şənbə günü, 15 fevral 2025
     

Qloballaşma şəraitində inkişaf - azərbaycançılıq ideologiyası ilə milli-mənəvi dəyərlərin vəhdəti...

Image

Geosiyasi ziddiyyətlərin artması, münaqişələrin çoxalması, gözlənilməzlik və texnoloji innovasiyaların eksponensial artımı fonunda dünya nizamının dəyişməsi indiyə kimi formalaşmış bir çox konsepsiyaları və baxışları şübhə altına alır.

Bugünkü tendensiya sürətli dəyişkənlik və qeyri-xəttilik, məkan və zamanın təsadüfi və nisbiliyi, təbiət və cəmiyyətlə bağlı qanunauyğunluqların konvensionallığı ilə əlamətdardır.

Əhatə dairəsi sərhədsiz olan ideologiya 

1970-ci illərdə proqnozlaşdırılan dünyanın klassik mənzərəsi indi tamam fərqli xarakter daşıyır. İndi məntiqi və metaforaları olan yeni ideoloji dünyaya qədəm qoyuruq. Təsadüfi deyil ki, bu günə qədər ideologiya bəzən elm və ya sənət adlanır və siyasi nəzəriyyə ilə ideologiya arasındakı mübahisə bir sıra hallarda sonsuz görünən çox şiddətli bir rəqabətdir. 

İdeologiyalar fikirlər sistemi olduğundan, simvolik düşüncə sahəsinə aiddir. Elmi ədəbiyyatda ideologiya probleminə yanaşmada adətən iki ən ümumi tendensiya müəyyən edilir. Müəyyən dərəcədə konvensiya ilə "sol" adlandırıla bilən birinci yanaşma Hegel və Marks, Markus və Lukasdan tutmuş ən son post-marksistlərə və postmodernistlərə qədər izlənilə bilər. Məlumdur ki, Marks və Engelsdən başlayaraq marksist alimlər ideologiya problemlərinə xüsusi diqqət yetiriblər. Bu problemlər müasir postmarksistləri və digər sol təmayüllü alimləri, xüsusən də medianın fəaliyyətinin və mədəniyyətin siyasətə təsirinin öyrənilməsi ilə bağlı heç də az maraq kəsb etmir. Onları əsasən doğru və yalan bilik problemi maraqlandırırdı. Epistemoloji cəhətdən bu optikada ideologiya bir illüziya, saxtakarlıq, reallığın təhrifi kimi görünür. Başqa bir alternativ cərəyan daha çox bilik problemlərinə deyil, ideyaların sosial və siyasi həyatdakı roluna diqqət yetirir. Bu yanaşmanın tərəfdarlarının diqqət mərkəzində sosial, siyasi, mədəni və tarixi xarakter daşıyan ideologiyaların şərtləri və funksiyaları dayanır. Onlar həmçinin sosial diskurs və ünsiyyət vasitəsilə ideologiyaların necə formalaşdığını, dəyişdirildiyini və təkrar istehsal edildiyini, yaxud başqa şəkildə qurulduğunu, dekonstruksiyasını öyrənirlər. Əhəmiyyətli yüksıliş potensialına malik olan ideologiyalara bu daha geniş baxış bu gün xüsusilə rəqəmsallaşma dövrünün yeni ideoloji təzahürləri özündə əks etdirir. Etiraf etmək lazımdır ki, adi insanlar arzulanan gələcəyin imicini proyeksiya edərkən nadir hallarda "yanlış şüur" və ya "reallığın təhrifləri" haqqında düşünürlər. Onların cari siyasi problemlərə münasibəti kifayət qədər kortəbii xarakter daşıyır, bir sıra stereotiplər və sabit düsturlar ilə seçilir. Özü də bunlar təhsilin, medianın və ümumilikdə mədəniyyətin köməyi ilə adi insanların şüuruna çox uğurla daxil edilir. Məşhur amerikalı siyasi mütəfəkkiri Con Plamenatz öz dövründə bu barədə yazmışdı, yeri gəlmişkən, o, Amerika universitetlərində siyasət elmində pozitivizmin total hökmranlığına qalib gələ bilən ilklərdən biri olub . O hesab edirdi ki, ideologiya kifayət qədər geniş və tam kodlaşdırılmamış dəyərlər sistemidir və ya başqa sözlə, "fikir" (Amerika ənənəsi), "dünyagörüşü" (alman ənənəsi), mentalitetə çox yaxın bir şeydir, başa düşülməsi, demək olar ki, qeyri-mümkün olan, şüursuz şəkildə həyatımızın çərçivəsi kimi qəbul edilən və əksər insanlar üçün kodlaşdırmaq və əsaslandırmaq olduqca çətin, hətta qeyri-mümkün olan, qismən irsi, qismən qazanılmış ifadələrin bir növ qarışığıdır. Plamenatz ideologiyaların iki səviyyəsini müəyyən etdi: vahid və qismən. Sonuncu, kortəbii, gündəlik səviyyədə fəaliyyət göstərir, cəmiyyətin "qeyri-qanuni" dəyərlərini əks etdirir və təbii olaraq, dərsliklərdə, o cümlədən "total" ideologiyalarda şərh edildiyi kimi, ideologiyaların bəzi xarakterik xüsusiyyətlərinə malik deyilr. Eyni zamanda, onlar ətraf mühit haqqında məlumatları süzgəcdən keçirən "linzalar" rolunu oynayırlar. Amma önəmli olan budur ki, bir fikir sistemi olaraq ideologiya dünyamızın xüsusiyyətlərinin qiymətləndirilməsini və fərdlərin, sosial qrupların, kütləvi hərəkatların şüurunda onun dəyişməsi perspektivlərini əks etdirən nisbətən vahid, adətən sistemləşdirilmiş dünyagörüşü və baxışlar toplusudur. Elə azərbaycançılıq ideyasına bu prizmadan yanaşmaq mümkündür. Bəllidir ki, azərbaycançılıq xalqın milli-mənəvi varlığının ilkin əlamətlərini, onun kimliyini əks etdirən, milli təfəkkürünü birləşdirən dəyərlər sistemidir. Bu dəyərləri cəmləşdirən dil, ərazi, vətəndaşlıq, adət-ənənə və ideoloji birlik azərbaycançılıq ideologiyasının əhatə dairəsini sərhədsiz edir.

Azərbaycançılıq qloballaşma şəraitində universal dəyərlərin qorunmasına imkan verir 

Qeyd edək ki, ideologiya eyni zamanda instrumental və emosionaldır, şüurun stereotiplərinə əsaslanır, mübahisəyə və ya reallıq faktları ilə yoxlanmağa zərurət olmayab təkzibedilməz həqiqətlər kimi qəbul edilir.

Siyasi və digər ictimai elmlərdə konstruktivizm kimi yanaşmanın bərqərar olması ilə ideologiyalar yeni forma alır. Həm də bu, təkcə ideologiyaların qurulmasının və onların dekonstruksiyasının mənasını və mexanizmlərini anlamağa çalışmaqdan getmir. İdeologiyalara onların ekzistensial daxili ziddiyyəti ilə post-qeyri-klassik dövrün dünyagörüşü kimi baxılması əhəmiyyətli dərəcədə daha vacibdir. Bu zaman bir tərəfdən, ideyaların hərəkətliliyinin tanınması mümkün olur. Digər tərəfdən, ayrı-ayrı fraqmentlərin və müddəaların təsbiti, toxunulmazlığı, doqmatizmi ön plana çıxa bilir. Həm də nəzərə almaqlazımdır ki, müasir dövrdə qloballaşmanın bir sıra inkişaf göstəriciləri milli mənsubluğa da təsir göstərir. Çağdaş zamanda milli ideologiya ilə ümumbəşəri dəyərlərin ahənginə nail olmaq, qloballaşma prosesinə öz milli-mənəvi irsi ilə qoşulmaq hər bir xalq üçün böyük önəm daşıyır. Azərbaycançılıq ideyası bu çağırışlara cavab verir, milli mənsubluğun müdafiəsi ilə yanaşı, ümumbəşəri dəyərləri də özündə ehtiva edir.  Siyasi nəzəriyyədə və beynəlxalq münasibətlər nəzəriyyəsində konstruktivizmin gəlişi və təsdiqi həm də ideologiyaların inkişafı və təkamülündə yeni mərhələnin başlanğıcı demək idi. Bəzi sabit ideyaların qurulmasının və onların hamılıqla qəbul edilməsinin mümkünlüyünü bu fonda qiymətləndirmək çətindir. Amma azərbaycançılıq ideyası hamı tərəfindən qəbul olunur və bu da onun üstünlüyüdür. Azərbaycançılıq ideyası qloballaşma şəraitində universal dəyərlərin qorunmasını önəmli hesab edir. Bu ideya universal dəyər olan insan hüquqlarının qorunması, beynəlxalq təhlükəsizliyin təmin edilməsi, eyni zamanda ölkələrin ərazi bütövlüyü prinsipi və digər vacib dəyərləri nəzərdə tutaraq qloballaşmanı müasir dünyanın təbii inkişaf prosesi kimi görür. Müxtəlif növ milli, dövlət, partiya və digər institusional ideologiyaların axtarışı zəmanəmizin əlamətidir. Bu şəraitdə azərbaycançılıq ideyasının ərsəyə gəlməsi ölkəmizin bu axtarışları aparmaq ehtiyacını aradan qaldırıb.

Ramil QULİYEV
Yazı Azərbaycan Respublikasının Medianın İnkişafı Agentliyinin maliyyə dəstəyilə çap olunur.



VİDEO

Mülkiyyəti əlindən alınmış Cəlilabad sakini - Kərəm Həsənovun qəbulunda oldum.... - VİDEO

Rusiyanın Bakıdakı casusları deyilən şəxslər danışdı... - VİDEO

"Çörəyi sahibini tanımayan itin qabağına atanda sonu belə olar"... - VİDEO

“Putinin pul kisəsi”, Bakı məhkəməsi, dünya cana gəldi - niyə?..

1979-cu ildən dövlətlərin arasında ilk dəfə... - Bakı İrəvanı bu Konvensiya ilə vurur...

Azərbaycandan Çinə neft ixracının böyük mərhələsi açılır - Prezident anons etdi

SON XƏBƏRLƏR

14.02.2025 / 23:28
Paşinyan Aİ üzvlüyünə doğru daha bir addım atdı, ancaq Avropa Ermənistanı saymadı...

14.02.2025 / 23:23
"Biz bilirik rəsmi Bakını nə narahat edir"..

14.02.2025 / 22:08
Ceyhun Bayramov Münxendə Avropa Şurasının baş katibi ilə görüşdü

14.02.2025 / 21:55
Ceyhun Bayramov israilli nazirlə Qəzzadakı vəziyyəti müzakirə etdi

14.02.2025 / 21:43
Məhkəmədə Ermənistan tərəfindən işğal olunmuş ərazilərdə terrorçuluğun maliyyələşdirilməsi faktları sadalandı

14.02.2025 / 21:33
Ermənilərin müharibədə muzdlu döyüşçülərdən istifadə etməsinə dair faktlar açıqlandı...

14.02.2025 / 21:23
Mərkəzi Bank müştərini ən çox incidən bankları açıqladı - "hansı məsələlərdə" sualı isə açıq qaldı...

14.02.2025 / 21:07
“Putinin pul kisəsi”, Bakı məhkəməsi, dünya cana gəldi - niyə?..

14.02.2025 / 21:03
Sülh və insanlıq əleyhinə, müharibə və digər ağır cinayətlərdə təqsirləndirilən erməniəsilli şəxslərin məhkəməsi davam etdirilib - FOTO

14.02.2025 / 20:53
USAID-in 3 Qafqaz dövlətinə qarşı fərqli üsullarla işlədiyi açılır...

14.02.2025 / 20:40
Kobaxidze Bakı-Tbilisi-Bakı sərnişin qatarının bərpası barədə konkret heç nə demədi...

14.02.2025 / 20:37
1979-cu ildən dövlətlərin arasında ilk dəfə... - Bakı İrəvanı bu Konvensiya ilə vurur...

14.02.2025 / 20:25
USAID-in Bakıda "informasiya diversantları" hazırlayan xüsusi institutları...

14.02.2025 / 20:22
Bu nə biabırçılıqdır? - Şəhərin ortasında sərxoş hallı eyni geyimli qızlar dubinka ilə polisi döyürlər... - VİDEO

14.02.2025 / 20:10
USAİD Ukrayna mediasının 90 faizini Rusiyaya qarşı qaldıra bildi...

14.02.2025 / 20:02
Azərbaycanda universitet rektoru istefa verib - bu postdan ikiəlli yapışanlara gözəl nümunədir...

14.02.2025 / 19:57
Qərbin dəstəyi itirildi, prezidentlə merin davası başladı - bu ölkənin gələcəyinə zülmət çökdü...

14.02.2025 / 19:43
Azərbaycandan Çinə neft ixracının böyük mərhələsi açılır - Prezident anons etdi

14.02.2025 / 19:30
Avropa İttifaqının 4 mühüm qurumu Ermənistana qrup göndərdi...

14.02.2025 / 19:16
Azad edilmiş ərazilərdə məskunlaşma prosesi daha intensiv xarakter alır

14.02.2025 / 19:04
335 milyard dollar səmərəsiz səpələndi - USAİD sonda ABŞ-ın özünə də ziyan vurdu...

14.02.2025 / 19:01
Prezident İlham Əliyev Əhməd əl-Şaraanı təbrik etdi

14.02.2025 / 18:50
Ermənilər Trampın vəzifə verdiyi şəxsi ABŞ-ın Qafqaz siyasətinə qarşı qaldırır...

14.02.2025 / 18:41
Paşinyan Münhendə biabırçı duruma düşdü – onu heç bir alman məmuru qarşılamadı...

14.02.2025 / 18:33
“Transparency İnternational" Azərbaycan əleyhinə qərəzli reytinq rəqəmi uydurdu...

14.02.2025 / 18:32
MSK bələdiyyə seçkilərinə yekun vurdu

14.02.2025 / 18:27
Dövlət katibinin təyyarəsi "nasazlıq" üzündən Münhenə uça bilmədi, Trampın Ukrayna planı eşidilməz qaldı - təsadüfdür?...

14.02.2025 / 18:14
İrəvanda Bakı-Moskva gərginliyi "təhlil" edilir - qaz məsələsi, İran və Qərb faktorları...

14.02.2025 / 18:01
Azərbaycan və Ermənistan delimitasiya Komissiyalarının işçi görüşü keçirildi

14.02.2025 / 17:53
“USAİD büdcəsinin hər sətri ya korrupsiyadır, ya da gülməli...” - Tramp baltanı kökdən vurdu...

14.02.2025 / 17:40
Dünyaca məşhur qəzetlər USAİD-in pulu ilə “muzdlu geosiyasi alətlərə” çevrildi...

14.02.2025 / 17:36
Mülkiyyəti əlindən alınmış Cəlilabad sakini - Kərəm Həsənovun qəbulunda oldum.... - VİDEO

14.02.2025 / 17:29
QHT-lər USAİD-in əməlləri ilə bağlı ABŞ səfirliyində görüş keçirəcəklər...

14.02.2025 / 17:16
Seçkilərdə yol verilən nöqsanlara görə bəzi seçki komissiyaları buraxıldı

14.02.2025 / 17:10
Bayden hökuməti Azərbaycana qarşı USAID-lə birgə sinxron iş aparırdı...

14.02.2025 / 17:03
2 bələdiyyəyə seçkilərin nəticələri etibarsız sayıldı

14.02.2025 / 16:53
Orban Rusiya-Ukrayna sülh masasında yer tələb edən Aİ-ni sərt tənqid etdi – siz buna layiq deyilsiniz...

14.02.2025 / 16:46
Heydər Əliyev Fondu yeni məktəb binaları inşa edir

14.02.2025 / 16:37
"Biz bilirik ki, aviaqəza ilə bağlı faciə həm Bakıda, həm də Moskvada çox həssas qarşılanır" - Zaxarova

14.02.2025 / 16:28
Nazirlik hərbi hissələrdə görüşə müvəqqəti məhdudiyyət qoyulması ilə bağlı yenidən müraciət yaydı

14.02.2025 / 16:25
Tramp böhtan kampaniyaları üçün ABŞ-dan maliyyə alan media qurumlarını ifşa etdi - Pulları geri qaytarın…

14.02.2025 / 16:16
Prezident İlham Əliyev müddətli həqiqi hərbi xidmətə çağırışla bağlı sərəncam imzaladı

14.02.2025 / 16:14
KOBİA nümayəndə heyəti “Veysəloğlu”na məxsus Məhəmmədi Logistika Mərkəzini ziyarət edib

14.02.2025 / 16:14
Mirzə Qədim İrəvaninin 200 illiyi qeyd ediləcək - SƏRƏNCAM

14.02.2025 / 16:06
Trampdan BRİCS ölkələrinə 100 faizlik vergi təhdidi - dollarla oynasalar…

14.02.2025 / 15:33
“Konstitusion, suveren dövlətin müdrik Lideri” - Akademik Əhliman Əmiraslanov yazır...

14.02.2025 / 15:25
Ağcabədidə narkotikin təsiri altında avtomobil idarə edən sürücülər həbs olundu

14.02.2025 / 15:10
Putin işğalçılıq siyasətini davam etdirmək üçün ABŞ–la danışıqlardan istifadə edir

14.02.2025 / 14:41
Əmək hüquqlarını pozan şirkətlərlə bağlı məhkəməyə müraciət edildi

14.02.2025 / 14:20
Moldova Rusiya ilə 1998-ci il sazişini ləğv etdi - Kişinyovdakı Rus Mədəniyyət Mərkəzi bağlanır...

14.02.2025 / 14:10
İsmayıllıda narkotikdən istifadə edən sürücülər saxlandı - FOTO

14.02.2025 / 13:56
“İçərişəhər” Dövlət Tarix-Memarlıq Qoruğu İdarəsinin yeni sədri kollektivə təqdim edildi - FOTO

14.02.2025 / 13:42
Cərimələrdən toplanan vəsaitin 50 faizi hərbçilərin maaşlarına əlavə ediləcək

14.02.2025 / 13:27
“Lazer Beauty Klinikası” bağlanır - Nazirlik hərəkətə keçdi...

14.02.2025 / 13:11
Bravo, Азербайджан! Нам не нужны российские шпионы! - ПРЯМАЯ ТРАНСЛЯЦИЯ

14.02.2025 / 13:09
“Alleqoriya” gəncləri incəsənətlə görüşdürür

14.02.2025 / 12:27
Ağdamda insan sümüklərinin qalıqları tapıldı

14.02.2025 / 12:11
Ağdamda yük maşını minaya düşdü... - FOTO

14.02.2025 / 11:56
"Yerli istehsal cizgi filmləri yox səviyyəsindədir"

14.02.2025 / 11:45
Pakistanda terror - bomba partlayıb, 6 nəfər ölüb

14.02.2025 / 11:34
Polis Naxçıvanda narkotik əməliyyatı keçirib

14.02.2025 / 11:15
"Bu məhkəmə separatizmin ədalətli cəzalandırılmasına nümunə olacaq" - 19 rumıniyalı deputatdan BƏYANAT

14.02.2025 / 11:05
Azərbaycandakı rusiyabazlara: Rusiya uduzub, cənablar! - CANLI

14.02.2025 / 11:05
Somali Prezidenti Bakıdan getdi

14.02.2025 / 11:00
"4 innovativ məhsulu sınaqdan keçiririk" - Mərkəzi Bank

14.02.2025 / 10:25
65 yaşlı kişi yol qəzasında xəsarət alıb

14.02.2025 / 10:20
Tramp USAİD - i bağladı, bəs Soros fondu?...

14.02.2025 / 10:16
Bu gün Bakıda "Böyük Dəbilqə" turniri başlayır

14.02.2025 / 10:15
MSK iclas keçirir - bu gün bələdiyyə seçkilərinə yekun vurulacaq

14.02.2025 / 10:07
Kolumbiya məhkəməsindən Trampa qarşı şok qərar

14.02.2025 / 10:05
Amerikalı aktyor cinsi təcavüzə görə məhkəməyə verildi

14.02.2025 / 09:53
Azərbaycan Maliyyə Forumu işə başlayıb

14.02.2025 / 09:49
Gənc taekvondoçumuz beynəlxalq turnirdə qızıl medal qazanıb

14.02.2025 / 09:30
Bakının bu rayonu qazsız qalacaq

14.02.2025 / 09:25
"Şagirdlərimizin get-gedə dili tutulur" - Sabiq təhsil naziri yol göstərdi...

14.02.2025 / 09:03
"Putin güclü şəxsdir" - NATO rəhbəri hər kəsi təəəcübləndirdi

14.02.2025 / 08:41
İmişlidə “Niva” və “Mercedes” toqquşub

14.02.2025 / 08:37
Mal əti dəyərindən 4-5 dəfə baha necə satıla bilər?! - Müəmma....

13.02.2025 / 23:41
Avropalı siyasətçilər Trampla Putinin danışıqlarını "Münhendən daha pis" adlandırdılar

13.02.2025 / 23:25
Avropa Parlamenti Zurabişvilini Gürcüstanın qanuni prezidenti kimi tanıdı

13.02.2025 / 22:35
Danielyan: “Ermənistan təzminatı əraziləri hesabına ödəməli olacaq”

Azad edilmiş ərazilərdə məskunlaşma prosesi daha intensiv xarakter alır

XƏBƏR ARXİVİ