Azərbaycanda dolların kursu ilə bağlı yeni mülahizələr...

Tarix: 14.11.2015 / 02:46
Bölmə: İqtisadiyyat

Maliyyə bazarlarında avronun dollar qarşısında ucuzlaşması son günlərin ən çox diqqət cəlb edən hadisələri sırasında yer alır. Proses Azərbaycanda da diqqətlə izlənir. Çünki baş verənlər manatın avro və dollara nisbətdə məzənnəsinin müəyyən olunmasında mühüm rol oynayır. Hadisələrin inkişaf istiqaməti isə bu qənaətə gəlməyə əsas verir ki, avronun ucuzlaşması davam edəcək.

Çünki Avropa Mərkəzi Bankı monetar genişlənmə siyasətini davam etdirmək niyyətindədir və dövriyyəyə daha çox avro buraxmağı düşünür. Bu da avronu digər valyutalar, o cümlədən dollar qarşısında ucuzlaşdırır. ABŞ-da isə Federal Ehtiyat Sistemi uçot dərəcəsini artırmağı düşünür və bu hal dolları bahalaşdıra bilər. Federal Ehtiyat Sisteminin üzvü Vilyam Dadli artıq gələn ay faiz artımına gedilməsini mümkün sayıb":Komitənin pul siyasətini normallaşdırmağa başlaması üçün müəyyən etdiyi şərtlər yaxın zamanda qənaətbəxş hala gələ bilər".

Ancaq inflyasiya məsələsində narahatlıqları olduğunu dilə gətirən Dadli bildirib":Narahatam, çünki inflyasiyanın 2%-lik hədəfimizdən aşağı qalması davam edir və aşağı istiqamətli risqlər də qalır". Dadli faiz artımının mərhələli olmasını gözlədiyini də ifadə edib. Federal Ehtiyat Sisteminin sədri Canet Yellen də ötən həftə Konqresdəki çıxışında dekabr ayının faiz artımı üçün daha əlverişli şəraitin yaranacağını bildirib.

Qeyd edək ki, faizlərin artırılması ilə dolların daha da bahalaşacağı gözlənir. Artıq dollar əksər valyutalara nisbətdə yavaş-yavaş bahalaşır. Ölkəmizdə isə bahalaşma çox cüzidir. Ümumiyyətlə, hələlik ABŞ dollarının manata nəzərən məzənnəsində ciddi bir dəyişiklik baş vermir. Yaşanan cüzi dəyişiklik isə daxili valyuta bazarında gedən proseslərlə əlaqədar deyil. Mərkəzi Bank da bildirir ki, daxili valyuta bazarında vəziyyət tam nəzarət altındadır və tələb-təklif tarazlığı təmin olunur. Sadəcə, Mərkəzi Bank tərəfindən məzənnə siyasətinin dollar və avronun daxil olduğu ikivalyutalı səbət mexanizmi çərçivəsində həyata keçirilməsi ilə əlaqədar beynəlxalq valyuta bazarında avro-dollar məzənnəsində baş verən gündəlik dəyişikliklər qismən milli valyutanın məzənnəsinə ötürülür. O da vurğulanır ki, son günlər ərzində dünya bazarında dolların avroya qarşı məzənnəsinin yüksəlməsi müşahidə edilir. Bu əsasən onunla izah edilir ki, Avropa Mərkəzi Bankı monetar genişlənmə proqramının həyata keçirilməsini davam etdirdiyi şəraitdə ABŞ-ın Federal Ehtiyat Sistemi tərəfindən əsas faiz dərəcəsinin yüksəldiləcəyi ehtimalı ilə bağlı məlumatlar yayılıb. Dünya bazarında müşahidə edilən bu proseslər fonunda manatın ABŞ dollarına qarşı məzənnəsində də yumşaq gündəlik dəyişmə baş verib. Amma dünya valyuta bazarlarında dolların məzənnəsinin avroya qarşı zəifləməsi baş verərsə, ölkəmizdə də bu xarici valyutanın manata qarşı məzənnəsində ucuzlaşma müşahidə olunacaq. İqtisadçı ekspert Samir Əliyev də bildirir ki, manatın qiyməti valyuta ehtiyatı hesabına sabit saxlanır.

O, məzənnənin dəyişmə strukturundan bəhs edib: "Üzən məzənnə" siyasətində məzənnəni tələb və təklifə görə bazar təyin edir. Misal olaraq, "üzən məzənnə" rejimində manatın dollara olan məzənnəsini götürsək, dollara tələbat artdıqca dollar bahalaşacaq, manat isə ucuzlaşacaq. Əksinə, manata tələbat artdıqca manat bahalaşacaq, dollar isə ucuzlaşacaq. Azərbaycanda fiksə olunmuş məzənnə sistemi əsas götürülüb. Burada valyuta meyarları Mərkəzi Bank tərəfindən müəyyən olunur". İqtisadçı yaxında dolların qalxacağı ilə bağlı proqnozlara da açıqlıq gətirib. O, dolların bahalaşmasının dekabrda reallaşacaq Federal Ehtiyat Sistemi toplantısı ilə əlaqəsindən danışıb: "Dekabrda keçiriləcək görüşdə uçot dərəcəsinin artması ilə bağlı danışıqlar aparılacaq. Uçot dərəcəsi artsa, əldə olunmuş faizlərdən kreditlər verilməyə başlanacaq. Federal Ehtiyat Sistemi, demək olar ki, hər ay bu haqda müzakirələr aparır. İndi isə bu qərarın qəbul olunması haqda ehtimal daha da artıb. Uçot dərəcəsi qalxsa, bu, dollara da təsir edəcək və dollar bahalaşmağa başlayacaq. Dollar bahalaşan zaman isə digər dövlətlərin valyutaları ucuzlaşacaq". Samir Əliyev onu da qeyd edib ki, dolların bahalaşacağı ilə bağlı proqnozlar sadəcə ehtimaldır.

Onu da bildirək ki, azalmalara baxmayaraq, ölkənin baş bankı hələ də böyük həcmdə valyuta ehtiyatlarına malikdir. 2015-ci ilin oktyabrında Mərkəzi Bankın sərəncamında olan valyuta ehtiyatları sentyabrla müqayisədə 180 milyon dollar azalıb və 6 milyard 834,6 milyon dollar təşkil edib. Bu isə bazarı tənzimləmək üçün bankın ixtiyarında hələ böyük miqdarda pul qaldığını göstərir. Valyuta ehiyatlarının azalması ötən ilin iyul ayından müşahidə edilir.