Bazar günü günü, 07 dekabr 2025
     

Rusiya və İran bu cəhətdən bizdən yaxşıdır - baxmayaraq ki, sanksiya altındadır...

Image

Azərbaycanın ərzaq bahalaşması indeksi niyə regionun sanksiyalı ölkələri səviyyəsindədir?

Beynəlxalq təşkilatların son hesabatına əsasən, 2025-ci ildə 139 ölkə arasında ərzaq qiymətlərinin artım tempinə görə Azərbaycan 112-ci yerdə qərarlaşıb. Müqayisə üçün qeyd edək ki, Türkiyə 79-cu, Ermənistan 86-cı, Gürcüstan 104-cü, Rusiya 134-cü, İran isə 136-cı sıradadır.

Reytinqin prinsipi belədir ki, sıra artdıqca bahalaşma da çoxalır. Yəni Azərbaycan regionda yalnız Rusiya və İrandan öndədir – halbuki, bu iki ölkə ağır beynəlxalq sanksiyalar altındadır.

Baki-xeber.com-a görə, bu vəziyyət haqlı sual doğurur: sanksiyalardan uzaq, enerji resursları ilə zəngin və sabit maliyyə sistemi olan Azərbaycan nəyə görə ərzaq bahalaşmasında belə zəif nəticə göstərir?

İdxaldan yüksək asılılıq – əsas struktur problem

Azərbaycanın ərzaq bazarının təməl problemi daxili istehsalın məhdudluğu və xarici tədarükçülərdən yüksək asılılıqdır.

Dövlət Statistika Komitəsinin məlumatına görə, ölkənin ərzaq idxalı ümumi idxalın 20-25%-ni təşkil edir.

Buğda, şəkər, yağ və ət məhsulları üzrə idxal payı 40-70% arası dəyişir.

Ərzaq məhsullarının əsas tədarükçüləri Rusiya, Qazaxıstan, Türkiyə və Ukraynadır. Bu ölkələrdəki qiymət dəyişiklikləri, logistika xərcləri və geosiyasi risqlər Azərbaycan bazarına birbaşa təsir göstərir.

Məsələn, 2023–2024-cü illərdə Qazaxıstanda buğda istehsalının azalması və Rusiya ixrac rüsumlarının artması Azərbaycanda un və çörək məhsullarının bahalaşmasını sürətləndirdi.

Yerli kənd təsərrüfatının məhsuldarlığı və səmərəliliyi aşağıdır

Azərbaycan torpaq və iqlim baxımından kənd təsərrüfatı üçün əlverişli ölkədir, amma məhsuldarlıq göstəriciləri region ortalamasından aşağıdır. Bir hektardan taxıl məhsuldarlığı, rəsmi rəqəmlərə əsasən, Azərbaycanda orta hesabla 33 (realda təxminən 27) sentner, Türkiyədə 45, Gürcüstanda 39 sentnerdir.

Suvarma sistemlərinin 60%-i köhnədir, torpaqların şoranlaşması artmaqdadır. Müasir suvarma texnologiyaları əkinə yararlı və suvarılan torpaqların 10%-ə qədərini (təxminən 40 min ha.) əhatə edir. Eyni zamanda, suvarma suyu idarə edilmir.

Fermerlər çox vaxt müasir texnika və subsidiyalara çıxışda çətinlik çəkirlər. Subsidyaların verilmə metodologiyasi səmərəsizdir.

Bu amillər daxili təklifi azaldır və bazarda idxal məhsullarının payını artırır. Nəticədə, yerli məhsulların qiymətləri də idxal qiymətləri ilə “bərabərləşir”.

Logistika və topdansatış bazarlarında şəffaflığın zəifliyi

Ərzaq məhsulları istehsalçıdan istehlakçıya çatana qədər bir neçə vasitəçidən keçir.

Fermer → topdansatış bazarı → anbar → mağaza → istehlakçı zənciri

hər mərhələdə 5-15% qiymət artımı yaradır.

Türkiyədə bu sistemi sadələşdirmək üçün “Hal” (topdansatış mərkəzləri) və elektron izləmə sistemləri qurulub. Gürcüstanda “bazara birbaşa çıxış” layihələri vasitəsilə fermerlər vasitəçisiz satış imkanına malikdirlər.

Azərbaycanda isə ərzaq paylama və nəqliyyat xərcləri çox yüksəkdir. Qiymət tənzimləməsinə cavabdeh orqanların (Antiinhisar və İstehlak Bazarına Nəzarət Xidməti) təsir gücü məhduddur.

Manatın nominal sabitliyi, amma real alıcılıq gücünün azalması

Rəsmi məzənnə sabit qalsa da, manatın daxili alıcılıq gücü azalır. 2024-cü ilin sonuna ərzaq inflyasiyası 12–14% civarında qeydə alınıb. Eyni zamanda orta aylıq əməkhaqqı artımı bu səviyyəni kompensasiya etmir.

Nəticədə, real gəlir azalır, vətəndaşlar daha az miqdarda ərzaq ala bilir. Bu vəziyyət beynəlxalq hesabatlarda həyat keyfiyyəti və yaşayış dəyəri göstəricilərinə mənfi təsir edir.

Dövlətin sosial və fiskal siyasəti zəif tənzimlənib

Ərzaq qiymətlərinin artımının qarşısını almaq üçün region ölkələrinin əksəriyyəti vergi və subsidiyalarla müdaxilə edib. Türkiyədə 2022-ci ildən bir çox əsas ərzaq məhsullarına ƏDV 8%-dən 1%-ə endirildi. Gürcüstanda kənd təsərrüfatı məhsullarının idxalına və satışına güzəştlər tətbiq olundu. Ermənistanda da fermerlərə yanacaq və gübrə subsidiyaları artırıldı.

Azərbaycanda bu tədbirlər epizodik xarakter daşıyır. Subsidiyalar səmərəsiz üsullarla təqdim edildiyindən, korrupsiyaya yem olur, çox zaman isə məlumatlı və iri fermerlərə çatsa da, kiçik istehsalçılar kənarda qalır.

Sanksiyalı ölkələrin fərqli modeli

Rusiya və İranın bu reytinqdə Azərbaycanın arxasında olması ilk baxışdan təəccüblü görünsə də, iqtisadi məntiq var. Rusiya özünü təmin edən ərzaq siyasəti həyata keçirir. Bu ölkə buğda, ət və süd məhsullarında idxaldan asılı deyil.

İran sanksiyalara uyğun paralel bazarlar yaradıb, valyuta nəzarətini daxili istehsala yönəldib.

Hər iki ölkə öz daxili tələbatını yerli istehsalla qarşılayır. Azərbaycan isə azad ticarətə açıq, lakin idxaldan asılı iqtisadi modelə malikdir. Buna görə də qlobal qiymət dalğalanmalarından daha çox zərbə alır.

Həyat keyfiyyəti, kirayə və yaşayış dəyəri göstəriciləri

Beynəlxalq reytinqlər (Numbeo, Global Food Security Index, Economist Intelligence Unit və s.) göstərir ki, Azərbaycan yaşayış dəyərinə görə regionda ən bahalı ölkələrdən biridir. Lakin ortalama maaş və alıcılıq qabiliyyəti göstəricilərində Rusiya, Türkiyə və hətta Gürcüstandan geri qalır.

Bu da o deməkdir ki, vətəndaşın gündəlik gəliri ərzaq və kirayə xərclərini tam qarşılamaq gücündə deyil.

Azərbaycanın ərzaq bahalaşması indeksi təkcə qiymətlərin yüksəlməsi deyil, iqtisadi modelin struktur zəifliklərinin göstəricisidir.

Əsas problemlər idxal asılılığı, kənd təsərrüfatında aşağı məhsuldarlıq, qiymət tənzimlənməsinin səmərəsizliyi, sosial siyasətin qeyri-hədəfli olmasıdır.

Bu vəziyyətdən çıxış üçün dövlətin ərzaq təhlükəsizliyi strategiyası sadəcə subsidiya deyil, istehsal, saxlanma, logistika və rəqabət mexanizmlərinin modernləşdirilməsini əhatə etməlidir.

İnnovativ kənd təsərrüfatı texnologiyalarının tətbiqi, regionlararası ticarət mərkəzlərinin yaradılması və idxaldan asılılığın tədricən azaldılması Azərbaycanın ərzaq bazarında sabitliyi təmin edə bilər.

Akif NƏSİRLİ



VİDEO

Biri ermənini öpür, biri sovet bayrağı qaldırır... Günümüzə baxın! - VİDEO

Lavrov işdən kənarlaşdırılır, yoxsa oyun qurulur? - VİDEO

Dünyada xaos böyüyür, Azərbaycana təhlükə də artır... - VİDEO

Qərbi azərbaycanlıların qayıdışı üçün səylər sürətləndirildi...

Azərbaycan, Türkiyə, ABŞ və Pakistan birgə hərbi təlimdə - Ermənistan niyə vahimələnib...

Azərbaycan-Britaniya hərbi-siyasi əməkdaşlığı rəsmən başladıldı...

SON XƏBƏRLƏR

07.12.2025 / 08:48
Ərəblər bu futbolçuya "elçi" düşüblər - ilinə 30 milyon avro maaş!

06.12.2025 / 22:50
Dublin səmasında Zelenskinin təyyarəsinə dörd hərbi dronla sui-qəsd cəhdi...

06.12.2025 / 22:28
Hikmət Hacıyev: "Amerikalı dostlarımız dürüst vasitəçi oldular"...

06.12.2025 / 21:54
Tramp NATO-nun müdafiə xərclərinin böyük hissəsini onların üzərinə qoymaq istəyir - ABŞ-dan Avropaya tələb…

06.12.2025 / 21:18
Hindistanın baş naziri Putinə rusca "Bhaqavat Qita" bağışladı...

06.12.2025 / 20:11
Köçəryandan ağ yalan - "Kivestdə “Arsaxın” Ermənistana birləşdirilməsinə imza atmaq üzrə idik"...

06.12.2025 / 19:49
“Euroclear” Rusiyanın dondurulmuş milyardlarına göz dikən Avrokomissiya planını rədd etdi - verməyəcəyik..

06.12.2025 / 19:32
Azərbaycan və Ermənistan sərhədçiləri avtomatlarının patronlarını çıxardılar...

06.12.2025 / 18:43
Söküləcək “Baksol” bazar sahibkarlarının təklifi rədd edildi, “Dərnəgül” bazarı isə…

06.12.2025 / 17:58
BMT-nin iştirakı ilə Qərbi azərbaycanlılar Ermənistana qaytarılır... Kurs başladı...

06.12.2025 / 17:25
Trampın Ukrayna sülh layihəsini 4 hissəyə parçaladılar...

06.12.2025 / 16:56
Yunan hökumətindən qeyri-insani addım - Suriya qaçqınlarını dənizdə xilas edənlərə cinayət işi açıldı...

06.12.2025 / 16:33
Rusiya cəmiyyətinin Putinə sualları böyük sirri açdı...

06.12.2025 / 16:12
Putinlə Modi Trampın "papağını başından alıb qaçdılar "...

06.12.2025 / 15:56
Hikmət Hacıyev və Qriqoryan Qətərdə panel müzakirəsində iştirak ediblər FOTO

06.12.2025 / 15:52
Tramp Prezident İlham Əliyevə təşəkkür etdi

06.12.2025 / 15:37
Trampa "o sülh mükafatı olmasın, bu sülh mükafatı olsun"...

06.12.2025 / 15:25
Prezident İlham Əliyev BƏƏ-nin bir sıra şirkətlərinin rəhbərlərini qəbul etdi - FOTO/YENİLƏNDİ

06.12.2025 / 15:11
“Nar”ın “Çoox Şanslı” lotereyasında 6-cı avtomobil sahibini tapdı!

06.12.2025 / 15:03
Bakıda yeni D-8 mərkəzləri açılacaq- nazir müavini

06.12.2025 / 14:49
"Cənubi Qafqazda yeni reallıqlar və status-kvo qururuq" - Hikmət Hacıyev

06.12.2025 / 14:35
Tərtərdə narkotik satışı ilə məşğul olan şəxs tutuldu

06.12.2025 / 14:12
Market və təmir sexindən oğurluq edən şəxslər saxlandı

06.12.2025 / 13:38
Oğurladığı mopedi 485 manata satan şəxs yaxalandı

06.12.2025 / 13:35
Hikmət Hacıyev Qətər Əmirinin milli təhlükəsizlik üzrə müşaviri ilə görüşüb

06.12.2025 / 13:31
Türk İnvestisiya Fondunun əməliyyat fəaliyyətinə başlayacaq - qərar verildi...

06.12.2025 / 12:50
Hikmət Hacıyev Qətər Əmirinin müşaviri ilə görüşdü

06.12.2025 / 12:08
ARDNF aktivləri 2029-a qədər Azərbaycanın xarici borcunu üstələyəcək...

06.12.2025 / 11:44
Azərbaycan və Qətər əməkdaşlığı intensivləşdirmək barədə razılığa gəldi

06.12.2025 / 11:06
Prezident İlham Əliyev finlandiyalı həmkarını təbrik edib

06.12.2025 / 09:26
Onlayn iş üsulu Azərbaycanda rəsmiləşdirilir....

06.12.2025 / 08:42
Azərbaycanda "analıq məzuniyyəti" ilə yanaşı 14 günlük "atalıq məzuniyyəti" də olacaq...

05.12.2025 / 23:23
DÇ-2026-nın püşkü atıldı - YENİLƏNİB

05.12.2025 / 23:18
Erməni terrorçunun adını daşıyan hərbi lisey Aİ-nin Forumunda - Vətəndaş cəmiyyəti nümayəndələri İttifaq rəsmilərinə müraciət etdi...

05.12.2025 / 21:50
Qərbi azərbaycanlıların qayıdışı üçün səylər sürətləndirildi...

05.12.2025 / 21:35
Erməni katolikosu Qaregin həbs olunacaq - ABŞ-dan yeni katolikos gətirilir...

05.12.2025 / 21:21
İttiham olunan sürücü “Bakı-Xəbər”in çıxışından sonra məhkəmədə bəraət aldı

05.12.2025 / 21:10
Makronun planı - Çini böyük 7-lərə çəkib Rusiyadan qoparmaq...

05.12.2025 / 20:56
Azərbaycan, Türkiyə, ABŞ və Pakistan birgə hərbi təlimdə - Ermənistan niyə vahimələnib...

05.12.2025 / 20:42
Britaniya Azərbaycana silah embarqosunu götürdü - bizə veriləcək müdafiə silahları müzakirə olunur...

05.12.2025 / 20:27
Paşinyan Zəngəzur dəhlizi ilə bağlı İsrailə xüsusi missiya göndərdi...

05.12.2025 / 20:14
“Türkiyə sərhədi Ermənistanda iyun seçkilərinə qədər açacaq” - Xəbər şok yaradıb...

05.12.2025 / 20:05
Vardanyanın məhkəməsi sənədlərin elan olunması ilə davam etdirilib

05.12.2025 / 19:59
Putin Hindistandan əsas nəyi istədi və ala bil(mə)di...

05.12.2025 / 19:45
Bu ölkənin səfirliyi Ermənistanın Azərbaycanla sülh münasibətlərinə ciddi təsir edə bilər...

05.12.2025 / 19:32
Baydenin Azərbaycana qarşı düzüb-qoşduğu "rüşvət işi"ni Tramp silib atdı...

05.12.2025 / 19:18
Oğurlanmış Ukrayna uşaqlarının taleyi məsələsində Rusiya BMT-də “təkləndi”...

05.12.2025 / 19:04
Dünya sularında Rusiyanın gizli neft tankerlərinin əsl ovu başlayıb...

05.12.2025 / 18:50
Regional yol infrastrukturlarının inkişafında müstəsna əhəmiyyətli maliyyə mənbəyi...

05.12.2025 / 18:42
"Azərbaycan və Ermənistan arasında sülh sazişi yeni imkanlar açır" - Antoniu Koşta

05.12.2025 / 18:39
Dövlət müstəqilliyinin təməli hüquq və ədalətdir

05.12.2025 / 18:37
Mehdiyevi elə indi akademiklikdən məhrum etmək olar - məhkəmə hökmünü gözləmədən....

05.12.2025 / 18:31
Ağdamda insan qalıqları aşkarlandı

05.12.2025 / 18:28
Övladı ağır xəstəlikdən əziyyət çəkən ata kömək istəyir... - FOTO

05.12.2025 / 18:23
Paşinyan ölkədəki böyük casus şəbəkəsini ifşa etdi...

05.12.2025 / 18:17
Ramin Əliyev - QÜSURSUZ Vətən əsgəri

05.12.2025 / 18:10
Azərbaycan-Britaniya hərbi-siyasi əməkdaşlığı rəsmən başladıldı...

05.12.2025 / 17:57
Putin Donbasın əvəzinə Trampa "böyük ticarət" təklif edib - Moskva görüşünün bir sirri açıldı...

05.12.2025 / 17:45
Qəbir daşında mərhumun bütün həyat və yaradıcılığını oxumaq olacaq... Bu möcüzə deyil...

05.12.2025 / 17:36
Rusiya parlamentinin sədri Ukrayna uşaqlarını şəxsən deportasiya edib - ŞOK FAKT...

05.12.2025 / 17:31
Putinin qızı Parisdə ukraynalı jurnalistə açıqlama verdi - "Atan qardaşımı öldürdü"...

05.12.2025 / 17:25
Salyanda məktəbdə zəhərlənənlərin sayı 20-ni keçdi... - YENİLƏNDİ

05.12.2025 / 17:20
Qərbi Azərbaycanlıların beynəlxalq konfransı keçirildi... - YENİLƏNDİ

05.12.2025 / 17:16
Avropa liderlərinin ABŞ əleyhinə danışıqları sızdı - Zelenskini böyük təhlükə gözləyir, Tramp Ukraynanı sata bilər...

05.12.2025 / 17:08
2026-2028-ci illərdə mikro və kiçik sahibkarlara əlavə güzəşt mexanizmi tətbiq ediləcək

05.12.2025 / 17:04
Gömrük ödənişlərinin hissə-hissə ödənilməsini təmin edən sistem qurulacaq

05.12.2025 / 16:37
“Etibarlı Tərəfdaş Konsepsiyası” təsdiq edildi - SƏRƏNCAM

05.12.2025 / 16:33
2026‒2030-cu illərdə 21 peşə təhsili müəssisəsi tikiləcək - SƏRƏNCAM

05.12.2025 / 16:28
Vətən sevgisinin ölməzlik zirvəsi

05.12.2025 / 16:22
Putin işğal edilən Ukrayna ərazilərinə yeni ad verdi - "Novorossiya"…

05.12.2025 / 16:14
Apellyasiya məhkəməsi Əli Kərimli barəsində qərarı qüvvədə saxladı

05.12.2025 / 16:07
DİN və AQTA-dan birgə əməliyyat - bir tondan artıq yararsız at əti tutuldu...

05.12.2025 / 15:27
Elçin Əmirbəyov Cenevrə Beynəlxalq Humanitar Minatəmizləmə Mərkəzinin direktoru ilə görüşüb

05.12.2025 / 15:17
Qubada liseydə mənimsəmə faktları aşkarlandı - Direktora cinayət işi açıldı...

05.12.2025 / 14:57
Bakıda Azərbaycan–Gürcüstan Media Forumu keçirildi - YENİLƏNDİ

05.12.2025 / 14:45
Hikmət Hacıyev NATO-nun Cənubi Qafqazdakı Ofisinin rəhbəri ilə görüşdü

05.12.2025 / 14:24
"Azərbaycanlılar bu ərazilərin yerli sakinləri olub və zamanla oradan çıxarılıblar" - Amerikalı professor

05.12.2025 / 14:06
Türkiyədə mərc oyunları əməliyyatı - 4 klub rəhbəri və bir hakim saxlandı...

05.12.2025 / 13:46
Şuşada Ekoloji məsələlər üzrə İşçi qrupun iclası keçirildi

05.12.2025 / 13:36
Azərbaycan və Belarus PUA-lar sahəsində əməkdaşlığı müzakirə etdi...

05.12.2025 / 13:24
Ermənistandan didərgin düşmüş azərbaycanlıların mədəni irsinin bərpası məsələsi müzakirə edildi

Regional yol infrastrukturlarının inkişafında müstəsna əhəmiyyətli maliyyə mənbəyi...

XƏBƏR ARXİVİ