Azərbaycanda "daşıyıcı analıq" qanunidir? - Qadınların üzərindən "follekul donorluğu" qızışır...
Uşaq sahibi ola bilməyən cütlüklərin istifadə etdiyi alternativ üsullardan biri də surroqat analıqdır. Surroqat analıq iki yolla həyata keçirilə bilər. Bunlardan birincisi surroqat ananın yumurtalıqlarından istifadə etməklə həyata keçirilən üsuldur.
İkinci üsulda kişidən alınan sperma və qadından alınan yumurtalıq "daşıyıcı" sayılan qadının bədəninə yerləşdirilir. Bu embrionun inkişafı və böyüməsi qadının bədənində baş verir. Doğuşdan sonra körpə bu ailəyə verilir. Surroqat analıq - qadının ona bioloji yad olan körpəni bətnində böyütmək və dünyaya gətirmək üçün könüllü ana olmaqdır. Başqa və daha sadə dillə ifadə etsək, surroqat analıq qadın bətninin kirayə verilməsi deməkdir.
Qeyd edək ki, son zamanlar sosial şəbəkədə 20-30 yaşlı xanımların follekul donoru olması ilə bağlı elanların sayı artıb. Həmin elanlarda bildirilir ki, 20-30 yaşlı xanımlar follekul donoru olarsa 400-dən 700 manatadək pul qazana bilər.
Onu da bildirək ki, ölkədə qadın sonsuzluğunun sayında artım var. Qadın sonsuzluğu diaqnozu təyin edilən xəstələrin sayı 2022-ci ildə 1 688, 2023-cü ildə isə 2 026 nəfər olub. Belə olan halda bəzi şəxslərin müalicələri və süni mayalanma yolları da uğursuzluqla nəticələnibsə, valideyn olmaq üçün ən son çıxış yolunu 3-cü şəxsin köməyində görürlər. Yəni bir qadının uşaqlığı olduğu halda yumurtalıqları fəal deyilsə, övlad dünyaya gətirə bilmir. Bununla da genetik ana yumurtası ilə genetik ata spermasından mayalanan 3-5 günlük rüşeym uşağı dünyaya gətirməyə razı olan surroqat ananın uşaqlığına yerləşdirilir. Körpə dünyaya gələndən sonra bioloji valideynlərinə təhvil verilir.
Maraqlıdır, bu hal qanunla tənzimlənirmi?
Hüseyn Axundov: "Azərbaycan Respublikası qanunvericiliyində surroqat ana anlayışı yoxdur və hüquqi vəziyyəti də müəyyən deyil"
Hüquqşunas Hüseyn Axundov "Bakı-Xəbər"ə şərhində bildirdi ki, surroqat ana daşıyıcı ana deməkdir: "Bu daha çox evli və ya subay olan, ancaq uşaq dünyaya gətirməkdə çətinlik çəkən valideynlərdə həyata keçirilir. Bu cür valideynlərdə müxtəlif səbəblərdən uşaq dünyaya gətirmək və rüşeymin formalaşması mümkün olmur. Belə olduqda valideynin sperması surroqat ananın uşaqlığına yerləşdirilir və həmin qadına nəzərdə tutulmuş mükafat verilir. Bir çox hallarda surroqat analar 9 ayın sonunda dünyaya gətirəcəkləri uşağı onun valideynlərinə təhvil verəcəkləri ilə bağlı öhdəlik götürürlər. Məlumat üçün deyim ki, Azərbaycan Respublikası qanunvericiliyində surroqat ana anlayışı yoxdur və hüquqi vəziyyəti də müəyyən deyil".
Adil Qeybulla: "Daşıyıcı analıq istənilən halda insan istismarı deməkdir"
Tibb elmləri doktoru Adil Qeybulla bildirdi ki, daşıyıcı analıq istənilən halda insan istismarı deməkdir: "Çünki maddi imkanı yaxşı olan ailə pula ehtiyacı olan qadının bədənindən istifadə edərək onu istismara məruz qoyacaq. Həm hüquqi, həm iqtisadi, həm mənəvi aspektdən doğru qiymət verən ölkələrdə surroqat analıq qadağan edilib. Sonsuzluq probleminin həlli üçün də bu çıxış yolu sayıla bilməz. Çünki surroqat ana mayalanmış yumurta hüceyrələrinin daşıyıcısıdır. Əgər ailənin iki fərdindən birində sonsuzluq problemi varsa, bu mayalanma onsuz da baş tutmayacaq. Qeyd etdiyim kimi, ana özünü düşünərək, formasını itirmək təhlükəsi yaşayacağını düşündüyü üçün könüllü formada hamiləlikdən imtina edir, o zaman surroqat ananın köməyinə ehtiyac duyulur".
Günel CƏLİLOVA
