Balaxanı Tullantı Zavodu 250 milyon manatı “çölə tullayıb”...

Akif Nəsirli: “Dövlət mülkiyyətində olduğu üçün kimsə zavodun səmərəli işləməsi barədə düşünmür”
Hesablama Palatasının apardığı səmərəlilik auditinin nəticələrinə görə, Balaxanı Bərk məişət tullantılarının yandırılması zavodu fəaliyyətdə olduğu 10 il ərzində böyük zərərlə işləyib. 2013-2023-cü illərdə zavod 363,3 milyon manat xərclədiyi halda, bundan 3 dəfə az - 120,7 milyon manat qazanc əldə edib.
Palata ilk növbədə bu rəqəmdən çıxış edərək zavodun iqtisadi cəhətdən səmərəli olmadığını bildirir. Bunun əsas səbəblərindən biri kimi zavodun öz potensialından aşağı səviyyədə istifadə etdiyi qeyd olunur.
Məsələn, rəydə göstərilir ki, 2021-2023-cü illərdə zərərsizləşdirilmə üçün qəbul edilmiş 2,5 milyon ton bərk tullantının cəmi 6,1%-i çeşidlənmə məqsədilə istifadə edilib. Yerdə qalan 93,9%-i isə basdırılma və yandırılmaya yönəldib.
Maraqlıdır, Zavoda bir belə dövlət vəsaiti xərcləndiyi halda, bu cür bərbad nəticə nə deməkdir?
“Tullantının toplanması, yığılması, daşınması və utilizasiyası prosesi özəlləşdirilməlidir”
Sözügedən məsələyə aydınlıq gətirən iqtisadçı-ekspert Akif Nəsirli “Bakı-Xəbər”ə açıqlamasında bunun səbəbini bir sıra amillərlə əlaqələndirdi: “Əvvəla, zavodun fəaliyyətinə ayrıca qiymət vermək doğru deyil. Bunu yalnız iqtisadi zərərlə əlaqələndirmək düz olmaz. Ona görə ki, ölkədə, o cümlədən Bakı şəhəri və Abşeron yarımadasında böyük həcmdə tullantı var. O tullantı yandırılmalıdır, zərərsizləşdirilməlidir, texnologiyaya uğramalıdır. Hansısa zavod zərərlə işləyirsə, bunun səbəbləri araşdırılmalıdır. Araşdırmanın nəticəsində səbəblər aydınlaşmalı və aradan qaldırılmalıdır. O üzdən, Hesablama Palatasının rəyi ilə razıyam, amma bir belə tullantını saxlamaq mümkün də deyil. Ona görə ki, hər gün onu zərərsizləşdirmək lazımdır ki, ekoloji mühitə ziyan vurmasın. Zavodun zərərlə işləməsinin bir neçə səbəbi var. Başlıca səbəb odur ki, zavod dövlət hesabına tikilib və dövlət idarəçiliyindədir. Bu səbəbdən heç kim zavoda öz əmlakı kimi baxmır. Sövet dönəmində hökumətin malına necə münasibət bəslənirdisə, bu gün də həmin münasibətdir. Dövlət mülkiyyətində olduğu üçün kimsə zavodun səmərəli işləməsi barədə düşünmür. Dövlət əmlakına belə biganə yanaşma tək bizdə deyil. ABŞ və Avropada da belədir. Ona görə də çıxış yolu ondan ibarətdir ki, tullantı və tullantının toplanması, daşınması özəlləşdirilməlidir. Nəyə görə Rusiyada, Almaniyada, Norveçdə və digər ölkələrdə özəl tullantı daşınması kifayət qədər yüksək gəlir gətirir, amma Azərbaycanda zərərlə işləyir? Səbəb odur ki, bu proses özəl sektorda normal təşkil edilmir. Bizdə tullantıların daşınması əsasən dövlət inhisarındadır. Bu ya dotasiya ilə işləməlidir, ya da hökumət bu sahəyə dotasiya vermək istəmirsə, o sistem tamamilə özəlləşdirilməlidir. Yəni tullantının toplanması, yığılması, daşınması və utilizasiyası prosesi özəlləşdirilməlidir. Bu, bir neçə şirkətin balansına verilməlidir. Bakı şəhərində tullantıların 80-90 faizini Şəhər İcra Hakimiyyətinin nəzdində olan kommunal təsərrüfat müəssisəsi daşıyır. Həmin qurumda həm korrupsiya var, həm də həmin qurum dotasiya ilə işləyir. Ona görə də çıxış yolu özəlləşdirmədən keçir. Başqa bir tərəfdən, tullantıların idarəçiliyini təcrübəli olan şirkətlərə həvalə etmək lazımdır. Yalnız o zaman zavodun rentabelliyini təmin etmək olar. Bunun üçün də 2-3 il vaxt lazım olacaq”.
Vidadi ORDAHALLI