Çərşənbə axşamı günü, 15 iyul 2025
     

Çanaqqalada Azərbaycan şəhidlərinə xüsusi abidə...

Image

Türk dünyasının fəxr və qürur hissilə andığı Çanaqqala şəhidlərinin xatirəsi, Türkiyədə olduğu kimi, Azərbaycanda da əziz tutulur. Tarixən bir-birinə arxa-dayaq olan Türkiyə və Azərbaycan qardaşlıq ənənələrinə sadiq qalaraq hər zaman həmrəy olmağı bacarıblar. Əsası dünənlərdə qoyulan böyük tarixi ənənə, bağ bu gün də öz möhkəmliyi, monolitliyi ilə diqqəti çəkir.

Çanaqqala savaşında osmanlılarla çiyin-çiyinə işğalçılara qarşı vuruşanlar sırasında Azərbaycan türklərinin, könüllü vətən övladlarının olması da ayrıca bir qürur ünvanıdır.

Qeyd edək ki, Birinci Dünya Müharibəsi dövründə, 1915-1916-cı illər arasında Osmanlı dövləti ilə Antanta dövlətləri - İngiltərə, Fransa, Anzaklar arasında baş verən dəniz və quru döyüşü kimi tarixə düşən Çanaqqala savaşı Osmanlı Türkiyəsinin qələbəsi ilə başa çatıb.

Məlumdur ki, ittifaq dövlətləri Osmanlı dövlətinin paytaxtı İstanbulu alaraq boğazların idarəsini ələ keçirmək, Rusiya ilə etibarlı qida və hərbi ticarət yolu açmaq, alman müttəfiqlərindən birini zəiflətmək məqsədilə ilk hədəf olaraq Çanaqqala boğazına daxil olmuşlar. Ancaq hücumları müvəffəqiyyətsiz olmuş və iki tərəfin də çox ağır itkilər verməsilə İttifaq dövlətləri geri çəkilmişlər. Bu döyüş məhvolma vəziyyətində olan bir ölkənin möhtəşəm qələbəsi kimi əfsanələşib, hər vətəndaşın xatirəsində qalıb. Bir millətin gücünü ortaya çıxararaq nələr edə biləcəyini göstərmiş bu döyüş Türk Qurtuluş Savaşına da təsir edib. Türkiyə Cümhuriyyəti qurulduqdan sonra ingilis və fransız donanmalarının geri çəkilməyə məcbur edildiyi gün, yəni 18 mart Çanaqqala Şəhidlərini Anma Günü olaraq elan edilib. Müttəfiqlər üçün isə bu döyüş əsgəri bacarıqsızlıq və fəlakət simvolu olaraq sayılıb.

Çanaqqala savaşında Osmanlı türkləri ilə yanaşı, Azərbaycan türkləri də iştirak ediblər. “Qardaş qardaşın dar gündə köməyi olmalıdır” ənənəsinə sadiq qalan Azərbaycan türkləri Çanaqqala döyüşünə qatılaraq düşmən qüvvələrə qarşı mübarizə aparıblar.

Tarixi faktlara əsaslansaq, Çanaqqala döyüşündə Türkiyənin 253 min döyüşçüsü ilə yanaşı, 3 minə yaxın azərbaycanlı da şəhid olub.

Onu da qeyd edək ki, Çanaqqala savaşında şəhid olan azərbaycanlıların sayının üç min deyil, daha artıq olmasına dair dəqiqləşdirilməmiş məlumatlara da rast gəlinir. Məlum olduğu kimi, ümumilikdə, Çanaqqala şəhidlərinə abidə qoyulsa da, burada qəhrəmancasına həlak olmuş azərbaycanlılara ayrıca abidə qoyulmayıb. Şəhidlərin uyuduğu məzarlıqda şəhid azərbaycanlılara aid bir lövhə var.

Bütövlükdə, Çanaqqala şəhidlərinə “Şəhidlər abidəsi” qoyulub. Bu öz yerində. Amma azərbaycanlı şəhidlərə də ayrıca abidənin qoyulması tarixi bir zərurət kimi meydana çıxıb. Dəfələrlə bu məsələ gündəmə gətirilsə də, təəssüf ki, hələ də Çanaqqalada şəhid olan azərbaycanlılara ayrıca abidə qoyulmayıb.

  • “Azərbaycan könüllülərinin Çanaqqala savaşına getməsi, burada düşmənə qarşı vuruşması böyük bir qardaşlıq nümunəsi kimi xatırlanmalıdır”

Tarixçi-alim, professor Məhərrəm Zülfüqarlı “Bakı-Xəbər”ə bildirdi ki, 1915-1916-cı illərdə Çanaqqala savaşında Azərbaycan könüllülərinin iştirakı, 1918-ci ildə Bakının və bölgələrimizin bolşevik-daşnak qaniçənlərindən azad olunmasında mühüm rol oynayan Qafqaz İslam Ordusunun xilaskarlıq missiyası iki qardaş ölkənin bir-birinə verdiyi dəyərin, qardaş dəstəyinin ən parlaq örnəkləridir: “Qafqaz İslam Ordusunun bizə göstərdiyi kömək, verdiyi dəstək unudulmazdır. Çanaqqala döyüşündə iştirak edən  azərbaycanlı könüllülərin dəstəyi də böyük qardaşlıq nümunəsidir. Böyük ədibimiz Abdulla Şaiqin qardaşı Yusif Ziya Talıbzadə Çanaqqala savaşında çox böyük qəhrəmanlıqlar, şücaətlər göstərib. Bu onu göstərir ki, qardaş Türkiyə hər zaman bizə dəstək göstərdiyi kimi, Azərbaycan da Türkiyəyə dəstək göstərir. Azərbaycan könüllülərinin Çanaqqala savaşına getməsi, burada düşmənə qarşı vuruşması böyük bir qardaşlıq nümunəsi kimi xatırlanmalıdır. Onu da vurğulayım ki, hətta Hacı Zeynalabdin Tağıyev Çanaqqala döyüşlərində silah-sursat alınması və s. xərclər üçün böyük vəsait ayırıb. Baxmayaraq ki, həmin dövrdə Azərbaycan Rusiya imperiyasının tərkibində idi. Bundan başqa, Birinci Dünya Müharibəsində əsir türkləri gətirib Nargin adasında saxlayırdılar. Əsirlərin azad olunmasında da onun böyük rolu olub. Yəni bu onu göstərir ki, daim iki qardaş xalq bir-birinə dəstək olub. Hesab edirəm ki, könüllü olaraq Çanaqqala savaşında iştirak edən və şəhid olan azərbaycanlıların xatirəsinin əbədiləşdirilməsi, onlara həmin ərazidə ayrıca abidə qoyulması vacibdir. Həmçinin, Bakıda Qafqaz İslam Ordusuna abidə ucaldılmalıdır. Bu abidələrin qoyulması ona görə vacibdir ki, qardaş Türkiyə vətəndaşları bu abidəyə baxıb Azərbaycan türklərinin dar gündə onların köməyinə yetdiklərini biləcəklər. Bununla yanaşı, Bakıda Qafqaz İslam Ordusuna abidə qoyulsa, bizim yeni nəsil onların şücaəti, dəstəyi haqqında daha dəqiq  məlumata malik olacaq. Bu olduqca vacibdir”.

M.Zülfüqarlı hesab edir ki, onların tarixi qardaşlıq missiyasının bütün nəsillərin yaddaşında qalması üçün bu abidələrin ucaldılması böyük rol oynaya bilər.

İradə SARIYEVA 



VİDEO

SON XƏBƏRLƏR

15.07.2025 / 21:31
Tramp Putinə qarşı sərt addımlar üçün 50 gün gözləməyəcək...

15.07.2025 / 21:16
Ölkəyə gələn 31 tonun içində ərəb qızılı yoxdur - niyə?..

15.07.2025 / 21:02
AB Ermənistana 2,5 milyard avro dəstək qərarı verdi...

15.07.2025 / 20:47
“60 kənd boşaldılır, 300 min azərbaycanlı qayıdır” - Qərb daha çox şey gözləyirmiş...

15.07.2025 / 20:33
Zəngəzur dəhlizində 3-cü dövlətin nəzarəti ideyası kimə məxsusdur?

15.07.2025 / 20:20
Trampın bu 50 günü əvvəlki “60, 90 günlərə dönməsə yaxşıdır”...

15.07.2025 / 20:06
“3 dövlət birləşir” - Bakı-Dəməşq “qaz əməkdaşlığına” erməni mediasından hücum başladı...

15.07.2025 / 19:52
Rusiya Akkuyu AES-lə bağlı Türkiyəyə qəbuledilməz şərt qoydu...

15.07.2025 / 19:39
“Dini qurumlarla bu mövzu ətrafında toplaşmağımız çox əhəmiyyət daşıyır”- Rəşad Məcid

15.07.2025 / 19:37
Ermənistanın ağır müharibə cinayətləri məhkəmədə bir-bir sübuta yetirilir...

15.07.2025 / 19:25
Tərəqqi yolunun başlanğıcı – Əhliman Əmiraslanov yazır...

15.07.2025 / 19:12
Ukrayna öz qaz anbarlarını Azərbaycana təklif etdi...

15.07.2025 / 19:05
Polis Sumqayıtda ikitəkərli nəqliyyat sürücüləri ilə maarifləndirici söhbətlər aparıb - FOTO

15.07.2025 / 18:57
Tanınmış tədqiqatçı Qismət Yunusoğlu Aydın Quliyevi təbrik etdi

15.07.2025 / 18:50
Cəlilabaddakı yanğının söndürülməsinə 2 helikopter cəlb edildi

15.07.2025 / 18:44
Ursula Lyayen Paşinyanın “sülh siyasəti” barədə inanılmaz sözlər dedi...

15.07.2025 / 18:30
Subbakalavrların taleyini kim həll etməlidir - universitetlər, nazirlik, ya DİM?

15.07.2025 / 18:16
Tramp Ukrayna müharibəsinin gedişini dəyişəcək qərar verdi...

15.07.2025 / 18:03
Azərbaycanda 2 yeni qoruq yaradıldı - nə dəyişəcək?..

15.07.2025 / 18:00
“...Harada boşluq varsa, onu ya savadsızlıq, ya da xarici radikal çağırışlar doldurur” - Vüqar Əliyev

15.07.2025 / 17:50
Hansı ixtisasın lazım olub-olmadığına DİM özü qərar verə bilərmi?

15.07.2025 / 17:42
Vardanyanın məhkəməsində zərərçəkmiş şəxslərin ifadələri dinlənildi

15.07.2025 / 17:35
Ukraynanın baş naziri istefa verdi

15.07.2025 / 17:31
İkinci Qarabağ müharibəsinin iştirakçısı “Azəriqaz”da yüksək vəzifəyə təyin olundu

15.07.2025 / 17:27
Vətəndaşların şəxsi məlumatlarını xarici kiberbunkerlərə ötürən şəxs ifşa edildi - 300 min manatlıq ziyan...

15.07.2025 / 17:15
Trampdan Zelenskiyə Putini şoka salan təlimat - Moskva və Peterburqu vurun…

15.07.2025 / 17:01
Şamaxıdan mesaj - Media dinin siyasiləşdirilməsinə qarşı dayanan böyük qüvvədir...

15.07.2025 / 16:50
Ersin Tatar Kipr danışıqlarında Lefkoşanın şərtlərini açıqladı - heç bir federal quruluşundan söhbət gedə bilməz

15.07.2025 / 16:34
Şamaxıda “Müasir informasiya məkanı və dini etiqad azadlığı” mövzusunda konfrans başlayıb

15.07.2025 / 16:05
"Vaqif Poeziya Günləri" Qazaxda başladı

15.07.2025 / 16:03
BDU İqtisadi İslahatların Təhlili və Kommunikasiya Mərkəzi ilə əməkdaşlıq haqqında anlaşma memorandumu imzalayıb

15.07.2025 / 15:22
Vətənə sevdalanan ömür...

15.07.2025 / 15:22
ABŞ Rusiyaya qarşı 10 milyardlıq planı işə saldı - Ukraynaya Rusiyanın dərinliklərini vura biləcək raketlər də veriləcək…

15.07.2025 / 14:39
"Ağdamda 8 yaşayış məhəlləsi, 1 qəsəbə, 23 kənd lahiyələndirilir" - Prezidentin xüsusi nümayəndəsi

15.07.2025 / 14:30
"Azərbaycan ilə Türkiyənin birgə layihələri regionun yeni geosiyasi mənzərəsini formalaşdırıb" - Samir Şərifov

15.07.2025 / 14:18
Tramp ATACMS raketləri ilə Rusiyaya zərbə endirməyə icazə verə bilər...

15.07.2025 / 14:02
Evdən 30 min dollar və 12 min manat oğurlayan qadın tutuldu...

15.07.2025 / 13:47
Laçından Ağcabədiyə 120 kq yararsız mal əti aparan şəxs yolda yaxalandı...

15.07.2025 / 13:34
"Azərbaycan ilə Türkiyənin qanunvericilik aktlarını bir-birinə uyğunlaşdırmağa çalışırıq" - Əhliman Əmiraslanov

15.07.2025 / 13:19
"Xain çevrilişə cəhd zamanı can Azərbaycanın ölkəmizə güclü dəstəyini xatırlayırıq" - Türkiyə səfiri

15.07.2025 / 13:10
Дмитрий Киселев! Совет Прессы Азербайджана в отличии от вас, никогда не врёт - ПРЯМАЯ ТРАНСЛЯЦИЯ

15.07.2025 / 12:53
Azərbaycandan qardaş Türkiyəyə 15 iyul mesajı - "dərin ehtiram və minnətdarlıqla anırıq”

15.07.2025 / 12:38
Baku Network Parisdə ilk dəfə olaraq erməni təcavüzü nəticəsində həlak olmuş azərbaycanlı jurnalistlərlə bağlı məsələ qaldırıb

15.07.2025 / 12:32
III MDB Oyunlarına 8 ölkədən 1846 idmançı qatılacaq

15.07.2025 / 12:20
"Bu gün Azərbaycanla Türkiyə gələcəyə doğru çiyin-çiyinə irəliləyir" - İlham Əliyev

15.07.2025 / 12:13
Slovakiya Azərbaycanda fəxri konsulluq açacaq

15.07.2025 / 12:10
"Bu layihələrin dünyada analoqu yoxdur" - Prezidentin xüsusi nümayəndəsi

15.07.2025 / 12:05
"Barselona" bu futbolçu üçün "pivəçilər"ə elçi düşdü...

15.07.2025 / 12:00
Hollivud ulduzunun bu fotosu 21 min dollara satıldı...

15.07.2025 / 11:51
2025-ci ilin ilk 6 ayı ərzində 44 milyondan çox tibbi xidmət göstərilib

15.07.2025 / 11:44
Xameneinin müşaviri yenə Azərbaycan əleyhinə danışdı - bu dəfə pakistanlı nazirlə görüşündə...

15.07.2025 / 11:40
Harmancı yenə xəbərdarlıq edir - COVID-19 davam edir

15.07.2025 / 11:35
6 min 300 ədəd çətənə kolu məhv edilib - polis

15.07.2025 / 11:11
Bu gündən tələbələrin köçürülməsi prosesinə başlanılıb

15.07.2025 / 11:03
ABŞ-ın Zəngəzurla bağlı mövqeyi çox təhlükəlidir - CANLI

15.07.2025 / 09:15
Samuxda zəlzələ olub - TƏCİLİ

15.07.2025 / 08:36
Azərbaycanda turistlər hotellərdən imtina edir - kirayə kənd evlərinə kütləvi axın başlayıb...

14.07.2025 / 23:48
Tramp Putini sərt tənqid etdi - Onu qatil adlandırmaq istəmirəm, amma o…

14.07.2025 / 23:40
Tramp Putinə 50 gün vaxt verdi - Ukrayna ilə bağlı razılaşma olmasa...

14.07.2025 / 21:32
Ermənilərin azərbaycanlıları əsir götürərkən işgəncə vermələrini əks etdirən videokadrlar məhkəmədə nümayiş etdirildi - FOTO

14.07.2025 / 21:19
Kilsə Paşinyana əks-hücuma keçdi - "katolikosa hücum Allaha hücumdur"...

14.07.2025 / 21:05
Bir neçə ərəb biznesmenə görə tariximizdən üz döndərməliyik? - Babək ərəblərlə vuruşub, ancaq tarix tarixdir...

14.07.2025 / 20:50
Əbu-Dabidə Əliyev-Paşinyan görüşünün ardınca Gorus görüşü başlayıb...

14.07.2025 / 20:35
Azərbaycanın "yaratdığı" Yeni Kaledoniya Dövləti müstəqil xarici siyasət aparacaq... Konstitusiyada ayrıca maddə...

14.07.2025 / 20:21
Azərbaycan qazının Suriyaya nəqlinin bir neçə marşrutu gözdən keçirilir...

14.07.2025 / 20:07
Supermarketlərimiz yerli bostan məhsullarına bağlıdır - Çindən qarpız idxalı 300 dəfə artır...

14.07.2025 / 19:53
Avropa Bakıdan əlavə 14 milyard kub qaz istəyir - ancaq problem var...

14.07.2025 / 19:40
İki dövlətli həll prosesində yeni ADDIMLAR: Nyu-Yorkda sərt mesajlar veriləcək

14.07.2025 / 19:37
Azərbaycan Yeni Kaledoniyanı dövlət kimi tanıyan ilk ölkə olacaq...

14.07.2025 / 19:25
Əməkdar mədəniyyət işçisi Musa Nəbioğlu Aydın Quliyevi təbrik etdi

14.07.2025 / 19:12
Mətbuatın 150 illiyi həm dövlətçilik, həm də ictimai hadisədir...

14.07.2025 / 18:57
ABŞ Zəngəzur dəhlizinə nəzarəti öz üzərinə götürməyi təklif etdi - səfir rəsmən təsdiqlədi...

14.07.2025 / 18:44
Rusiya pomidor ticarətindən Azərbaycana 1,2 milyard dollar ziyan vuracaq?..

14.07.2025 / 18:41
“Başlıbel: yaranışdan işğaladək” kitabının təqdimatı keçirilib

14.07.2025 / 18:30
Müxalifətə münasibətdə Fransa ilə Rusiya eyni ölkələrdir - qətllər, təqiblər...

14.07.2025 / 18:16
Azərbaycanın tərəvəzində həqiqətən xəstəlik tapılır, ya Rusiyada məsələ siyasiləşdirilir...

14.07.2025 / 18:02
Bakıda qapalı Suriya-İsrail danışıqlarında hər tərəfdən bir nəfər iştirak etdi... Çox ilginc...

14.07.2025 / 17:48
Putindən İrana gizli “nüvə mesajı” - Rusiyanın məqsədi nədir...

14.07.2025 / 17:35
40 nəfər bağça direktoru niyə “vuruldu”?..

14.07.2025 / 17:22
Suraxanıda oğurluq edənlər saxlandı...

14.07.2025 / 17:14
Mətbuat Şurası Aydın Quliyevi 65 illik yubileyi münasibətilə təbrik etdi - FOTO

Ermənistanın ağır müharibə cinayətləri məhkəmədə bir-bir sübuta yetirilir...

XƏBƏR ARXİVİ

İyul
B.eÇ.aÇC.aCŞB
301234567891011121314151617181920212223242526272829303112345678910