Suraxanı rayonunun sosial-iqtisadi inkişafı: real vəziyyət və perspektivlər

Tarix: 17.12.2015 / 01:01
Bölmə: İqtisadiyyat

Bakıya ilk gələndə uzun illər Suraxanı rayonunda yaşadıq, Qaraçuxur qəsəbəsində. Keçən günləri, məktəb illərini, ilkin gənclik dostlarımı xatırlayanda mütləq Suraxanı haqqında düşünürəm. 23 ildir Suraxanı rayonu, onun qəsəbələrindəki insanlarla ünsiyyətim, dostluğum var. Rayon haqqında, burada baş verən inkişaf barədə onlardan tez-tez eşidirəm. Elə özüm də vaxtaşırı Suraxanı ərazisinə gedib-gəlirəm.

Hər dəfə burada bir yenilik, gözəllik görürəm. Suraxanıdakı Atəşgah məbədini isə dəfələrlə ziyarət etmişəm, bu məkan insanda tamamilə başqa ovqat yaradır. Bilirik ki, Azərbaycanın maddi mədəniyyət abidələri sırasında Bakının Suraxanı rayonunda yerləşən, XVII-XVIII əsrlərə aid atəşpərəst məbədinin qalıqları üzərində inşa olunan və UNESCO-nun "Dünya irsinin ilkin siyahısı"na daxil edilən "Atəşgah məbədi" Dövlət tarix-memarlıq qoruğunun ayrıca yeri var.

"Atəşgah" XVII-XVIII əsrlərdə təbii qazların çıxdığı "əbədi", sönməz alovların yerində inşa edilmiş od məbədidir.

Bildiyimiz kimi, Azərbaycan Prezidentinin Sərəncamı ilə 2007-ci ildən Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin tabeliyinə verilən qoruqda 2009-cu ilin iyulundan ərazinin mühafizəsi və maddi-texniki təminatın gücləndirilməsinə başlanıb, məbəd və məbədətrafı ərazilərin abadlaşdırılması həyata keçirilib.

Aparılan işlər nəticəsində "Atəşgah məbədi" Dövlət Tarix-Memarlıq Qoruğunun sahəsi 4,2 min kvadratmetrdən 15 min kvadratmetrə qədər genişləndirilib. Sahəsi iki min kvadratmetrdən artıq olan əsas bina xüsusi memarlıq üslubunda inşa olunub. Məbədlə həmahəng inşa olunan əsas binada idarə, dəmirçi kürəsi, dəmirçi emalatxanası, mis və çini qablar, taxta üzərində oyma, xalça, kəlağayı və həsir toxuma emalatxanaları, suvenirlər, rəsm qalereyası mövcuddur. Xüsusi memarlıq üslubunda yaradılan muzeydə Bakı şəhəri və Abşeron rayonu ərazisində vaxtilə mövcud olan qədim yaşayış binalarını və abidələri əks etdirən guşələr yaradılıb. Burada əcdadlarımızın istifadə etdiyi məişət əşyaları və incəsənət nümunələri nümayiş olunur. Məbədin ən erkən tikilisi olan karvansara 1713-cü ilə aiddir, üstündə qədim sanskrit dilində yazı var. 29 mart 2013-cü il tarixdə Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyev və Azərbaycanın birinci xanımı, Heydər Əliyev Fondunun prezidenti, UNESCO və İSESCO-nun xoşməramlı səfiri, Milli Məclisin deputatı Mehriban xanım Əliyeva "Atəşgah məbədi" Dövlət Tarix-Memarlıq Qoruğunda aparılan bərpa və yenidənqurma işlərindən sonra yaradılan şəraitlə tanış olub. Azərbaycanın neft və qaz sənayesinin inkişafı tarixi bilavasitə Suraxanı neft yatağının adı ilə bağlıdır. Dünyada quruda ilk dəfə Suraxanıda neft yatağının sənaye üsulu ilə işlənməsinə (1904-cü il) başlanıb. Suraxanıda neft yatağının sənaye üsulu ilə işlənməsinin 90 illiyi münasibətilə 24 avqust 1994-cü il tarixində Suraxanı neftçilərinin mədəniyyət sarayında keçirilən yubiley tədbirində iştirak edən Azərbaycan Respublikasının sabiq Prezidenti mərhum Heydər Əliyev öz çıxışında qeyd edirdi: "Suraxanı neft yataqlarının istismarı bu 90 il müddətində xalqımıza, respublikamıza, müstəqil Azərbaycan dövlətinə böyük fayda vermişdir. Azərbaycan sənayesinin, bütün iqtisadiyyatının və sosial həyatının inkişafında Suraxanı neftçilərinin böyük payı, rolu var. Bu tarixi salnamədə Suraxanı neftçilərinin xüsusi yeri var. Doğrudan da Suraxanı neftçiləri və bütün suraxanılılar Azərbaycan tarixində özünəməxsus yer tutmuşlar".

1806-cı ildən başlayaraq Abşeronun neftli quyuları gəlir mənbəyinə çevrilir, dövlət onları icarədarlara satmağa başlayır. 1907-ci ildə Suraxanıda 32 quyu, 1908-ci ildə 57 quyu, 1909-cu ildə 85 quyu, 1910-cu ildə isə artıq 137 quyu qazılıb.

Rayon ərazisində XX əsrin əvvəllərində milliyyətçə polyak olan mühəndis V.Zqlenitskinin hərrac yolu ilə alaraq neft hasilatı ilə məşğul olduğu 8 saylı sahənin verdiyi gəlirin Polşa təhsilinin inkişafında oynadığı rolu göstərmək kifayətdir.

2013-cü ildə rayonda xam neftin istehsalı (qaz kondensatı da daxil olmaqla) - 397,9 min ton və ya 2,5 milyon barrel, təbii qazın istehsalı - 202,8 milyon kub.m. təşkil edir. Rayonda neft sənayesinə aid "Absheron Operating Company Limited", "Bahar Energy Operating Company LTD", "Surakhani Oil Operating Company S.A." şirkətləri, "Qazmaservis və Logistika" idarəsi, Tamponaj və layların neft veriminin artırılması idarəsi, Dalma qurğularının təmiri və kirayəsi üzrə eksperimental istehsalat müəssisəsi fəaliyyət göstərir. 95 il əvvəl, yəni 1920-ci ilin may ayında yaradılan Suraxanı rayonunun ərazisi 122 kv. km., əhalisinin sayı 210,5 min nəfər, əhalinin sıxlığı 1725 nəfər 1 kv. km.-dir. Suraxanı rayonunun Əmircan, Bülbülə, Qaraçuxur, Hövsan, Yeni Suraxanı, Zığ qəsəbələrinin sosial-iqtisadi vəziyyətinə rayon rəhbərliyi tərəfindən xüsusi diqqət yetirilir. Rayonda 10 ATS, 53258 telefon abonenti, 14 poçt idarəsi fəaliyyət göstərir. Rayon ərazisində 1880-ci ildən etibarən dəmir yolu xətti çəkilib və hazırda fəaliyyət göstərir. Rayonda 58 iri sənaye müəssisəsi mövcuddur. Rayonda 35 məktəb, 35 məktəbəqədər tərbiyə müəssisəsi: 1 uşaq evi, 1 internat məktəbi, 25 istirahət parkı, 8 mədəniyyət sarayı və evi, 7 kitabxana, 12 məscid, 37 QHT və ictimai birlik, 4 bank, 4 bank filialı, 1 sığorta şirkəti fəaliyyət göstərir. Suraxanı rayonunda idmana, gənclərin fiziki və mənəvi tərbiyəsinə xüsusi önəm verilir. Verilən məlumata görə, rayon əhalisinin 68814 nəfərini gənclər təşkil edir (14-29 yaş).

Suraxanı rayonunda "Neftçi İdman Klubu" ictimai birliyi, Hövsan Olimpiya İdman Kompleksi, 18 saylı Uşaq gənclər idman məktəbi, 12 idman klubu və respublikamızda fəaliyyət göstərən müxtəlif federasiyaların 21 nümayəndəliyi fəaliyyət göstərir. Rayon ərazisində 56 idman qurğusu, 4 stadion, 5 aerobika zalı, 6 trenajor zalı yerləşir. Yuxarıda qeyd olunan idman təşkilatlarında ümumilikdə 9168 idmançı məşğul olur. Onlardan 592 nəfəri beynəlxalq yarışların qalibi, 110-u idman ustası, 501 nəfəri idman ustalığına namizəddir. Hövsan Olimpiya İdman Kompleksi istifadəyə verildikdən sonra hər il idmana cəlb olunan idmançıların sayı sürətlə artır, kompleksdə yaradılan şərait müxtəlif idman federasiyalarının yeni nümayəndələrinin cəlb olunmasında əhəmiyyətli rol oynayır. Eyni zamanda son illərin təhlili göstərir ki, idmançılar arasında olimpiya idman növlərinə maraq daha da artıb. "Regionların sosial-iqtisadi inkişafı" Dövlət Proqramına salınmış rayonun Əmircan qəsəbəsində bir futbol meydanının və müasir tipli idman zalının, Yeni Suraxanı qəsəbəsində bir futbol meydanının, Qaraçuxur qəsəbəsində bir müasir tipli idman zalının, Yeni Günəşli yaşayış sahəsində bir futbol meydanının və şahmat məktəbinin tikintisi davam etdirilir. Yuxarıda qeyd olunan idman obyektlərinin istifadəyə verilməsindən sonra Suraxanı rayonunda idmana cəlb olunacaq idmançıların sayında əhəmiyyətli artım müşahidə olunacaq.

Suraxanı rayonunda yerləşən müəssisə və təşkilatlarda müxtəlif səpkili tədbirlər keçirilir, Rayon Gənclər və İdman İdarəsi bədən tərbiyəsi kollektivləri, idman klubları və ictimai təşkilatlarla əlaqəli şəkildə əməkdaşlıq edir. Suraxanı rayon 18 saylı Uşaq Gənclər İdman Məktəbi 20 ildən artıqdır fəaliyyət göstərir. Məktəbdə dörd idman növü: voleybol, basketbol, stolüstü tennis və futbol üzrə idmançılar məşğul olur. Məktəbdə üç stolüstü tennis zalı var. Voleybol, basketbol və futbol məşqləri Suraxanı rayonunun tam orta məktəblərinin idman zallarında keçirilir. Məktəbdə 30 məşqçi-müəllim çalışır ki, onlardan 14-ü əsas işçi, 16-sı isə orta məktəblərdə çalışan fiziki tərbiyə müəllimləridir. UGİM-də çalışan məşqçi-müəllimlərin əksəriyyəti idman ustaları, beynəlxalq yarışlarda uğurlu nəticələr əldə etmiş idmançılardır. Onların əməyi sayəsində məktəbin idmançıları respublika birinciliklərində və Bakı şəhəri üzrə keçirilən çempionatlarda iştirak edirlər və layiqli yerlər qazanırlar. Bunlardan voleybol və stolüstü tennis bölməsinin nəticələrini xüsusi qeyd etmək olar. Uşaq Gənclər İdman Məktəbinin əsas məqsədi fiziki cəhətdən hərtərəfli inkişaf etmiş mənəvi keyfiyyətli idmançılar hazırlamaq, ayrı-ayrı idman növləri üzrə ixtisaslı idmançılar yetişdirmək və idman hakimləri hazırlamaqdır. Hazırda məktəbdə 710 şagird məşğuldur, onlardan 247-si qızdır. İdman və bədən tərbiyəsi Suraxanı gənclərinin sevimli məşğələsidir. 1952-ci ildə tikilmiş 6000 nəfərlik stadionda, "Neftçi" idman sağlamlıq mərkəzində, müxtəlif idman qurğularında hər gün yüzlərlə gənc idmançı idmanın müxtəlif növləri ilə məşğul olur.

Suraxanı rayonunda son 9 ayın yekunları ilə bağlı keçirilən tədbirdə rayonun sosial-iqtisadi vəziyyəti, görülən və görüləcək işlər müzakirə edilib. Qeyd edilənə görə, rayonda abadlıq-quruculuq işlərinin sürətlənməsi, əhaliyə göstərilən xidmətlərin keyfiyyətinin yaxşılaşması iqtisadi, sosial və mədəni sahələrdə yeni uğurların qazanılmasına şərait yaradıb.

Tədbir iştirakçılarının diqqətinə çatdırılıb ki, Birinci Avropa Oyunları yığma komandamız, o cümlədən Suraxanı idmançıları üçün çox uğurlu olub, karate idman növü üzrə Ayxan Mamayev qızıl medal, sambo üzrə Vasif Səfərbəyov gümüş medal, qılıncoynatma üzrə Sevil və Sevinc Bunyatova bacıları 1 gümüş və 1 bürünc medal qazanıblar. O da bildirilib ki, Birinci Avropa Oyunlarının məşəlinin alovlandırılması tədbirinə hazırlıqla əlaqədar hesabat dövründə icra hakimiyyətinin təşkilatçılığı ilə rayonun idarə və müəssisələri tərəfindən Səttar Bəhlulzadə, İlqar Məmmədov, Şahin Məhərrəmov, Oqtay Əliyev və Xanlar Ələkbərov küçələrində yaşayış və qeyri-yaşayış obyektlərinin fasadları və hasarları yenidən qurulub, təmir olunaraq rənglənib, aqlay daşları ilə üzlənib, qaz, elektrik, telefon və digər yerüstü kommunikasiya xətləri yerin altına salınıb. Qısa dövr ərzində Əmircan qəsəbəsindəki Tofiq Bayram parkı əsaslı təmir olunaraq yenidən qurulub, Bülbülə qəsəbəsindəki 24 saylı poliklinikanın qarşısında yeni park salınıb, rayonun Səttar Bəhlulzadə, İlqar Məmmədov və Xanlar Ələkbərov küçələrində ümumilikdə 12 min kv.m. yaşıllıq salınıb. Səttar Bəhlulzadə və Oqtay Əliyev küçələrində 27,7 min kv.m. sahəyə asfalt vurulub, 5042 metr bardür düzülüb, 3252 kv.m. səki asfaltlanıb, 2826 metr səkiyə bardür düzülüb, küçələrin işıqlandırılması üçün 2707 metr elektrik kabeli çəkilib, işıq dirəkləri və çilçıraqlar quraşdırılıb. Bundan əlavə, 5,1 min kv.m. aqlay daşından üzlük işləri, 3,4 min kv.m. hörgü və 10,7 min kv.m. suvaq işləri görülüb, 2,3 min kv.m. tamet döşənib, 42,1 min kv.m. sahə rənglənib, 629 kv.m. yeni dam örtükləri quraşdırılıb və digər abadlıq işləri görülüb. Məlumata görə, 9 ay ərzində Suraxanı rayonunda sənaye məhsulunun istehsalı 198,1 milyon manat, tikinti-quraşdırma işləri 34,2 milyon manat, nəqliyyat xidmətləri 3,8 milyon manat, əsas kapitala yönəldilən investisiyalar 30,2 milyon manat, kənd təsərrüfatı 2,2 milyon manat, pərakəndə ticarət dövriyyəsi 238,8 milyon manat, orta aylıq əməkhaqqı 546,4 manat təşkil edib, əhaliyə 184,3 milyon manat məbləğində pullu xidmətlər göstərilib, daimi olmaqla 2355 yeni iş yeri açılıb. "2014-2016-cı illərdə Bakı şəhərinin və onun qəsəbələrinin sosial-iqtisadi inkişafına dair Dövlət Proqramı"nda Suraxanı rayonu üzrə 54 tədbir nəzərdə tutulub, onların 4-ü icra olunub, 20-nin icrasına başlanıb, başa çatdırılan və başlanan tədbirlər proqramın 44,5 faizini təşkil edib.

Rayon təsərrüfatının növbəti payız-qış mövsümünə hazırlığını yüksək səviyyədə təmin etmək məqsədilə Rayon İcra Hakimiyyəti başçısının sərəncamı ilə müvafiq qərargah yaradılıb, həyata keçiriləcək tədbirlər planı təsdiq edilib. Hazırlıqla əlaqədar hazırda təmir işləri davam etdirilir, məhəllədaxili və binaların zirzəmilərində aşağıpaylayıcı istilik xətləri dəyişdirilir, məhəllədaxili və binadaxili istilik sistemləri yenidən qurulub.

Suraxanı rayonu qışa hazır vəziyyətdə daxil oldu. Hazırda qış fəslinin ilk ayını yaşayırıq, sakinlər bildirir ki, istilik də var, su da, qaz da, yol və nəqliyyat sarıdan da çətinlikləri yoxdur. Yolunuz açıq olsun!

İradə SARIYEVA

Yazı Suraxanı Rayon İcra Hakimiyyəti və Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Kütləvi İnformasiya Vasitələrinin İnkişafına Dövlət Dəstəyi Fondunun birgə keçirdiyi müsabiqəyə təqdim etmək üçündür.

DİGƏR XƏBƏRLƏR

Tarix: 12.12.2025 / 21:49

Avropa "Yaşıl keçid" istəyir, Azərbaycan buna da hazırdır...

Tarix: 11.12.2025 / 19:04

Mərkəzi Bank 7.25-dən başlayıb 6.75-ə düşdü - nə dəyişəcək?...

Tarix: 11.12.2025 / 18:11

2029-cu ildə Azərbaycan iqtisadiyyatı əsasən rəqəmsallaşacaq...

Tarix: 10.12.2025 / 18:15

Bu ölkə ilə Azərbaycanın geniş qarşılıqlı sərmayələr dövrü başladı...

Tarix: 10.12.2025 / 17:50

Rəqəmsal iqtisadiyyatın inkişafına dair 2026–2029-cu illər üçün Strategiya təsdiq edildi - SƏRƏNCAM

Tarix: 10.12.2025 / 17:43

Azərbaycan Biznesinin İnkişafı Fondu Açıq Səhmdar Cəmiyyətinə çevrildi - FƏRMAN

Tarix: 10.12.2025 / 12:15

Mərkəzi Bank uçot dərəcəsini azaltdı

Tarix: 10.12.2025 / 12:03

Mərkəzi Bank inflyasiya proqnozlarını açıqladı...

Tarix: 09.12.2025 / 19:50

Ölkədə kiçik və makro biznesin sayı sürətlə azalır - sürət 19 faiz artıb...

Tarix: 09.12.2025 / 19:36

Azərbaycanda Süni İntellekt Akademiyası... Sosial-iqtisadi tərəqqinin yeni mənbəyi...

Tarix: 09.12.2025 / 14:31

Şahdəniz kompressiya platformasının dayaq blokunun tikintisi üzrə müqavilə imzalandı

Tarix: 09.12.2025 / 13:52

"Azad olunmuş ərazilərin bərpasına büdcədən 25 milyard manatdan çox vəsait ayrılıb" - Baş nazir

VİDEO

Tarix: 27.11.2025 / 11:10

Biri ermənini öpür, biri sovet bayrağı qaldırır... Günümüzə baxın! - VİDEO

Tarix: 12.11.2025 / 11:05

Lavrov işdən kənarlaşdırılır, yoxsa oyun qurulur? - VİDEO

Tarix: 21.06.2025 / 08:15

Dünyada xaos böyüyür, Azərbaycana təhlükə də artır... - VİDEO

Tarix: 12.12.2025 / 21:49

Avropa "Yaşıl keçid" istəyir, Azərbaycan buna da hazırdır...

Tarix: 12.12.2025 / 20:25

Bəs deyirdilər Qarabağdan 120 min erməni gedib? - 23 min nə deməkdir?

Tarix: 12.12.2025 / 18:08

Emin Əmrullayevin hədəfi doğru, seçdiyi üsul mübahisəli...

Mədəni-maarif proqramları Azərbaycan cəmiyyətinin rifahı üçün strateji əhəmiyyət daşıyır