Kartof istehsalı sürətlə artır, bazarlarımızda qiymət isə…

Məlum olduğu kimi, Azərbaycanda bu il kartof istehsalı artıb. Kənd Təsərrüfatı Nazirliyinin yaydığı məlumatda qeyd olunur ki, 2019-cu ilin yanvar-iyul aylarında 34 min hektar sahədən 576,3 ton kartof yığılıb. Bu isə əkilən ümumi sahənin 60,1 faizinin yığılması deməkdir.

Hazırda kartof yığımı davam edir. Nazirlikdən bildiriblər ki, 2019-cu ilin yanvar-iyul aylarında kartof yığımı ötən ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə 7,9 faiz, sahəyə düşən məhsuldarlıq isə 7 faiz artıb: "Ötən illə müqayisədə bu il kartof daha az sahədə əkilib. Belə ki, 2018-ci ildə 59,3, 2019-cu ildə isə 56,9 min hektar sahədə kartof əkilib”.

Danılmaz faktdır ki, kartof gündəlik qida rasionunun əsas tərkib hissələrindən birini təşkil edir. Bu səbəbdən də adıçəkilən məhsulun məhsuldarlığının artması sevindiricidir.

Məhsuldarlığın artması ixraca da təsir edib. Nazirliyin yaydığı məlumatda o da bildirilir ki, Azərbaycanda yetişdirilən kartofun bu il 8 ölkəyə ixracı həyata keçirilib. Azərbaycan bu il Belarusa 120,3 ton, Gürcüstana 2821,7 ton, Moldovaya 199,3 ton, Qazaxıstana 59 ton, Rusiyaya 55 min 786,8 ton, Türkmənistana 62 ton, İraqa 23,3 ton, Ukraynaya isə 2 483,2 ton kartof ixrac edib.

Məlumat üçün bildirək ki, Azərbaycanda kartofun orta tez yetişən "Nevski", "Oqanyol", "Laymdots", "Əmiri-600", "Sevinc" sortları yetişdirilir. Bütün bölgələrdə il ərzində bir neçə dəfə yetişdirilən kartof məhsulu daha çox Tovuz-Gədəbəy, Astara-Lerik və Quba-Qusar rayonlarında becərilir və yüksək məhsul verir.

• Nicat Nəsirli: “Hazırda milli kartof toxumçuluğunun qurulması üzrə işlər aparılır”

Maraqlıdır, istehsalın artması qiymətə təsir edəcəkmi?

Aqrar sahə üzrə ekspert Nicat Nəsirli bildirdi ki, ölkədə kartof istehsalı hər il ümumi istehlakı dəfələrlə üstələyir: “Bu sahəyə göstərilən dövlət dəstəyi, eləcə də məhsulun bazarda əlverişli mövqe qazanması ildən-ilə bu sahəyə marağı artırır. Dövlət tərəfindən ötən il ölkədə istehsal olunan kartofun daxili bazarlarda realizə olunması, fermerlərin ziyan çəkməməsi niyyəti ilə  375 saylı qərar qəbul edildi, nəticədə üç ay müddətində daxili bazar qorunmuş oldu. Qərarın əsas məqsədi məhsuldarlıq və əkin sahələrinin ötən illə müqayisədə artması ilə əlaqədar olaraq, kartofun satış probleminin həlli və  eləcə də kartofun satış qiymətini istehsalçı və istehlakçı üçün optimallaşdırmaq və kartof istehsalçılarında qiymətlərin həddən artıq aşağı düşməsi ilə əlaqədar yaranmış mənfəət itkisinin qarşısının alınması idi. Qısamüddətli qadağa hər iki məqsədə çatmağa imkan verdi. İlk növbədə yerli istehsalçıların əlində qalmış böyük həcmdə məhsul öz bazarlarımızda realizə olundu. Digər tərəfdən, əsas istehsalçı rayonlar olan Gədəbəy, Şəmkir, Tovuzda istehsal olunmuş kartofun qiymətində nisbətən yüksəlmə baş verməklə, fərdi istehsalçıların mənfəət itkisi minimuma endirildi. Həmin qərar kənd təsərrüfatı məhsulları bazarının tənzimlənməsi sahəsində dövlət üçün səmərəli intervensiya aləti rolunu oynadı. Belə ki, Azərbaycanın əsas idxal kartof bazarını formalaşdıran İran və Rusiyada milli valyutanın zəifləməsi fonunda bu ölkələrdən böyük həcmdə məhsul ölkəmizə daxil olaraq yerli istehsala ciddi mənfi zərbə vura bilərdi. Azərbaycana hər il İrandan 50 min, Rusiyadan isə 43 min tondan çox kartof gəlir. Dövlət çevik addım ataraq ölkəyə idxal edilən kartofun tarif dərəcəsini iki dəfə artıraraq 30 faizə qaldırdı, yerli bazar qorundu, istehsalçı əlindəki məhsulu bazara təklif etməklə, ziyana düşməkdən sığortalandı. Əkin sahələrində "ikinci çörəy”in məhsuldarlığı artaraq, hektardan 15 tona, istehsal həcmi isə 914 min tona çatıb. Əhalinin illik tələbatı isə adambaşına düşən kartof istehlakı üzrə 74,29 kq nəzərə alınmaqla 2018-ci il üçün cəmi kartof istehlakının 743 min ton olacağı proqnozlaşdırılırdı. Tələbatdan artıq qalan 171 min tonluq həcmin milli valyutaların ucuzlaşdığı bir fonda, ixracı real görünmürdü. Ona görə alternativ çıxış yolu intervensiya alətini hərəkətə gətirmək idi. Lakin bütün bunlar idxal üzrə rəqəmləri təkzib edə bilməz. Havaların soyuduğu noyabrdan başlayaraq kartofa tələbat sürətlə artmağa başlayır və bu tendensiya aprelə qədər davam edir. Ölkəyə payız-qış mövsümündə 160 min tona qədər kartof gətirilir, bu, ölkə tələbatının 16%-ini təşkil edir”.

Həmsöhbətimiz hesab edir ki, qeyd olunan sahənin inkişafı ilə bağlı müxtəlif işlər görülə bilər: "Məlumdur  ki, son illər kartof sahələri genişlənir, lakin məhsuldarlıqda maksimum nəticələr hələ əldə olunmayıb. Bunun üçün toxumçuluq sistemi qurulmalıdır. Toxum tələbatının yalnız 2 faizi yerli istehsal hesabına ödənilir, böyük hissəsi idxal edildiyindən, məhsuldarlıq yaxın hədəf olaraq qalır. Hazırda milli kartof toxumçuluğunun qurulması üzrə işlər aparılır”.

Günel CƏLİLOVA