “Azəriqaz”da yüksək vəzifəyə təyin olundu

15.07.2025 / 17:27
Vətəndaşların şəxsi məlumatlarını xarici kiberbunkerlərə ötürən şəxs ifşa edildi - 300 min manatlıq ziyan...

15.07.2025 / 17:15
Trampdan Zelenskiyə Putini şoka salan təlimat - Moskva və Peterburqu vurun…

15.07.2025 / 17:01
Şamaxıdan mesaj - Media dinin siyasiləşdirilməsinə qarşı dayanan böyük qüvvədir...

15.07.2025 / 16:50
Ersin Tatar Kipr danışıqlarında Lefkoşanın şərtlərini açıqladı - heç bir federal quruluşundan söhbət gedə bilməz

15.07.2025 / 16:34
Şamaxıda “Müasir informasiya məkanı və dini etiqad azadlığı” mövzusunda konfrans başlayıb

15.07.2025 / 16:05
"Vaqif Poeziya Günləri" Qazaxda başladı

15.07.2025 / 16:03
BDU İqtisadi İslahatların Təhlili və Kommunikasiya Mərkəzi ilə əməkdaşlıq haqqında anlaşma memorandumu imzalayıb

15.07.2025 / 15:22
Vətənə sevdalanan ömür...

15.07.2025 / 15:22
ABŞ Rusiyaya qarşı 10 milyardlıq planı işə saldı - Ukraynaya Rusiyanın dərinliklərini vura biləcək raketlər də veriləcək…

15.07.2025 / 14:39
"Ağdamda 8 yaşayış məhəlləsi, 1 qəsəbə, 23 kənd lahiyələndirilir" - Prezidentin xüsusi nümayəndəsi

15.07.2025 / 14:30
"Azərbaycan ilə Türkiyənin birgə layihələri regionun yeni geosiyasi mənzərəsini formalaşdırıb" - Samir Şərifov

15.07.2025 / 14:18
Tramp ATACMS raketləri ilə Rusiyaya zərbə endirməyə icazə verə bilər...

15.07.2025 / 14:02
Evdən 30 min dollar və 12 min manat oğurlayan qadın tutuldu...

15.07.2025 / 13:47
Laçından Ağcabədiyə 120 kq yararsız mal əti aparan şəxs yolda yaxalandı...

15.07.2025 / 13:34
"Azərbaycan ilə Türkiyənin qanunvericilik aktlarını bir-birinə uyğunlaşdırmağa çalışırıq" - Əhliman Əmiraslanov

15.07.2025 / 13:19
"Xain çevrilişə cəhd zamanı can Azərbaycanın ölkəmizə güclü dəstəyini xatırlayırıq" - Türkiyə səfiri

15.07.2025 / 13:10
Дмитрий Киселев! Совет Прессы Азербайджана в отличии от вас, никогда не врёт - ПРЯМАЯ ТРАНСЛЯЦИЯ

15.07.2025 / 12:53
Azərbaycandan qardaş Türkiyəyə 15 iyul mesajı - "dərin ehtiram və minnətdarlıqla anırıq”

15.07.2025 / 12:38
Baku Network Parisdə ilk dəfə olaraq erməni təcavüzü nəticəsində həlak olmuş azərbaycanlı jurnalistlərlə bağlı məsələ qaldırıb

15.07.2025 / 12:32
III MDB Oyunlarına 8 ölkədən 1846 idmançı qatılacaq

15.07.2025 / 12:20
"Bu gün Azərbaycanla Türkiyə gələcəyə doğru çiyin-çiyinə irəliləyir" - İlham Əliyev

15.07.2025 / 12:13
Slovakiya Azərbaycanda fəxri konsulluq açacaq

15.07.2025 / 12:10
"Bu layihələrin dünyada analoqu yoxdur" - Prezidentin xüsusi nümayəndəsi

15.07.2025 / 12:05
"Barselona" bu futbolçu üçün "pivəçilər"ə elçi düşdü...

15.07.2025 / 12:00
Hollivud ulduzunun bu fotosu 21 min dollara satıldı...

15.07.2025 / 11:51
2025-ci ilin ilk 6 ayı ərzində 44 milyondan çox tibbi xidmət göstərilib

15.07.2025 / 11:44
Xameneinin müşaviri yenə Azərbaycan əleyhinə danışdı - bu dəfə pakistanlı nazirlə görüşündə...

15.07.2025 / 11:40
Harmancı yenə xəbərdarlıq edir - COVID-19 davam edir

15.07.2025 / 11:35
6 min 300 ədəd çətənə kolu məhv edilib - polis

15.07.2025 / 11:11
Bu gündən tələbələrin köçürülməsi prosesinə başlanılıb

15.07.2025 / 11:03
ABŞ-ın Zəngəzurla bağlı mövqeyi çox təhlükəlidir - CANLI

15.07.2025 / 09:15
Samuxda zəlzələ olub - TƏCİLİ

15.07.2025 / 08:36
Azərbaycanda turistlər hotellərdən imtina edir - kirayə kənd evlərinə kütləvi axın başlayıb...

14.07.2025 / 23:48
Tramp Putini sərt tənqid etdi - Onu qatil adlandırmaq istəmirəm, amma o…

14.07.2025 / 23:40
Tramp Putinə 50 gün vaxt verdi - Ukrayna ilə bağlı razılaşma olmasa...

14.07.2025 / 21:32
Ermənilərin azərbaycanlıları əsir götürərkən işgəncə vermələrini əks etdirən videokadrlar məhkəmədə nümayiş etdirildi - FOTO

14.07.2025 / 21:19
Kilsə Paşinyana əks-hücuma keçdi - "katolikosa hücum Allaha hücumdur"...

14.07.2025 / 21:05
Bir neçə ərəb biznesmenə görə tariximizdən üz döndərməliyik? - Babək ərəblərlə vuruşub, ancaq tarix tarixdir...

14.07.2025 / 20:50
Əbu-Dabidə Əliyev-Paşinyan görüşünün ardınca Gorus görüşü başlayıb...

14.07.2025 / 20:35
Azərbaycanın "yaratdığı" Yeni Kaledoniya Dövləti müstəqil xarici siyasət aparacaq... Konstitusiyada ayrıca maddə...

14.07.2025 / 20:21
Azərbaycan qazının Suriyaya nəqlinin bir neçə marşrutu gözdən keçirilir...

14.07.2025 / 20:07
Supermarketlərimiz yerli bostan məhsullarına bağlıdır - Çindən qarpız idxalı 300 dəfə artır...

14.07.2025 / 19:53
Avropa Bakıdan əlavə 14 milyard kub qaz istəyir - ancaq problem var...

14.07.2025 / 19:40
İki dövlətli həll prosesində yeni ADDIMLAR: Nyu-Yorkda sərt mesajlar veriləcək

14.07.2025 / 19:37
Azərbaycan Yeni Kaledoniyanı dövlət kimi tanıyan ilk ölkə olacaq...

14.07.2025 / 19:25
Əməkdar mədəniyyət işçisi Musa Nəbioğlu Aydın Quliyevi təbrik etdi

14.07.2025 / 19:12
Mətbuatın 150 illiyi həm dövlətçilik, həm də ictimai hadisədir...

14.07.2025 / 18:57
ABŞ Zəngəzur dəhlizinə nəzarəti öz üzərinə götürməyi təklif etdi - səfir rəsmən təsdiqlədi...

14.07.2025 / 18:44
Rusiya pomidor ticarətindən Azərbaycana 1,2 milyard dollar ziyan vuracaq?..

14.07.2025 / 18:41
“Başlıbel: yaranışdan işğaladək” kitabının təqdimatı keçirilib

14.07.2025 / 18:30
Müxalifətə münasibətdə Fransa ilə Rusiya eyni ölkələrdir - qətllər, təqiblər...

14.07.2025 / 18:16
Azərbaycanın tərəvəzində həqiqətən xəstəlik tapılır, ya Rusiyada məsələ siyasiləşdirilir...

14.07.2025 / 18:02
Bakıda qapalı Suriya-İsrail danışıqlarında hər tərəfdən bir nəfər iştirak etdi... Çox ilginc...

14.07.2025 / 17:48
Putindən İrana gizli “nüvə mesajı” - Rusiyanın məqsədi nədir...

14.07.2025 / 17:35
40 nəfər bağça direktoru niyə “vuruldu”?..

Ermənistanın ağır müharibə cinayətləri məhkəmədə bir-bir sübuta yetirilir...

XƏBƏR ARXİVİ

İyul
B.eÇ.aÇC.aCŞB
301234567891011121314151617181920212223242526272829303112345678910