“Rəqəmsal pensiya sistemi”nin tam gücü yalnız o zaman hiss olunacaq ki...
Nazirlər Kabineti “Əmək pensiyalarının təyin edilməsi, hesablanması, yenidən hesablanması, bir növdən başqa növə keçirilməsi və ödənilməsi Qaydası”na dəyişiklik edib.
Yeni qərara əsasən, pensiyaların təyin edilməsi, dayandırılması, bərpası və digər mərhələlərə dair məlumatlar artıq Elektron Hökumət İnformasiya Sistemi üzərindən təqdim edilə və əldə oluna biləcək. Qərarda göstərilən məlumatların elektron qaydada təqdim edilməsi isə kağız sənədlərlə təqdimata bərabər sayılacaq.
Bəs bu dəyişiklik vətəndaşlar üçün nə kimi yeniliklər gətirəcək?
Baki-xeber.com nəşrinə görə, Azərbaycanda Elektron Hökumət Sistemi ilə pensiya xidmətlərində yeni dövr - vətəndaşlar üçün sadəlik və şəffaflıq dövrünə başlanılır.
Nazirlər Kabineti tərəfindən “Əmək pensiyalarının təyin edilməsi, hesablanması, yenidən hesablanması, bir növdən başqa növə keçirilməsi və ödənilməsi Qaydası”na edilən son dəyişikliklər pensiya sistemində rəqəmsallaşma və vətəndaş mərkəzli xidmət istiqamətində mühüm addım hesab olunur.
Ən mühüm yenilik ondan ibarətdir ki, pensiyaların təyin edilməsi, dayandırılması, bərpası və digər mərhələlərə dair məlumatlar artıq Elektron Hökumət İnformasiya Sistemi (EHİS) üzərindən təqdim oluna və əldə edilə biləcək. Qərara əsasən, elektron qaydada təqdim olunan sənədlər və məlumatlar kağız sənədlərlə eyni hüquqi qüvvəyə malik olacaq.
Beləliklə, vətəndaşlar artıq sənəd toplamaq, müxtəlif dövlət qurumlarına fiziki şəkildə müraciət etmək və prosedurların uzun müddət davam etməsini gözləmək məcburiyyətində qalmayacaqlar. Vətəndaş özünə məxsus kompyuter, planşet və ya smartfon ilə istənilən internet bağlantısı olan yerdən bütün bu işləri həyata keçirə biləcək. Sadəcə olaraq, bunu bacarmaq üçün vətəndaşın minimum rəqəmsal savadı olmalıdır. Yəni bu əməliyyatları həyata keçirmək üçün vətəndaş ikiqütblü məntiqə əsaslanan iş rejiminə malik olan EHİS-lə işləməyi bacarmalıdır.
Bu qərarın vətəndaşlar üçün əsas üstünlükləri aşağıdakılardan ibarətdir:
- Sənəd dövriyyəsinin optimallaşdırılması
Əvvəllər pensiya təyinatı və ya yenidən hesablanması üçün vətəndaşlar bir sıra arayış və sənədləri fiziki şəkildə təqdim etməli idilər. Yeni qaydaya görə, bu məlumatlar artıq onlayn formada təqdim edilə bilər. Bu, həm vətəndaşın vaxtına qənaət edir, həm də proseduru sadələşdirir.
- Vahid elektron bazanın tətbiqi
Əmək pensiyası ilə bağlı bütün mərhələlər – təyinat, dayandırılma, bərpa və ödəniş prosesi – vahid elektron sistemdə izlənəcək. Bu isə sistem şəffaflığını artırır və səhvlərin, gecikmələrin qarşısını alır.
- Sürətli qərarvermə
Elektron inteqrasiya sayəsində məlumatlar müxtəlif dövlət qurumlarının bazalarından dərhal çəkilə bilər. Nəticədə pensiya təyinatı və ödənişi prosesi qısalır, vətəndaş müraciətindən sonra qərar daha tez verilir.
- Hüquqi etibarlılıq
Elektron formada təqdim olunan sənədlərin kağız sənədlərlə eyni hüquqi statusa malik olması rəqəmsal sənədlərin etibarlılığını təmin edir və idarəetmədə yeni standartlar yaradır.
- Sui-istifadə və korrupsiya risqlərinin azalması
Fiziki sənəd dövriyyəsi minimuma endirildiyi üçün aralıq əlaqələr və potensial sui-istifadə halları da əhəmiyyətli dərəcədə azalır.
Nəticə və gələcək perspektivlər
Bu dəyişikliklər həm vətəndaş məmnunluğunu artırır, həm də dövlətin idarəetmə proseslərini daha rəqəmsal, şəffaf və sürətli edir. Növbəti mərhələlərdə pensiya və digər sosial ödənişlərin tam onlayn rejimdə həyata keçirilməsi mümkün olacaq ki, bu da dövlət-vətəndaş münasibətlərində yeni dövr açacaq.
Əslində bu dəyişikliklərlə yeni dövr artıq başlanır — sadəcə onun tam formalaşması mərhələli şəkildə baş verəcək.
Nazirlər Kabinetinin “Əmək pensiyalarının təyin edilməsi və ödənilməsi Qaydası”na etdiyi dəyişikliklər təkcə texniki yenilik deyil, həm də idarəetmə fəlsəfəsində dönüş kimi qiymətləndirilə bilər. Əgər əvvəllər vətəndaş üçün pensiya təyinatı prosesi çoxsaylı sənədlər, arayışlar və uzun növbələrlə müşayiət olunurdusa, indi bu proses “vahid elektron pəncərə” prinsipi əsasında qurulur.
Bu qərar rəqəmsal dövlət xidmətlərinin tam inteqrasiyası istiqamətində atılan ən vacib addımlardan biridir. Artıq vətəndaş öz pensiya işi ilə bağlı bütün mərhələləri - müraciətdən ödənişə qədər - Elektron Hökumət İnformasiya Sistemi üzərindən nəzarətdə saxlaya biləcək. Bu, “kağız əsrindən” rəqəmsal idarəçiliyə keçidin real başlanğıcıdır.
Bu sistemin tətbiqi ilə bütün sənəd dövriyyəsi izlənilə bilən hala gəlir, qərarların verilmə müddəti məlumat axınının sürətinə bağlanır, yəni subyektivlik azalır, insan amilindən asılılıq minimuma enir ki, bu da korrupsiya risqlərini azaldır.
Bununla belə, “rəqəmsal dövrün başlanması” hələ “rəqəmsal cəmiyyətin formalaşması” demək deyil. Qərarın effektiv tətbiqi üçün bütün vətəndaşların rəqəmsal savadlılığı artırılmalı, regional internet infrastrukturu təkmilləşdirilməli və kibertəhlükəsizlik məsələləri gücləndirilməlidir.
Əks halda, sistemin üstünlükləri yalnız texniki səviyyədə qalacaq, sosial effektivliyi isə tam hiss olunmayacaq. Yəni yeni qayda ilə hökumət, əslində, pensiya xidmətlərinin rəqəmsal transformasiyasına start verir. Bu transformasiya vətəndaşla dövlət arasında əlaqəni sadələşdirəcək, şəffaflığı artıracaq və xidmətlərə etimadı möhkəmləndirəcək.
Amma “rəqəmsal pensiya sistemi”nin tam gücü yalnız o zaman hiss olunacaq ki, bütün vətəndaş qrupları, xüsusən yaşlı nəsil bu sistemdən rahat istifadə edə bilsin.
Akif NƏSİRLİ
