Faiq Ələkbərli: “Ermənistan ictimaiyyətində günü-gündən artan “Arsax”dan imtina əhvalı onların artıq reallığı dərk etməsindən irəli gəlir”
Brüsseldə Əliyev-Mişel-Paşinyan görüşünün nəticələri Ermənistanda çox qızğın şəkildə müzakirə edilir və təhlilçilərin əksəriyyəti Ermənistanın “Arsax” sevdasından əl çəkdiyini deyir.
Türkoloq Varujan Qeqamyan Brüsseldə Əliyev-Mişel-Paşinyan görüşünün nəticələrini təhlil etdikdən sonra deyib ki, Ermənistan Arsaxın statusu uğrunda mübarizədən imtina edir və anklavları təslim etməyə hazırdır: “Ermənistan, nəhayət, Azərbaycandan kənarda Arsaxın statusu uğrunda mübarizədən imtina edir. Danışıqlarda “Arsax”ın statusu haqqında bir kəlmə də yoxdur, onlar yalnız “Qarabağ bölgəsindəki etnik erməni əhalisinin hüquq və təhlükəsizliyindən” danışırlar, bu da ən yaxşı halda ermənilərin Azərbaycanda milli statusda azlıq şəklində yaşaması demək olacaq, əslində isə ermənilərin “Arsax”dan tamamilə qovulması deməkdir. Millətlərin öz müqəddəratını təyinetmə hüququ haqqında da bir kəlmə yoxdur. Üstəlik, bundan sonra Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayəti ideyasına əsaslanan “Dağlıq Qarabağ” (Dağlıq Qarabağ) termini artıq işlədilmir. Brüssel bəyanatında sadəcə olaraq Azərbaycanın inzibati-ərazi bölgüsü ideyasına əsaslanan “Qarabağ regionu”ndan bəhs edilir və ayrıca status nəzərdə tutmur. Bəyanatda deyilir ki, tərəflər “Azərbaycan ərazisindən Ermənistanın müxtəlif hissələri arasında tranzit prinsipləri” barədə razılığa gəlib. Bu qeyri-müəyyən ifadə əslində o deməkdir ki, Ermənistan Tavuş və Ararat vilayətlərində, Ararat bölgəsini Vayots Dzor və Sünik (Tiqranaşen hissəsi) ilə birləşdirən əsas marşrutlarımızın keçdiyi “anklavlar” adlanan əraziləri Azərbaycana verəcək, eləcə də İran və Gürcüstana gedən magistral yollarımız olan Tavuşun şimalı və cənubunu. Yəni ərazi Azərbaycana təhvil veriləcək, ondan sonra xüsusi icazə və nəzarət altında rayondan rayona gəzəcəyik. Eyni aqibəti yaşayan Qorus-Qafan yolunu xatırlamaq yerinə düşər”.
- “Erməni azlığının hüquq və azadlıqları yalnız Azərbaycanın qanunları çərçivəsində tənzimlənə bilər”
AMEA-nın Sosiologiya və Fəlsəfə İnstitutunun aparıcı elmi işçisi, fəlsəfə doktoru, BAO sədrinin müavini, siyasi şərhçi Faiq Ələkbərli “Bakı-Xəbər”ə şərhində bildirdi ki, mayın 22-də Brüsseldə Azərbaycan prezidenti İlham Əliyev, Avropa Şurasının sədri Şarl Mişel və Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyan arasında keçirilən üçtərəfli görüş ermənilərin qarşısına konkret reallıqlar qoydu və onlar da bu reallıqlarla barışmalıdırlar. F.Ələkbərli hesab edir ki, artıq Ermənistan həqiqəti dərk edir: “Bütün bunlar onu göstərir ki, indiki Ermənistan rəhbərliyi Azərbaycan ərazisində qanunsuz, separatçı bir rejimin olduğunun mümkünsüzlüyünü dərk edir. Ona görə də artıq erməni cəmiyyətindən bu cür etiraflar gəlməyə başlayıb. Xüsusən də sonuncu Brüssel görüşündə ifadə olunan bütün məsələlər öz həllini tapmalıdır. Burada birmənalı şəkildə Azərbaycan və Ermənistanın bir-birinin ərazi bütövlüyünü tanıması əsas prinsip olaraq götürülməlidir. Amma tutaq ki, Azərbaycan Respublikasının ərazisində hansısa erməni azlığı varsa, o erməni azlığının hüquq və azadlıqları yalnız Azərbaycanın qanunları çərçivəsində tənzimlənə bilər. Onların hüquq və azadlıqlarının təminatçısı Azərbaycan dövləti olacaq. Yəni digər vətəndaşlarımız necə, onlar da elə, burada başqa heç nə ola bilməz. Yoxsa Azərbaycanın ərazisində hansısa separatçı rejimin bu və ya digər dərəcədə “hüquq” alması mümkün deyil. Bunu Ermənistan rəhbərliyi, xüsusən də Paşinyan və onun komandası qəbul edir, etməyə də məcburdur. Ancaq bütün bunlar onu göstərir ki, biz yeni bir mərhələyə qədəm qoymuşuq. Ermənistanla Azərbaycan arasındakı münasibətlərin tənzimlənməsi, həm ərazi bütövlüyünün qəbul edilməsi, həm də eyni zamanda ərazilərdə sərhədlərin dəqiqəşdirilməsi və sair həyata keçirilməlidir. Şübhəsiz ki, bu zaman da Azərbaycan ərazisində hansısa bir erməni azlığına əlavə hüquqlar verilməsindən söhbət gedə bilməz. Onların müəyyən qədər milli-mədəni hüquqları gözlənilə bilər. Bu baxımdan, Ermənistan cəmiyyətinin bunu dərk etməsi onu göstərir ki, Avropa Birliyi, Qərb ölkələri də məhz Azərbaycan-Ermənistan münasibətlərinin bu istiqamətdə tənzimlənməsində maraqlıdırlar”.
F.Ələkbərlinin sözlərinə görə, Rusiya sülhməramlılarının bölgədə təxribatlarına baxmayaraq, Avropa Birliyi bu məsələnin həllinə nail ola biləcək və bu mənada Rusiya sülhməramlılarının da orada qalmasına artıq ehtiyac qalmayacaq. Onun qeyd etdiyinə görə, bu ona yönəlir ki, əgər Azərbaycan və Ermənistan arasında münasibətlər düzəlirsə və Ermənistan burada sadəcə müəyyən mənada erməni azlığın hansısa hüquqlarının qorunmasından danışacaq: “Yəni burada hansısa “Arsax” adlı rejimi qəbul etmirsə və ondan tamamilə imtina edirsə, demək o zaman Rusiya Federasiyası da bunu nəzərə almalıdır. Artıq növbəti mərhələdə Qərb və Avropa Birliyinin Ermənistan-Azərbaycan münasibətlərini tənizmləməsindən sonra Rusiya sülhməramlılarının buradakı varlığı bir əhəmiyyət kəsb etməyəcək. İstər-istəməz Rusiya sülhməramlılarının buradan çıxarılması məsələsi reallaşacaq. Təbii ki, artıq Ermənistan cəmiyyətində “Arsax”dan imtinalar başlayır və Qarabağda yaşayan ermənilərin hüquqları Azərbaycan qanunları çərçivəsində təmin olunacaq”.
F.Ələkbərli vurğuladı ki, Ermənistan cəmiyyəti, Ermənistan höküməti, Avropa Birliyi bu həqiqəti dərk edirsə Rusiya da dərk etməyə məcbur qalacaq: “Hesab edirəm ki, Ermənistan ictimiyyətində günü-gündən artan “Arsax”dan imtina əhvalı onların artıq reallığı dərk etməsindən irəli gəlir. Deyildiyi kimi, Ermənistanın bu məsələdən imtina etməsi və anklavları qaytarmağa hazır olması da Avropa Birliyinin və Qərb ölkələrinin maraqlarına uyğun gəlir. Ümid edirik ki, Rusiya da gec-tez bunu qəbul etməyə məcbur olacaq”.
İradə SARIYEVA
