Azərbaycan üçün “Smart şəhər” və “Smart ölkə” layihələri nə deməkdir...

“...Heyətim mənə məlumat verib ki, bu sahələrdə, xüsusən də müzakirə etdiyimiz kimi, “Ağıllı şəhər” layihəsi sahəsində işlər yaxşı gedir. İndi isə siz yeni “Smart ölkə” ideyası ilə çıxış edirsiniz. Nəinki şəhər infrastrukturu, nəqliyyat, dayanacaq yerləri və bəzi digər şəhər infrastrukturu, o cümlədən, qlobal “Smart ölkə” konsepsiyası ortaya çıxır və biz onu tam dəstəkləyirik. Söylədiyiniz kimi, o, təhsili, kibertəhlükəsizliyi, səhiyyəni və əvvəlcə müzakirə etdiyimiz kimi, əlavə edərdim ki, kənd təsərrüfatı və su ehtiyatlarının idarə olunmasını əhatə edir. Mən buna sonradan qayıdacağam. Lakin, ilk olaraq, mənə sizin “Quantela” şirkəti ilə əməkdaşlığınız haqqında məlumat verildi. Əlbəttə ki, biz bunu tam dəstəkləyirik. “Smart ölkə” layihəsinin inkişaf gündəliyi üzrə tam tədqiqatın, bir növ, “yol xəritəsi”nin hazırlanması da fikrimcə, çox faydalı olardı”.

Bu fikirləri mayın 15-də CISCO şirkətinin təşəbbüsü ilə Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevlə bu şirkətin icraçı vitse-prezidenti və baş maliyyə direktoru xanım Kelli Kramer, vitse-prezidenti Qay Ditrix və CISCO rəhbərliyinin digər nümayəndələri arasında keçirilən videokonfransda Prezident İlham Əliyev söyləyib.

“Smart ölkə” və “Smart şəhər” nədir, bu layihənin bizim üçün nə kimi əhəmiyyəti var?

Bu layihənin kifayət qədər faydalı olduğuna diqqət çəkən ekspertlərin sözlərinə görə, layihənin həyata keçirildiyi ərazidə hər şey maksimum rəqəmsallaşmalıdır. Məsələn, zibil yeşikləri dolarkən “Təmiz Şəhər"ə avtomatik xəbərdarlıq gedir, su və qaz borularında nasazlıq olan zaman sakinlər smartfonlarında “applicationlar” vasitəsilə xəbərdarlıq alır, hər kəs yaşadığı ərazidə radiasiyanın miqdarını ölçə və müşahidə edə bilir. Çirkab suları son innovasiyalı texnologiya ilə, xlorsuz, ətraf mühitə zərər verməyən üsullarla təmizlənib emal olunur. Sakinlər onlar üçün yaradılmış xüsusi elektron portalda qəsəbələrində baş verən texniki və ekoloji dəyişikliklərə səs verərək, özləri seçə bilmək hüququna malik olurlar. Zibil yeşikləri plastik, yağ, kağız və sairə olaraq çeşidləndirilir.

• “...rəqəmsal idarəetmənin, yükləmənin təmin olunması və kiberhücumların qarşısının alınmasında...”

Tanınmış iqtisadçı Rəşad Həsənov layihə ilə bağlı baki-xeber.com-a bildirdi ki, “Smart şəhər” və “Smart ölkə” layihəsi bir-iki sahə ilə məhdudlaşmır, o bütün istiqamətləri əhatə edir. “Bu layihədə  izləmədən tutmuş, nəqliyyat sisteminin idarə edilməsinə, səhiyyə sistemində əlaqələndirmənin təmin olunmasına, dövlət qurumlarının rəsmi veb səhifələrinin müdafiə edilməsinə, qorunmasına qədər bütün sahələr əhatə olunur. Eyni zamanda su təchizatı sistemində elektronlaşmanın təmin edilməsinin, digər kommunal xidmətlərdə də bənzər prosesin həyata keçirilməsinin də daxil olduğu “Smart şəhər” və “Smart ölkə” layihəsinin istiqamətləri çoxdur. Bu layihədə həm nəzarətdən, həm də monitorinqdən söhbət  gedir. Eyni zamanda da deyək ki, “Smart şəhər” layihəsi sistemindən istifadə etməklə su borusundakı axıntıların, eləcə də müvafiq texnologiyadan istifadə edərək qaz təchizatı sahəsində hansısa qanunsuz müdaxilənin qarşısının alınması üçün mübarizə aparmaq tam mümkündür. Bu layihə kifayət qədər çoxşaxəli və faydalı bir layihədir. Elektonlaşmanın və informasiya texnologiyalarının müasir imkanlarından  istifadə etməklə rəqəmsal idarəetmənin, yükləmənin təmin olunması və kiberhücumların qarşısının alınmasında “Smart şəhər”, “Smart ölkə” layihəsinin rolu əvəzsizdir. Bu layihə ilə, həmçinin, daha çox dövlət təhlükəsizliyi ilə əlaqədar olaraq müəyyən sistemlərə müdaxilənin aradan qaldırılması tam mümkündür.  Məsələn, deyək ki, bu gün Bakı şəhəri əhəmiyyətli səviyyədə kameralarla izlənilir. Yəni hansısa  tərəfdən bu sistemə, yaxud da elektron hökumət portalına kənar müdaxilənin olması məsələsinə diqqət çəkək. Bilirsiniz ki, elektron hökumət portalı  xeyli  sayda dövlət xidmətini onlayn şəkildə vətəndaşlara təklif edir. Bu sistemə kənar müdaxilənin olmasının, bu sistemin çökdürülməsinin və yaxud da dövlət əhəmiyyətli məlumatların əldə edilməsi üçün cəhdlərin aradan qaldırılmasının təmin edilməsi, ona uyğun olaraq adekvat, preventiv mexanizmlərin işlənib hazırlanması bu layihənin əhəmiyyətini əks etdirir”.

R.Həsənov qeyd etdi ki, bu layihə kifayət qədər geniş və əhatəli olması ilə yanaşı, onun iqtisadi əhəmiyyəti də az deyil. “Təbii ki, bunun iqtisadi əhəmiyyəti də var. Bu layihənin iqtisadi əhəmiyyəti odur ki, dövlət idarəetməsinin, iqtisadi idarəetmənin çevikliyi təmin olunur, bir sıra istiqamətlərdə itkilərin həcmi azaldılır, eyni zamanda da resurslardan daha səmərəli istifadə edilməsi üçün müəyyən imkanlar formalaşdırılır” - deyə R.Həsənov qeyd etdi.

İradə SARIYEVA