Bakıda elit evlərin inşası dayandı
Ölkənin daşınmaz əmlak bazarında son dövrlərdə maraqlı proseslər müşahidə olunmaqdadır. Söhbət bahalı, elit evlərin inşasının dayanmasından, əvəzində "ekonom klass" evlərə olan tələbin yüksəlməsindən gedir. Bazarda baş verən prosesləri yaxından izləyən tikinti şirkətləri indi əsas diqqəti "ekonom klass" evlərin inşasına yönəldib. Elə bu səbəbdəndir ki, belə evlərin qiyməti indi daha tez-tez dəyişir. Əvəzində, yuxarıda qeyd olunduğu kimi bahalı, elit evlərin inşası tamamilə arxa plana keçir. Bunu daşınmaz əmlak üzrə ekspert Nüsrət İbrahimov da təsdiq edir.
Bazarda mənzillərin qiyməti ətrafında baş verən dəyişikliklərdən danışan ekspert bu xüsusda qeyd edir: “2018-ci ildə isə həm təkrar mənzil bazarında, həm də ilkin mənzil bazarında qiymət artımı müşahidə etmişdik. Amma qiymət artımı daha çox ilkin mənzil bazarında müşahidə edilmişdi”. Ekspertin sözlərinə görə, bu il ilkin mənzil bazarında qiymətlərdə bir qədər geriləmə müşahidə edilir ki, öz əvvəlki mövqeləri bərpa olunsun: “2018-ci ildə intensiv qiymət artımı bazarda alıcı kütləsini bu seqmentdən küsdürmüşdü. Ona görə də ilkin mənzil bazarında, xüsusən tikinti şirkətləri satışın həcmini artırmaq üçün qiymətlərdə müəyyən güzəştlərə getməli olur. Həm ilkin, həm də təkrar mənzil bazarında sabit strukturla isə qiymət artımı müşahidə olunur. Bu onunla bağlıdır ki, 2011-2017-ci illərdən fərqli olaraq, son 2 ildə bu bahalı, elit, VİP evlərə alıcıların marağı azalıb. Belə evlərin tikintisində isə nəinki azalma qeydə alınıb, hətta sıfıra enib. Tikinti şirkətləri bahalı mənzillərin tikintisində maraqlı deyillər. Çünki onlar artıq başa düşürlər ki, bazarda bu gün əsas alıcı kontingenti az və orta təminatlı ailələrdir. Onlar da daha çox bank krediti ilə bu mənzilləri almağa üstünlük verirlər. Kim ki, bahalı mənzil almaq iqtidarındadır, onların artıq mənzilləri var”.
Həqiqətən də araşdırmalar göstərir ki, Azərbaycanda elit mənzillətə tələb azalıb. Bir müddət öncəyə qədər vəziiyət tamamilə bunun əksinə idi. Şəhərin bir çox yeni binalarında belə elit evlərə rast gəlmək olurdu və onların müştərilərinin sayı da az deyildi. Adətən elit kateqoriyalı mənzillər baha olması ilə seçilir. Hazırda belə evlərin alıcıları, demək olar ki, yoxdur. Ekspertlərin fikrincə, elit mənzillətə tələbin azalması onların qiymətinin daha baha olması və artıq satarkən, kirayəyə verərkən sahibinə əvvəlki gəliri gətirməməsilə bağlıdır. Əvvəllər elit mənzillər sahiblərinə gəlir gətirirdi. Ona görə ki, onu alıb müəyyən müddətdən sonra daha baha qiymətə satmaq mümkün idi. Bu da həmin evlərin sahiblərinə gəlir əldə etməyə imkan verirdi. Digər tərəfdən, bu tip evlərin gəlirli olması daha yüksək qiymətlərlə kirayəyə verilməsilə bağlı idi. İndi isə bazarda fərqli vəziyyət müşahidə olunur. Elit mənzillərə, qeyd olunduğu kimi, tələb yoxdur, həmçinin, belə mənzillər üçün kirayə tələbi də kəskin azalıb. Bütün bunlar da elit mənzillərin kirayəyə verilməsi baxımından gəlirli olmamasına gətirib çıxarıb. Belə vəziyyətdə elit mənzillərə marağın azalması təbii sayılır. Ekspertlər xatırladır ki, elit mənzillər üçün bir qayda olaraq bir kvadratmetrin dəyəri 2500-3000 manatdan başlayaraq yuxarı qalxır. Belə olan halda, təbii ki, alıcının geniş kütləsi belə mənzillərə maraq göstərə bilməz.
İndilikdə hesablamalara görə, 2019-cu ildə ilkin bazarda mənzillərin orta qiyməti 1 kvadrat metr üçün 1321 manat, 2018-ci ildə isə 1 kvadratmetr üçün 1200 manat təşkil edib. Qiymət artımına səbəb, yuxarıda qeyd olunduğu kimi, "ekonom klass" evlərə tələbin yüksəlməsi ilə bağlıdır. İndi alıcılar sərfəli, orta qiymətə malik "ekonom klass" evlərə üstünlük verir. Nəticədə ehtiyacı olan "ekonom klass" mənzillər bahalaşır. Qiymət artımına səbəb həm də əhalinin alıcılıq qabiliyyətinin artmasıdır. Alıcılıq qabiliyyətin artması bir tərəfdən əhalinin gəlirlərinin artması ilə bağlıdırsa, digər tərəfdən də kredit imkanlarının çoxalması ilə əlaqədardır. Mənzilə real ehtiyacı olan əhali isə, əsasən, əhalinin az gəlirli kontingentidir. Onlar da ən çox ucuz və kütləvi yaşayış yerlərindəki mənzillərə üz tuturlar. Bu ehtiyacı qarşılamaq üçün isə hökumət sosial mənzillərin inşasını genişləndirməyi düşünür. Artıq Mənzil İnşaatı Dövlət Agentliyinin (MİDA) ilk layihəsi olan Yasamal Yaşayış Kompleksində belə evlərin satışı baş tutub. Bu prosesin təhlili isə sosial evlərə də böyük tələb olduğunu üzə çıxarır. Sosial evlərin mənzil bazarına nə cür təsir edəcəyinə gəldikdə, ekspertlər bildirir ki, bu tip evlər mənzil bazarında hələlik ucuzlaşmaya səbəb ola bilməz. Belə ki, sosial mənzil 3 il müddətinə alqı-satqı predmeti ola bilməz. Eyni zamanda, sosial mənzillərin ümumi sayı bazarın ümumi tutumundan xeyli dərəcədə aşağıdır. Həmin sosial mənzillərin bazarda satışa çıxarılması ən yaxşı halda iki il sonra başlaya bilər ki, bu da bazarda təklifə hər hansı formada təsir göstərməyəcək. Belə vəziyyətdə ekspert qeyd edir ki, qarşıdakı aylarda həm də ipotekada olan ucuz mənzillərin qiymətində canlanma ola bilər. Eyni zamanda kirayə mənzil bazarında da qiymət artımı qaçılmaz sayılır və indidən bu hal özünü qabarıq surətdə büruzə verməyə başlayıb. Prosesin gələn ayın sonlarına kimi davam etməsi gözlənir.
Tahir TAĞIYEV
