2-ci Dünya müharibəsindən sonra bu yeganə fenomen Azərbaycanda baş verdi...
Qarabağ münaqişəsinin həlli həm beynəlxalq presedent, həm də beynəlxalq missiyanın icrasıdır
Azərbaycan Ordusunun 44 günə həll etdiyi problemə ən müxtəlif rakurslardan baxmaq olar.
Əslində bu gün Azərbaycanı müxtəlif bəhanələrlə tənqid atəşinə tutan beynəlxalq birliklər hələ də fərqində deyil ki, bu dövlət, başda onun lideri İlham Əliyev olmaqla, dünyanın ən nüfuzlu beynəlxalq təşkilatının qəbul etdiyi, lakin həyata keçirə bilmədiyi dörd qətnaməni icra edib.
Söhbət 30 il əvvəl BMT TŞ-nın qəbul etdiyi dörd məlum qətnamədən gedir. Bu baxımdan cənab Prezidentin "mutləq və tam qələbə" adlandırdığı 44 günlük müharibə və bir günlük antiterror əməliyyatı həm də beynəlxalq bir qələbə idi. Məhz bu xidmətinə görə bütün beynəlxalq birliklər Azərbaycana minnətdar olmalıdır. Çünki Azərbaycan əsgəri vətəni uğrunda döyüşə atılsa da, o həm də BMT-nin 30 il əvvəl qəbul etdiyi qətnamələri icra edərək, beynəlxalq missiya yerinə yetirdi.
İkincisi, 44 günlük savas dünyaya yeni bir nümunə - presedent təqdim etdi. Çünki nəinki İkinci Dünya müharibəsindən sonra, hətta dünyanın yeni tarixində böyük dövlətlərin, o cümlədən də Rusiyanın yaratdığı dini, milli və etnik münaqişələrin hələ heç biri tam və qəti şəkildə həll edilməyib.
Baxın, Hindistanla Pakistan arasında 78 ildən çoxdur ki, Kəşmir bölgəsi üstündə qanlar axır. Bu günlərdə həmin bölgədə qanlı müharibə yenidən alovlandı. Bununla yanaşı, Gürcüstan və Moldovada yaranmış oxşar münaqişələr hələ də davam edir. Bu cür münaqişələr həm Avropada, həm də dünyanın digər regionlarında kifayət qədərdir. Amma hələ onlardan heç biri tam həllini tapa bilmir. Son iki yüz ildə müxtəlif səbəblərdən yaranmış dini, milli və etnik münaqişələrin heç biri öz ədalətli həllini tapa bilməyib. Belə münaqişələrin həllinə isə daha çox onu "həll üçün vasitəçilik" təklif edən böyük dövlətlər mane olur. Biz bunu təcrübədə gördük. ATƏT-in Minsk qrupunun üç vasitəçisindən ikisi - Fransa və Rusiya açıq-aşkar hakim rolunda deyil, tərəf kimi çıxış edirdilər. Ona görə də həmin dövlətlər münaqişənin sülh yolu ilə həllinə imkan vermədilər.
BMT TŞ-nin qətnamələrini belə tapdaladılar. Azərbaycan siyasi rəhbərliyi dünyada görünməmiş siyasi iradə ifadə edərək bu vasitəçilərdən imtina etdi və düşməni güc yolu ilə öz torpaqlarından iti qovan kimi qovdu. Bununla Azərbaycan dövlətı dünyada yeni bir nümunə ortaya qoydu. Azərbaycan dövləti sübut etdi ki, bu tip münaqişələrə son qoymaq olar.
Lakin böyük dövlətlər münaqişə olan bölgələrin idarə edilməsi, həmin bölgələrdə öz dövlət mənafelərini təmin etmək məqsədilə münaqişənın sönməsinə imkan vermirlər. Yəni qoy od yansın, biz də od söndurmək adı ilə gələk, amma öz mənafelərimizi təmin edək.
Araşdırmalar sübut edir ki, Azərbaycan torpaqları işğal altında olanda bölgənin bütün təbii sərvətləri Avropa, Rusiya və ABŞ şirkətləri tərəfindən talan edilib. Halbuki, bu ölkələr guya münaqişəni "sülh yolu ilə həll edirdilər". Amma görün hansı işlərlə məşğul olurdular.
Araşdırılsa, bəlkə də Qarabağda sərvətləri talan edən şirkətlərin həmsədrilərlə şəxsi bağlılığı da üzə çıxar.
Amma bütün bunlara baxmayaraq, Azərbaycan dövlətinin siyasi iradəsi bütün güclərin çarxını geri çevirə bildi. Dünyada ilk dəfə etnik zəmində təşkil edilmiş iki yüz illik münaqişəyə son qoydu.
44 günlük Vətən müharibəsi ilə Azərbaycan Ordusu düşmənin dizini yerə gətirərək, onun üzərində qəti qələbə çaldı və qarşı tərəf təslim aktına imza atdı. Bu baxımdan 10 noyabr 2020-ci ildə təsdiqlənən sənədin adını nə qoyurlar-qoysunlar, bu, Ermənistan Respublikasının təslim aktı idi.
19-20 sentiyabr 2023-cü ildə isə Azərbaycan öz sərhədləri daxilində antiterror əməliyyatı keçirərək, separatçılığın kökünu kəsərək tam qələbə qazandı. Məhz Prezident İlham Əliyev bu mənada xalqımızın qələbəsini belə xarakterizə edir - qəti və tam qələbə!
Bu gün Bakıda davam edən separatçıların məhkəməsində təsvir edilən işgəncə səhnələri, qətliamlar Nürnberq məhkəməzini geridə qoyur.
Dəniz NƏSİRLİ
